واضح آرشیو وب فارسی:مهر: به مناسبت روز خيام/خيام نيشابوري به روايت تاريخ...
مشهد - خبرگزاري مهر: حكيم ابوالفتح غياث الدين عمر بن ابراهيم نيشابوري معروف به خيام يا خيامي از رياضيدانان، منجمان، اطبا، حكما و شاعران نام آور ايراني درقرن پنجم و ششم هجري است كه سبب شهرت او به خيام به درستي معلوم نيست اما احتمال داده اند كه پدرش خيمه دوز بوده است.
به گزارش خبرنگار مهر در نيشابور، تاريخ زندگاني وي با روايات افسانه آميز در هم آميخته است به موجب اين روايات، وي با حسن صباح و خواجه نظام الملك هم درس بوده است و اين بعيد به نظر مي رسد همچنين وي را در امر تهيه زيج جلالي ( 467 هجري ) در شمار ساير دانشمندان ذكر كرده اند كه خالي از اشكال نيست.
قديمي ترين ماخذي كه درباره خيام مطلبي در آنها مي توان يافت نامه اي است منتسب به سنايي، كتاب ميزان الحكمه عبدالرحمان خازني، كتاب الزاجر للصغار تاليف زمخشري، چهار مقاله نظامي عروضي سمرقندي وتتمه صوان الحكمه ابوالحسن بيهقي است.
مشهور است كه خيام به عراق و خراسان سفر كرده است و به روايتي زيارت حج نيز به جاي آورده است.
خيام در رساله "كون و تكليف" كه در جواب يكي از شاگردان ابن سينا نوشته، خود را شاگرد بوعلي خوانده است بنابراين او در 428 هجري كه سال وفات ابن سيناست، بايد جواني پخته و كامل بوده باشد.
وي با علماي طراز اول زمان خود مانند حجت الاسلام علامه محمد عزالي مرواده داشته است، خيام غالبا به تدريس حكمت و مطالعه درعلوم رياضي اشتغال داشته و مشهور است كه در تعليم بخل مي ورزيده است و گفته اند كه به همين سبب آثار زيادي از وي باقي نمانده است.
از آثار مشهور خيام در علوم رياضي به رساله جبر و مقابله كه مهمترين كتاب رياضي خيام است، رساله في شرح ما اشكال من مصادرات كتاب اقليدس، رساله في الاحتيال لمعرفه مقداري الذهب و الفضه في جسم مركب منهما( مقصود از آن بيان دستور ارشميدس و ترازوي اوست براي تعيين اوزان اشياء با توجه به وزن مخصوص هريك)، لوازم الامكنه درباره فصول و علت اختلاف هواي بلاد و اقاليم، رساله في الكون و التكليف، الجواب من ثلاث مسائل اشاره كرد.
از آثار فارسي وي كتب نوروزنامه كه صحت انتساب آن به خيام مورد ترديد واقع شده است، رساله در علم كليات ( يا رساله در كليات وجود يا رسانه وجوديه )، ترجمه خطبه الغراء، اصل اين خطبه از ابن سيناست در توحيد باري تعالي؛ خيام اين خطبه را در سال 472 به خواهش يكي از دوستان خود دراصفهان ترجمه كرده است.
اما شهرت عمده خيام به سبب رباعيات اوست. خيام پرگويي را دوست نمي داشته است، نه به تاليف كتابهاي مفصل علاقه نشان داده و نه به سرودن اشعار مفصل پرداخته است.
احتمال دارد به سبب اشتغال به فلسفه و رياضي، پرداختن به شاعري را برازنده شان خود نمي دانسته است و در ماخذ قديم هم شهرت او به سبب شاعري وي نيست.
كهن ترين منابعي كه مي توان در آنها از رباعيات خيام سراغ گرفت نزهه الارواح و روضه الافراح ( تاريخ الحكما ) شهروزي، مرصاد العباد نجم الدين رازي و پس از آنها تاريخ جهان گشاي جويني، تاريخ گزيده حمداله مستوفي ، مونس الاحرار بدرالدين جاجرمي و نزهه المجالس جمال خليل شرواني ر ا مي توان نام برد.
شنبه 28 ارديبهشت 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 491]