تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
مراحل قانونی انحصار وراثت در یک نگاه: از کجا شروع کنیم؟
چگونه برای دریافت ویزای ایران اقدام کنیم؟ مدارک لازم و نکات کاربردی
راهنمای خرید یو پی اس برای مراکز درمانی و بیمارستانی مطابق الزامات قانونی
آیا طلاق توافقی نیاز به وکیل دارد؟
چگونه ویزای آفریقای جنوبی را به آسانی دریافت کنیم؟ راهنمای قدم به قدم
همه چیز درباره ویزای آلمان و مراحل دریافت آن
چرا پاسارگاد به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران شناخته می‌شود؟
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1819734205
گفتمان تقريب به جاي تكفير
واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: گفتمان تقريب به جاي تكفير
دين- محمد رضا ارشاد:
بيستويكمين كنفرانس بينالمللي وحدت اسلامي، با موضوع «منشور وحدت اسلامي، نقد و بازنگري» طي 3 روز (17-15 ارديبهشت‌ماه) اين هفته توسط مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي در سالن اجلاس كشورهاي اسلامي برگزار شد.
در اين كنفرانس كه حدود 250 انديشمند، پژوهشگر و استاد دانشگاه از كشورهاي اسلامي حضور به هم رسانده بودند، با نگاه به پيش‌نويس منشور اسلامي كه سال گذشته توسط مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي به تصويب رسيده بود، چشم‌اندازها، زمينه‌ها، راهكارها و موانع تقريب، گفتوگو، آموزش و تبليغات اسلامي، مكاتب، جريان‌ها، فتاوا، فرهنگ و انديشه اعتدال و توازن و نقد و بازنگري ميثاق وحدت اسلامي به نقد، بررسي و تحليل گذاشته شد. نيز همزمان با اين كنفرانس خبر شروع به كار پايگاه خبري تقريب (www.taghribnews.com)، وابسته به مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي به دو زبان فارسي و عربي منتشر شد.از مهمترين دستاوردهاي اين كنفرانس، تأكيد اكثر انديشمندان بر گفتمان تقريب، دگرپذيري به جاي گفتمان تكفير و خشونت بود.
گزارش حاضر، چكيده‌اي از برخي از سخنراني‌هاي ارائه شده در اين كنفرانس است.
پس از برگزاري 20 كنفرانس جهاني در زمينه وحدت اسلامي و ارائه بحثهاي نظري و بعضاً ارائه راهكارهاي عملي، امسال مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي تلاش خود را بر قانونمند كردن وحدت اسلامي متمركز كرد. اين بود كه انديشه اوليه اين مهم، سال گذشته در جريان بيستمين كنفرانس بينالمللي وحدت اسلامي جرقه زد و انديشمندان درگير بحث و گفتوگو در ضرورت وحدت اسلامي را به اين فكر سوق داد كه براي برداشتن گام‌هاي مؤثر و عملي در اين زمينه پيماني را مابين انديشمندان و علماي جهان اسلام به امضاء برسانند.
بر اين پايه، پيش‌نويس منشور وحدت اسلامي سال گذشته در 16 ماده به تصويب مجمع جهاني تقريب مذاهب رسيد. البته پيشينه چنين كاري به سال‌ها قبل از اين، بازمي‌گردد، براي مثال تأسيس دارالتقريب قاهره و تدوين اساسنامه آن، طرح مؤسسه خيريه آيت‌الله خويي، تدوين استراتژي تقريب مذاهب توسط مؤسسه فرهنگي آيسسكو وابسته به سازمان كنفرانس اسلامي و سند مكه كه توسط علماي شيعه و اهل سنت عراق تدوين شده بود.
گفته مي‌شود كه تاكنون 2000 تن از انديشمندان و علماي جهان اسلام اين پيش‌نويس را امضاء كرده‌اند. به هر صورت، براي تدوين اين پيش‌نويس، كميته‌اي متشكل از عالمان و متخصصان از مذاهب گوناگون اسلامي با نگاه به تجربيات گذشته و مقتضيات كنوني جهان اسلام پيشگام شد.
