واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: به راستی دوست خوب کیست ؟
داشتن دوست و برخوردار بودن از ارتباط عاطفى دوستانه ، یك ضرورت انسانى است. حتى اگر آدمى را موجودى اجتماعى نشناسیم ؛ داشتن دوست - به مقتضاى تدبیر عاقلانه و تأمین خواستههاى فطرى و غریزى - یك پدیده ضرورى و انكارناپذیر است . چگونه دوست خوب را بشناسیم ؟ در مرام مسلمانان، هدف تمام اعمال و رفتارها، به آخرت و خشنودى خدا بر مىگردد؛ از این رو هرگاه در پى انجام عملى بر مىآییم، اولین سؤال آن است كه آیا این عمل ، موجب خرسند شدن حضرت حق مىشود یا نه ؟ آیا خداوند به انجام دادن این عمل رضایت دارد یا نه؟ زیرا همگى بنده اوییم و باید در پى تحصیل رضایت مولاى خود باشیم .انگیزه اصلی از نگاه توحید اسلام در انتخاب دوست ، نیاز به همراه است . از نظر اسلام انسان سالک کوی خدا است و یکی از نیازهای این راه ، داشتن دوست همراه و کسی است که در مسیر الی الله کمک کار سالک باشد . یعنی دو نفر یا چند نفری که در اثر رابطه دوستی در مسیر خدایی شدن هم پیمان شده اند که به هم کمک کنند . بنابراین ویژگی اصلی و عمده دوست برای یک انسان مسلمان و مؤمن در راه بودن است . اگر کسی در راه خدا باشد ، و هدف و انگیزه اش وصول به خدا و خدایی شدن باشد ، به طور قطع شرایط دیگر را نیز خواهد داشت ؛ زیرا شرایط جزئی همه زیر مجموعه و نتیجه ایمان و در راه خدا بودن فرد است . البته برای این منظور نیاز به خودشناسی هم وجود دارد . یعنی باید انسان ببیند خودش اهل راه هست یا نه؟! اگر اهل راه بود؛ خوب طبیعی است که باید دوست او نیز اهل راه باشد. اگر در این زمینه اشتباه بکند؛ این خطر وجود دارد که در اثر معاشرت با دوست گمراه ؛ او نیز از مسیر عبودیت و کمال خارج شود و گمراه گردد . بنابراین با این بیان و معیار؛ ضرورت دقت در این زمینه کاملاً مشهود و سرنوشت ساز است.حضرت امیرعلیه السلام فرمود: «هنگام از بین رفتن قدرت انسان، دوست از دشمن شناخته مىگردد»ملاكهاى دوست خوب افزون بر آنچه بیان کردیم ، در قرآن كریم و روایات اهل بیتعلیهم السلام، ملاكهاى مهم دیگرى براى دوست خوب بیان شده كه به اختصار بعضى از آنها بیان می کنیم:1. دوست خوب کسی است که آراسته به صفات ایمان واخلاق باشد.در این باره قرآن کریم به پیامبر خدا (ص) دستور می دهد: "وَ اصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَوَةِ وَ الْعَشِیِّ یُرِیدُونَ وَجْهَهُو وَ لاَ تَعْدُ عَیْنَاکَ عَنْهُمْ تُرِیدُ زِینَةَ الْحَیَوَةِ الدُّنْیَا با کسانی باش که پروردگار خود را صبح و عصر میخوانند ، و تنها ذات او را میطلبند ؛ هرگز چشمهای خود را به خاطر زینتهای دنیا از آنها برمگیر ." 1در حقیقت کسی که به یاد خدا باشد ، هدفش جز رسیدن به او نمی باشد . 2. عاقل و خردورز استحضرت علىعلیه السلام فرمود: « بیشترین درستىها و خوبىها، در همراهى و دوستى با صاحبان عقل و درایت است .» 2
3. خیانت پیشه، ستم كار و سخن چین نباشدامام صادقعلیه السلام فرمود : « از سه گروه بر حذر باش! خیانت كار، ظالم و سخن چین ؛ زیرا كسى كه به نفع تو به دیگران خیانت كند ، روزى خواهد آمد كه به خودت نیز خیانت كند! شخصى كه به جانبدارى از تو، حق دیگران را پایمال نماید و به ظلم عادت كند ، بالأخره به تو نیز ظلم خواهد كرد! و انسان سخنچین ، همان طور كه سخن دیگران را پیش تو مىآورد ، سخن تو را نیز نزد دیگران خواهد .» 3 4. آنچه براى خود مىپسندد، براى تو نیز بپسندد و آنچه را كه براى خویش نمىخواهد ، براى تو نیز نخواهدرسول اكرمصلى الله علیه وآله فرمود : « در مصاحبت و رفاقت كسى كه آنچه را براى خود مىخواهد براى تو نخواهد، هیچ خیر و فایدهاى وجود ندارد». 4 5. قطع كننده رحم نباشد امام باقرعلیه السلام فرمود: « پدرم امام سجادعلیه السلام مرا نصیحت فرمود: اى پسرم! از رفاقت با كسانى كه قطع رحمكنند ، بپرهیز؛ زیرا من آنها را در قرآن شریف سه بار مورد لعن و نفرین پروردگار یافتم .» 