واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: وقتي ديوار تاريخ مي شكند
هويت- حديث نبي زاده:
سالها قبل، وقتي خانهاي قاجار تصميم گرفتند پايتخت قلمرو سلطنتي، طهران باشد، طهران شهر كوچكي بود.
آن وقت خبري نبود از هزارو يك بناي مختلف، خيابانهاي پيچ در پيچ و آدمهايي كه ناگهان، از هر كجاي اين سرزمين پهناور آمدند و پايتختنشين شدند. آن روزها، يعني 200 سال قبل، طهران، آبادي كوچكي بود با اقليم متنوع و خاص، خوش آب و هوا، پهن شده روي دامنه سبز رشته كوه البرز و در جنوب رسيده به كوير...
قجرها كه آمدند، نشانههاي دورهشان، همراه با معماري خاص كه تلفيقي از دورههاي مختلف اما هماهنگ بود، در گوشه و كنار شهر جاي گرفت؛ ميدان مشق، بهارستان، پاقاپق و...
100 سال بعد وقتي پهلويها حكومت را از خاندان قاجار گرفتند، معماري مدرن اروپايي هوش از سر جماعت معمار برده بود. بنابراين نماي شهر، تحتتأثير معماري قاجار و قبلتر از يكسو، و از سوي ديگر معماري مدرن اروپا، نقش برجسته شهر شد.
اين روزهاي تهران اما، پر است از بحثهايي در باب هويت معماري شهري و از سوي ديگر از بين رفتن و ناشناس ماندن حتي همان محلههاي قديمي، در حالي كه امكان ايجاد سايتهاي مختلف تاريخي- گردشگري، طبق گفته كارشناسان وجود دارد.
گفتوگوي ما با رضا موسوي،كارشناس ثبت و مرمت ابنيه تاريخي تهران، درباره امكان ايجاد محلههاي تاريخي است كه در طول مصاحبه ما بارها به اين نتيجه رسيديم كه ميشود اين سايت را راه انداخت، و نه- نميشود...
* بهنظر ميرسد با وجود همه آسيبهايي كه به بناهاي ارزشمند پايتخت و بهطور كل معماري حاكم بر ساخت و ساز در طهران وارد شده، هنوز نمونههايي از اين آثار به شكل كاملا پراكنده، همراه با تنوع فرهنگ ديده ميشود.
براي صحبت در اين باره بايد به خيلي قبلتر برگرديم. تهران بر عكس بيشتر شهرهاي ديگر، با دلايل خاص و گسترش اطراف هستهاي مركزي بهوجود نيامد. تهران حاصل تجميع، كه به معناي اجتماع روستاها و شهرهاي پراكنده با فرهنگ و پيشينه متفاوت است. بهطور مثال دكتر كامبخش در قيطريه فعلي، حوالي سالهاي 56-57 سفالهاي 7هزارساله را از زمين بيرون آورد. يا در شهر ري شاهد تعداد زيادي از آثار درخور توجه هستيم و...
* اصلا تا قبل از سال 1304-1305 طهران آبادي كوچكي بود.
از اواخر دوره صفويه تا اواخر قاجار، شهر به محدوده مركزي پايتخت محدود ميشد؛ از شمال به انقلاب، جنوب به ميدان شوش، شرق به 17 شهريور و غرب ميرسيد به خيابان كارگر. اين همان محدوده قاجاري يا حصار ناصري معروف است. اما بعدتر، در دوره رضاخان و زمان بلديهچي بودن كريم خان بوذرجمهر، با تخريب دروازههاي شهر، موضوع تجميع به وجود آمد.خلاصه آنكه تهران تا سال1350 به شدت رشد كرد. اين رشد به حدي بوده كه اگر حالا از ميدان راه آهن به سمت ميدان تجريش برويم، هيچ فضاي خالي ديده نميشود و از ديگر سو با تنوع بافت و معماري و كلا شهرسازي روبهرو هستيم.
* عمده بافت تاريخي با قابليت گردشگري هم در اين محدوده است؟
چند بافت مثل عودلاجان، بازار، ميدان مشق، محدوده ارگ سلطنتي و...همه در اين حصار ناصري است.
* طبق برنامه چهارم توسعه، قرار است تا پايان سال 1388 تعداد گردشگران را به 5ميليون نفر برسانيم. قطعا براي دست يافتن به اين آمار نميشود از جاذبههاي ديدني تهران گذشت. براي ايجاد فرصتهاي گردشگري و بازديد آيا اتفاقي افتاده است؟
قطعا اتفاقاتي افتاده است. اما ما اينجا به همان بحث تكراري عدمهمكاري نهادهها ميرسيم. ميراث براي شناسايي و از نظر كارشناسي با مشكلي روبهرو نيست. اما براي حفظ و مرمت چرا. البته همكاريهايي هم از جانب مثلا شوراي شهر و شهرداريهاي مناطق داريم، ولي مسئولان هنوز به اين باور نرسيدهاند كه اين بافت چقدر ارزشمند است. از سوي ديگر عموم مردم بهدنبال شناخت پيشينههاي تاريخي نيستند. تهران شهري است كه قابليت برگزاري تورهاي تهرانگردي در آن بسيار است.