در مقدمه اين منشور آمده است: «بر پايه ايمان به اينكه اسلام، امانتي نزد مسلمانان است و دفاع از حريم و مقدسات آن بر همه واجب است؛ و با ملاحظه تأكيد اسلام بر پايبندي به همه اموري كه به وحدت اسلامي مي‌انجامد و روابط برادرانه را بين امت‌ها برقرار مي‌سازد و منطق عقلاني و زبان گفتوگو را ترويج مي‌نمايد و همكاري، همبستگي، همدلي و مصالح عاليه اسلام را تحقق مي‌بخشد؛ و نظر به ابعاد تهاجم گسترده و ناجوانمردانه دشمنان اسلام، استكبار جهاني و صهيونيسم بر فرهنگ، ارزش‌ها، منافع و استقلال امت اسلامي و ضرورت بسيج همه نيروهاي مادي و معنوي در برابر اين تجاوزات و دشمني‌ها، ما دانشمندان و متفكران امضاءكننده اين منشور، پس از آگاهي از گام‌هاي ارزشمندي كه علماي مسلمان در گذشته در مكه مكرمه، تهران، امان، قاهره و... برداشته‌اند، بر ايمان و پايبندي عميق خود به مباني و شيوه‌هاي زير تأكيد نموده، ديگران را به التزام به آن دعوت مي‌كنيم...» آنگاه در ادامه موادي در ذيل مباني، چشم‌اندازها، زمينه‌هاي تقريب و برنامه‌هاي عمومي آمده است.
جداي از برشمردن مباني و چشم‌اندازهاي وحدت اسلامي كه به ترتيب عبارتند از: قرآن و سنت نبوي به عنوان بنيادي‌ترين اصل مشترك وحدت اسلامي و گسترش برادري و همبستگي بين مسلمانان در برابر چالشهاي مشابه و دوري از تفرقه، اشاره به برخي از برنامه‌هايي كه منشور جهت تقريب مذاهب اسلامي بر آن تأكيد مي‌كند، مي‌تواند جالب توجه باشد:
- خودداري مسلمانان از تكفير و تفسيق يكديگر و نسبت بدعت به هم دادن. ما به عنوان مسلماناني كه به مشروعيت اجتهاد در چارچوب منابع اسلامي باور داريم، بايد لوازم و تبعات اين اصل را نيز بپذيريم، هرچند نظر اجتهادي ديگران، به باور ما خطا باشد بايد داوري خود درباره اختلافات را از سطح ايمان و كفر به سطح درست و نادرست تغيير دهيم. همچنين تكفير ديگران به خاطر لوازم گفته يا رأي آنان كه به گمان ما به انكار اصول دين منجر مي‌شود، ولي آنان خود اين لوازم را قبول ندارند، جايز نيست.
- برخورد محترمانه با اختلافات، به عنوان نتيجه پذيرش تعدد اجتهاد در اسلام.
- از آنجا كه قرآن‌كريم مسلمانان را به اصل گفت‌وگوي منطقي با ديگران به دور از هياهو و ايجاد رعب و به هدف دستيابي به حقيقت دعوت كرده است، بنابراين بر مسلمانان به طريق اولي واجب است، اختلافات خود را از طريق گفت‌وگوي مسالمت‌آميز و با رعايت آداب منطقي و اخلاقي حل كرده و گام‌هاي عملي در اين راه بردارند و...
- باب بحث و گفتوگو در جنبههاي تاريخي، عقيدتي و فقهي مورد اختلاف بين مسلمانان باز است و بايد توسط متخصصان و با تكيه بر روح برادري و حقيقت‌جويي انجام شود. از اين رو شايسته است، مراكزي خاص براي گفتوگو در مسائل عقيدتي، فقهي و تاريخي تأسيس شود.