5شخصى كه با نزدیكان خود، نتواند معاشرت و هم زیستى صحیح داشته باشد - در حالى كه آنان با وى از یك خانواده و فرهنگ و گوشت و خون مىباشند - چگونه مىتواند با غیر خویشاوندان رفاقت صمیمانه داشته باشد. 6. عیبجو نباشدامام علىعلیه السلام فرمود: «از رفاقت و نشست و برخاست با كسانى كه عیبجو و به دنبال نقاط ضعف دیگران هستند، بپرهیز؛ زیرا دوست چنین اشخاصى، از ضرر آنان سالم نمىماند و طعمه عیبجویىهاى آنان خواهد شد » .6 7. از دشمنان خدا نباشدامام علىعلیه السلام فرمود: « مبادا دشمنان خدا را دوست بدارى یا دوستى را نثار كسى جز دوستان خدا كنى!! هر كس مردمى را دوست بدارد ، با آنان محشورخواهد شد ».7امام علىعلیه السلام فرمود: «از رفاقت و نشست و برخاست با كسانى كه عیبجو و به دنبال نقاط ضعف دیگران هستند، بپرهیز؛ زیرا دوست چنین اشخاصى، از ضرر آنان سالم نمىماند و طعمه عیبجویىهاى آنان خواهد شد»راههاى دوستآزمایىدر روایات ، راههاى متعددى براى امتحان دوستان بیان شده است؛1. در حال بىنیازى و فقر، دوستى او عوض نشود امام باقرعلیه السلام فرمو: « بدترین دوست كسى است كه تو را به هنگام بىنیازیت حفظ كند و به وقت تنگدستى رها سازد ».8
2. به هنگام عصبانیت، بدگویى تو را نكند امام صادقعلیه السلام فرمود: « دوستى كه سه بار از تو عصبانى شد ؛ ولى بدگویى تو را نكرد و كلام ناسزا از دهانش خارج نشد، او را براى خود نگهدار».9 3. به نماز اهمیت بدهد قرآن مىفرماید: « اى اهل ایمان! با آن گروه از اهل كتاب و كافران كه دین شما را به بازیچه گرفتند، دوستى مكنید. زمانى كه شما نداى نماز بلند مىكنید ، آن را به مسخره و بازى مىگیرند ؛ زیرا آن قوم مردمى نادان وبىخردند»10. 4. در هنگام سختى و راحتى انسان، اهل نیكى باشد. امیرالمؤمنینعلیه السلام فرمود: «دوستان در سختىها امتحان مىگردند».11 5. هنگام از بین رفتن توانایى انسان، دوستىاش از بین نرود حضرت امیرعلیه السلام فرمود: «هنگام از بین رفتن قدرت انسان، دوست از دشمن شناخته مىگردد».12در پایان یادسپارى این نکته مورد توجه است که:انسان نباید تنها در جست و جوى این اوصاف در دیگران باشد؛ بلكه خود نیز باید سعى كند تا موارد یاد شده را رعایت كند. آن گاه خواهد دید كه چقدر از صفات نكوهیده وى، از بین رفته و در مقابل، به چه صفات پسندیدهاى مزین شده است.افزون بر آن آراسته شدن به چنین اوصافى، بهترین زمینه یافتن این گونه از دوستان است؛ چرا كه نیك سیرتان نیز به انسانهاى نیك سیرت عشق ورزیده و در جست و جوى دوستى با آنهایند و با دیدن چنین ویژگىها و علایقى در اشخاص، زودتر با آنها رابطه برقرار كرده و خود را به آنان ملحق مىكنند.اغلب انحرافات ، ریشه در معاشرت بد دارداغلب افرادی که دچار انحراف و مفاسد اخلاقی میشوند، بر اثر معاشرت با دوستان فاسد است . در سوره فرقان در اینباره آمده است :" وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا * یَا وَیْلَتَى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِیلًا * لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءنِی وَكَانَ الشَّیْطَانُ لِلْإِنسَانِ خَذُولًا؛روزی که ظالم از شدّت حَسْرت و پشیمانی، دست خود را به دندان گرفته ، و میگوید :ای کاش من با رسول حق ، راه دوستی و طاعت، پیش میگرفتم؛ وای بر من!ای کاش [فلان فرد] را دوست خود نمیگرفتم، که رفاقت او مرا از پیروی قرآن و رسول خدا، محروم ساخت، و گمراه گردانید، و شیطان مایة خذلان و گمراهی انسان است ." 13 فرآوری: زهرا اجلالگروه دین و اندیشه تبیانپی نوشت ها :1- کهف / 28 .تفسیر نمونه / مکارم شیرازی / ج 12 / ص 4142- غررالحکم / حرف الف3- بحار الانوار / ج 75 / ص 2294- همان / ج 75 / ص 2295- تفسیر نور الثقلین / ج 1 / ص 456- غررالحکم / باب الف7- همان8- میزان الحکمة / ج 1 / ص 539- بحار الانوار / ج 78 / ص 25110- مائده / 5711- غررالحکم / حرف فاء12- همان / حرف عین13- فرقان / 27 – 29 * میزان الحکمه / محمدی ری شهری / ج 6 / ص 310
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 290]