* اما اينطور كه من شاهد بودم تورها در خيلي مواقع با راهنمايي انجام ميشود كه اطلاعات چنداني ندارند.حتي در يكي از نمونهها گفتههاي راهنما پر از ايراد بود.
خب من تا به حال نديدم راهنماي تورها براي گرفتن اطلاعات به سازمان مراجعه كنند. اين خودش بخشي از مشكلات است.
* از سوي ديگر ما مسئله ثبت نشدن خيلي از ابنيه تاريخي ارزشمند را هم داريم.
متأسفانه ما براي ثبت بنا با قوانيني روبهرو هستيم كه انجام آنها در برخي موارد زمان زيادي ميبرد.
* آيا در حال حاضر منطقهاي در پايتخت هست كه امكان ايجاد سايت گردشگري در آن باشد؟ جايي كه در محدوده آن بتوانيم نشانههاي گردشگري شهري را ايجاد كنيم.
ما قبلا تجربه ايجاد اين سايت را در جايي مثل لاله زار در خيابان صف داشتيم. آنجا نمونه كوچكي از همكاري ميراث، زيباسازي شهر تهران، شهرداري تهران و راهنمايي و رانندگي در بحث توريسم است كه موفق هم بوديم، در آن مسير ما چندتا خانه تاريخي داريم، امكان خريد هست، پياده رو ايجاد شده و از رفتوآمد خودرو جلوگيري ميشود و...در كل،مجموعه سپهسالار نمونه كوچك اما تقريبا كاملي است. در بحث گردشگري بايد در نظر داشته باشيم كه ما قرار نيست با عدهاي محقق روبهرو شويم. بلكه بايد به توقعات مسافر اهميت بدهيم.
* اين بافتهاي پراكنده تاريخي غيراز عودلاجان كدام بخش ديگر قابليت تبديل به سايت با ارزشي بيش از مجموعه سپهسالاررا دارند، بافتي كه بتواند به نيازهاي مختلف آشنايي با فرهنگ، معماري، تاريخ و...پاسخ دهد؟
الان غيراز عودلاجان كه از زيباترين و با ارزشترين سايتهاست، امكان تبديل ميدان مشق به بافت گردشگري هست. براي اين كار تنها به همكاري نهادهايي مثل نيروي انتظامي، راهنمايي و رانندگي، شهرداري و زيباسازي نياز است. ما با بستن خيابانها و ايجاد راه عابر پياده ميتوانيم فضايي محصور ميان خيابانهاي امام خميني، 30 تير، جمهوري و كارگر ايجاد كنيم كه انواعي از بهترين سازههاي تاريخي تهران را در خود داشته باشد.
تصور كنيد اينجا ما شاهد كاخ شهرباني، سردرباغ ملي، موزه ملك، موزه پست، ساختمانهاي 1و2و3 وزارت خارجه، كليساي انجيلي، اداره آگاهي، دفتر سابق وزارت جنگ، كافه نادري، خانه سردار اسد بختياري و...خواهيم بود. از محاسن اين منطقه اين است كه از همين حالا داراي پاركينگ طبقاتي، هتل 4 ستاره، رستورانهاي خوب و امكانات حملونقل مناسب در تمام خيابانهاي اطراف است. براي رونق بيشتر هم ميشود بخش تجاري را در اين نقطه فعالتر كرد. مثلا از آنها ماليات نگرفت يا تسهيلات ديگري ايجاد كرد. چون به هر حال جريان زندگي و رفتوآمد انسانهاست كه باعث زنده ماندن هر محيطي به ويژه بناهاي قديمي ميشود.
* در بيشتر كشورهاي دنيا بافت تاريخي حفظ شده وجود دارد؛آيا در كشور ما نيز به اين هدف ميتوانيم برسيم؟
ما ميتوانيم سايت شهري گردشگري داشته باشيم. اما بهعلت ساخت و سازهاي ناهماهنگ با ابنيه تاريخي و تخريبها امكان ايجاد سايت تاريخي در يك محدوده با تمام ويژگيهاي آن را نداريم. مثلا در ميدان مشق از 500 بنا فقط 50 بنا ارزشمند است و ويژگيهاي معماري آن دوره را حفظ كرده است. در شرايط كنوني عودلاجان بهعلت مراقبت بيشتر نزديكترين گزينه به آن چيزي است كه در دنيا ديده ميشود و ما هم در مناطقي مثل
تخت جمشيد شاهدش هستيم. به هر حال استفاده بهينه از همين هم غنيمت است.
از سوي ديگر بايد در نظر داشته باشيم كه همه ساخت و سازهاي ما 100 سال بعد بهعنوان نماي تاريخ اين دوره محسوب ميشود. يعني همه ما و خانههامان بخشي از تاريخ ميشويم. به همين دليل هم بايد به نماي ابنيه و كلا ساخت و سازها بيشتر توجه شود.
تاريخ درج: 22 ارديبهشت 1387 ساعت 10:35 تاريخ تاييد: 22 ارديبهشت 1387 ساعت 10:54 تاريخ به روز رساني: 22 ارديبهشت 1387 ساعت 10:51
چهارشنبه 25 ارديبهشت 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: همشهری]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 438]