- اهتمام علماي مذاهب به ترويج شيوه اعتدال و ميانه‌روي با به كارگيري همه ابزارهاي علمي و... با هدف تصحيح نگاه به مذاهب اعتقادي، فقهي و تربيتي، به عنوان شيوه‌هاي گوناگون اجراي اسلام و اينكه اختلاف بين مذاهب، اختلاف تنوع و تكامل است، نه اختلاف تضاد و نيز ضرورت شناخت ويژگي‌ها و امتيازات هريك از مذاهب و آشنايي با ادبيات آنها.
در هر حال با مطالعه و بررسي اين پيش‌نويس درمي‌يابيم كه منشور وحدت اسلامي با برخورداري از يك پيشينه دراز دامن تاريخي و ريشه‌دار در جوامع اسلامي، در عين تأكيد بر همساني‌ها و اشتراكات بنيادين مابين مسلمانان؛ يعني كتاب و سنت، بروز اختلافات و برخورد انديشه‌ها و نگاه‌ها در اين حوزه را نه تنها مانع وحدت نمي‌داند كه تقويت‌كننده آن مي‌داند.
از اين رو، منشور صريحاً بر حق آزادي انديشه و بيان در چارچوب مشترك ياد شده و ترويج فرهنگ گفتوگو به جاي خشونت، توهين، تكفير و... تأكيد دارد. از اين رو بود كه بسياري از سخنراني‌هاي ارائه شده در كنفرانس بر بنيان‌ها و شرايط گفتوگو و موانع آن تأكيد عمده‌اي داشتند.
مستحكمترين قاعده قرآني
شرايط فعلي جهان اسلام، چيزي شبيه روزهايي است كه پيامبر اكرم(ص) به مدينه رفتند. در آن روزگار، نياز به وحدت مسلمانان خيلي بالا بود. لذا اولين كار پيامبر(ص) ايجاد ميثاق‌هايي بين مسلمانان و نيز بين مسلمانان و اهل كتاب بود. آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني با بيان اين تشبيه، ذهن شنوندگان را متوجه ضرورت وحدت اسلامي در زمان حاضر كرد:
1 - از لحاظ داخل دنياي اسلام و شرايط آن، اختلافات اسف‌بار است. با وجود علماي بزرگ اسلام، شاهد تفرقهها، تكفيرها، غلوها و افراطهايي هستيم كه اخيراً منجر به جنگ و جدل و كشتن شده است، يكي از وظايف مهم در اين ميثاق اين است كه مواظب باشيم كه تا از القائات استكباري بركنار باشيم.
2 - در ارتباط با دنياي خارج از اسلام، اصل اسلام ايجاد ارتباط با همه دنياست و بايد فضا براي بحث و گفتوگو آماده باشد.
«اسلام موقعي به شمشير متوسل مي‌شود كه موانعي در اين راه باشد. ما بايد فضايي را بر مبناي افكار خودمان ترسيم كنيم كه در آن، شرايط گفتوگو و حتي مشاجره فراهم باشد تا دنيا حق انتخاب داشته باشد. ما معتقديم كه حقيقت در آخرين پيام آسمان خالص‌تر از همه مكاتب ديگر؛ در اختيار بشر است. ما بايد زمينه اين گفتوگو و مباحثه و انتخاب احسن را آماده سازيم.» رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام، بار ديگر با يك تشبيه تاريخي، روزگار فعلي جهان را از حيث وارد كردن تهمت‌هايي به اسلام به اوايل بعثت پيامبر(ص)مانند كرد و افزود:«معلوم است كه اسلام براي اولين‌بار حقوق بشر را آورد، آن هم در دنياي ظلماني قرون وسطاي اروپا و حتي شرق، كه خالص‌ترين نمونه‌هاي آن را پيامبر(ص) در مدينه اجرا كرد. چرا ما خودمان امروزه اين كار را نمي‌كنيم؟ پيامبر(ص) بر مبناي«امر هم شوري بينهم» حركت مي‌كردند.
اين يك قاعده است و شايد مستحكمترين قاعدهاي كه از قرآن استنباط مي‌شود. چرا طبق اين قاعده امور خود را به مشورت نگذاريم؟ با اين قاعده مي‌توان مسير استوارتري معين كرد. اگر اين كار بشود دشمنان تهمت عدم رعايت حقوق بشر نمي‌زنند.» نويسنده كتاب عبور از بحران در ادامه با اشاره به وجود نابرابري‌ها، تبعيض‌ها و اهانت‌ها و محدوديت‌هايي در حوزه انديشه و بيان در جوامع اسلامي اظهار داشت:«وقتي جوان‌هاي كشورهاي اسلامي مي‌بينند كه پارلمان‌هاي كشورهاي‌شان تصنعي است، درحاليكه در كشورهاي غربي اينگونه نيست، معلوم است كه نااميد مي‌شوند. اگر تبعيض‌ها و ناروايي‌ها در مورد حقوق زنان هست، بايد حل شود تا آنها (غربي‌ها) براي ما سوغات حقوق زن نياورند.
يكي از كارهايي كه علما بايد بكنند، اين است كه معارف اسلامي را از حرف‌ها و روايات اسرائيلي و افكار منحطي كه البته برخي با حسن نيت آورده‌اند،پاك كنند. نحله‌هايي در شيعه و سني وجود دارند كه مثل ويروس براي ما خطرناك‌اند. اهانت‌ها جامعه را مثل خوره مي‌خورد. چرا بايد به يكديگر تهمت بزنيم؟ بحث و تحليل تاريخي بد نيست ولي وقتي عواطف طرف مقابل را جريحه‌دار مي‌كنند، ضرر دارد. اين تعصب‌هاي كوري كه براي مثال در عراق مي‌بينيم،يا افرادي كه قربه الي‌الله خود را نابود مي‌كنند يا ديگران را مي‌كشند، چه معنايي دارند؟ اين انحراف‌هاي فكري حقيقتا نياز به مجادله علما دارد. علما بايد اين مسائل را در محيط خود شجاعانه توضيح دهند؛ اما اين اتفاق كمتر رخ مي‌دهد.
بيشتر بحث بر مسائلي است كه مربوط به 1400سال پيش است. نبايد وقت خود را صرف دعواهايي كنيم كه براي امروز مهم نيستند.» هاشمي رفسنجاني در پايان با ذكر اين نكته كه مستكبران و زورمندان دنيا تفرقه بين مسلمانان را مي‌خواهند، نه وحدت را، به بيان دلايل اين امر پرداخت:«مسلمانان با يك ميلياردو 600ميليون نفر (يك چهارم جمعيت دنيا) 20درصد توليدات دنيا را در دست دارند و در بهترين نقاط كره زمين و بهترين مسيرهاي عبور زميني از شمال به جنوب و ازشرق به غرب قرار دارند. مسلمانان با برخورداري از بهترين مكتب انسان‌ساز در جهان حضور دارند. خوب اگر اين قدرت متحد شود و منشور برادري داشته باشد، در دنيا مانند ندارد. استكبار نمي‌خواهد اين قدرت شكل گيرد.
چرا اينقدر مسلمانان با خودشان مي‌جنگند؟ آنها چرا با دشمنان واقعي خود عقد اخوت مي‌بندند ولي حاضر نيستند يك تفاهم‌نامه بازرگاني في‌مابين خود بنويسند؟ نمي‌گويم كه رابطه با بيگانگان نداشته باشيم... ما مي‌خواهيم منابع انساني و فسيلي ما در خدمت صلح جهاني همراه با پيام اسلام باشد. ما منابع قدرت، آبرو و اعتبار را به اندازه كافي در اسلام داريم. امروزه خوشبختانه تريبون‌هايي براي طرح آنها در دست داريم. به شرط همكاري و تعامل با يكديگر مي‌توانيم يك قدرت واقعي (نه استكباري) تشكيل بدهيم. بايد با دنيا حرف بزنيم.»
مباني اخلاقي وحدت
وحدت بدون تقوا امكان‌پذير نيست. بنيان همه اختلافات، درگيري‌ها و شرارت‌ها و فتنه‌جويي‌ها، بر بي‌تقوايي است. اين آغاز سخنان مولوي محمد اسحاق مدني، رئيس شورايعالي مجمع التقريب بود كه مي‌خواست بر مباني اخلاقي وحدت اسلامي تاكيد كند. او در اين‌باره گفت:«اگر تقوا باشد وحدت امكان‌پذير است. فرد متقي به يك گروه يا مذهبي تهمت نمي‌زند. اختلاف از تهمت پديد مي‌آيد.
متقي كسي است كه حدودي را كه شريعت در نظر گرفته، رعايت كند. اين است كه مثلا در حالت جهاد كسي را مي‌توان كشت كه شمشير در دست گرفته، لذا نمي‌توان بر زنان، كودكان و پيران شمشير كشيد. مركز ثقل اين همه فتنه در امت اسلامي بي‌تقوايي است. فرد متقي چگونه مي‌تواند، كساني را كه به مسجد براي عبادت آمده‌اند، ترور كند و بكشد؟» وي در ادامه با اشاره به اينكه معيار ما قرآن است افزود:«قرآن مي‌گويد اگر با كسي دشمني داريد، نبايد از عدالت تجاوز كنيد.
اگر با اين اصول حركت كنيم،امكان پيدايي اختلافاتي(نه اختلافات اجتهادي كه سبب تقويت دين است) كه مضر به حال امت اسلامي است،به صفر مي‌رسد. اين اختلافات ريشه در قرآن ندارد. «ان‌الله يامر بالعدل و الاحسان».ما امروزه اعتصام به حبل‌الله را كه همان قرآن است، رها كرده‌ايم و به مسائل تفرقه‌انگيز چسبيده‌ايم. كساني كه در پي ايجاد تفرقه‌اند، به حبل‌الله پشت كرده‌اند و در واقع به حرف‌هاي‌شان رنگ مذهبي مي‌دهند.
جهل، مانع وحدت
امروزه انديشه تكفيري تلاش دارد تا ريشه‌هاي خود را در جسم آموزه‌هاي اسلامي رخنه دهد. حجت‌الاسلام و المسلمين سيدعلي فضل‌الله با بيان اين نكته سخنان خود را اين گونه ادامه داد:«جهل در جهان اسلام بيداد مي‌كند. تلاش كنيم تا جهل را از ميان برداريم. بايد معرفت را در همه حوزه‌هاي جهان اسلام تعميق ببخشيم، نگذاريم اختلافات ريشه بداوند. نقاط اختلاف را بشناسيم و نيز تيرگي‌هاي حاكم بر نظام‌هاي سياسي را. بايد در جهت زندگي مسالمت‌آميز مسلمانان تلاش كرد. امروزه متاسفانه تلاش‌هايي از سوي سني‌ها و شيعيان عليه يكديگر صورت مي‌گيرد. متاسفانه برخي از علماي مسلمان هم آتش بيار معركه هستند.
وي بار ديگر مسئله تكفير را به عنوان ابزاري براي شيوع جهل و در نهايت تفرقه در دنياي اسلام دانست و افزود:«خموشي علماي جهان اسلام در برابر برخي توطئه‌ها و مسائل جوامع اسلامي، از جمله موانع وحدت اسلامي است. دليل اين خاموشي، ترس از تكفير شدن از جانب ديگران است. اين گونه است كه اين دسته از علما از ترس تكفير، تنها جانب فرقه خود را مي‌گيرند... بايد تبليغ مذاهب در جهان اسلام يك تبليغ علمي باشد وحساسيت‌ها را برنيانگيزد.»
افق هاي پيش رو
دكتر عبدالرحيم السائح، انديشمند و پژوهشگر مصري كه با عنوا ن«اميدهاي برقراري و شكل دادن به امت اسلامي» سخنراني مي‌كرد، در آغاز، منظور از وحدت اسلامي را از اين گونه توصيف كرد:«منظور از اميد به تشكيل امت اسلامي، ايجاد همگونگي مذهبي نيست. يعني مقصود اين نيست كه شيعه سني شود و سني شيعه. هدف استفاده از دستاوردهاي مذاهب اسلامي جهت تبيين افق اسلام براي مواجهه، با چالشهاي پيش رواست. بنابراين مسلمانان بايد متحد شوند.» وي آنگاه در ادامه به مباني اين وحدت اشاره كرد و افزود:«همه مسلمانان به الله به عنوان پروردگار خود ايمان دارند، به محمد(ص) به عنوان پيامبر(ص) و به قرآن، به عنوان كتاب و به كعبه به عنوان قبله‌گاه خود، اينها اصول وحدت ساز هستند. اگر هم اختلاف مذاهب وجود دارد،يك امر طبيعي است و گريزي از آن نيست.
اسلام مي‌تواند يك‌بار مثبت عقلي براي ما فراهم سازد و اين امكان را به ما بدهد كه همواره در دوران‌هاي مختلف عرض‌اندام كنيم... بنابراين به نفع مسلمانان نيست كه فعاليت‌هاي فكري‌شان سركوب شود. بهترين ميوه يك مسلمان، تراوش‌هاي مغزي اوست. بايد به عقل جايگاه شايسته‌اش را بدهيم. باز اضافه مي‌كنم كه اختلاف يك امر ضروري است. خود قرآن باآيات متشابه به گونه‌اي زمينه اختلاف نظر را ميان مسلمانان فراهم آورده است. اين امر سبب پويايي جوامع اسلامي است. بنابراين بايد مذاهب يكديگر را به رسميت بشناسيم. اگر اين كار صورت گيرد، خواهيم توانست آينده بسيار روشني را ترسيم كنيم و به تدريج امت مسلمان نقش و جايگاه خود را درجهان خواهد شناخت.»
بازگشت به سرچشمه‌ها
دكتر عبدالكريم بي‌آزار شيرازي با قرائت آيه معروف «يا ايها الناس انا خلقناكم بالذكر و الانثي و جعلناكم قبائلاً و شعوباً لتعارفوا ان اكرمكم عندالله اتقيكم» با موضوع «تقريب و انسجام اسلامي؛ استراتژي يا تاكتيك» سخناني را عرضه داشت.
او در ابتدا با تاكيد بر اين امر كه ارائه تعريفي از تقريب مذاهب در تدوين منشور وحدت اسلامي، ضروري است، گفت: «در گذشته رجال دارالتقريب مصر، مي‌گفتند، تقريب عبارت است از رويكردي جدي در دايره اسلام عاري از رنگ، قوم و اقليم براي رهايي از دشمني دوجانبه ميان مذاهب مختلف اسلامي و پاسداري از وحدت مسلمانان. بر اين مبنا، اكنون مي‌توانيم تقريب مذاهب را اينگونه تعريف كنيم: تهذيب نفس از عوامل تفرقه مانند تعصب و گردآمدن پيرامون قرآن و اصول دين و گفتوگو همراه با ادب، اختلاف و همكاري در مسائل مورد اتفاق و معذور داشتن در همكاري در مسائل مورد اختلاف.»
رئيس دانشگاه مذاهب اسلامي در ادامه با اشاره به تجربه و سنت پيامبر در امر تقريب و وحدت افزود: «زماني كه پيامبر(ص) به مدينه هجرت كردند، مسلماناني كه از قبايل مختلفي چون اوس و خزرج وشعو بي‌چون فارس، روم و آفريقا بودند، توسط ايشان به اسلام روي آوردند و از اسلام به ايمان و آنگاه الفتي ميان قلب‌هاي اين مردم پراكنده برقرار كردند. به اين معنا كه آنها را به سوي الله و يا به تعبير امام(ره) حول كلمه الله مجتمع كردند.
اين بود كه امت واحده شكل گرفت. اين واحد چنان قوي شد كه خلفا‌الارض شدند و توانستند شرق و غرب عالم را تسخير كنند و به اسلام درآورند، اينگونه بود كه تمدن اسلامي عظيمي شكل گرفت.» دكتر بي‌آزار شيرازي در پايان با اشاره به وضعيت نامطلوب جهان اسلام و پسرفت تاريخي آن گفت: «متاسفانه امروزه مسلمانان به حالت اوليه خود بازگشته‌اند و بسياري راه فرقه‌گرايي را در پيش گرفته‌اند. مليت‌ها پررنگ و اسلام كمرنگ شده است.
مسلمانان عقايد و افكار خودشان را با برهان پيوند زدند و گفتند كه قرآن همان مي‌گويد كه ما مي‌گوييم. در نتيجه انواع و اقسام تعبيرهاي مختلف پديد آمدند. خوشبختانه شيخ محمد عبده و علامه طباطبايي براي گريز از اين امر، تفسير قرآن به قرآن را مطرح كردند و گفتند كه بايد به سرچشمه‌ها باز گرديم. براين اساس، شكاف عظيمي كه بين مذاهب اسلامي بود، تا حدي از ميان رفت. مسلمانان آن‌قدر از هم بيگانه شده بودند كه خود را به جاي شريعت و يا خود شريعت مي‌نشاندند.»
ابعاد وحدت اسلامي
«اهداف و قواعد گفت و گوي ديني و تمدني» موضوع ديگري بود كه توسط سخنران بعدي، حجت الاسلام و المسلمين علي‌اكبر رشاد ايراد شد. او در آغاز درباره مفهوم وحدت گفت: وحدت داراي دو بعد؛ دروني و بيروني است. بنابراين، وحدت عبارت است از انسجام دروني و ارتباط بيروني. وحدت آنگاه اتفاق مي‌افتد كه يك ملت، گروه يا امت در درون منسجم و با برون مرتبط باشد. نيز از سويي سامانه فكري و ديني خود از رابطه دوسويه برخوردار بوده و در مواجهه با بيرون و درون، يك نظام تعريف شده ارائه كند.
در اين صورت مسلمانان به يك وحدت پايدار توانند دست يافت كه علاوه بر آن كه در درون روابط برادرانه‌اي برقرار مي‌كنند، با غيرمسلمانان نيز روابط مسالمت‌آميزي داشته باشند.» رئيس پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي درباره معناي گفت‌وگوي ديني و تمدني اظهار داشت: «برخي انديشمندان مخالف گفت‌وگوي ديني و تمدني هستند. برخي ديگر هم بدون قيد و شرط آن را مي‌پذيرند. هر دو ديدگاه نادرست است. نگرش صحيح به اين مسئله اين است كه در چارچوب اهداف تعريف شده و قواعد مبتني بر آن به گفتوگو با غيرمسلمانان بپردازيم. وحدت امت با تنظيم روابط با بيرون امت ملازم است. از اين‌رو، در چارچوب قواعد مشخص بايد با بيرون جامعه اسلامي رابطه برقرار سازيم.
اين ديدگاه سوم مطلوب ماست.» حجت‌الاسلام رشاد در بيان اهداف گفتوگو ميان مسلمانان و غيرمسلمانان و في‌مابين مسلمانان به 3 محور اصلي پرداخت:
«1 – اولين هدف، به شرايطي برمي‌گردد كه در جهان امروز با آن روياروييم، خصوصا با رقيب‌هاي تمدني بزرگي چون غرب. همچنين دين‌واره‌هايي امروزه در جهان پا به عرصه گذاشته‌اند. اين اديان جعلي، عرصه را بر اديان كهن تنگ‌‌تر مي‌كنند. همان‌گونه كه تمدن جديد عرصه را بر تمدن‌هاي قديم تنگ كرده است. گفت‌‌وگوهاي ديني و تمدني مي‌تواند اين تنگناها را كاهش دهد و سبب حفظ قدرت‌مان مي‌شود. حيات و احياي هويت ما بسته به اين گفت‌وگوهاست.
2 – ما در مقطعي از تاريخ بشر مسلط؛ يعني بشرغربي قرار داريم كه مقطع گسست است. دوره سنت براي غربي‌ها طي شده، تجدد به اوج رسيده و در برخي نقاط پساتجدد آغاز شده است. از آنجا كه دين سبب پيوستگي بشر مي‌شود، احياي آموزه‌هاي اسلامي مي‌تواند اين گسست ادوار تاريخي را كاهش دهد.
3 – با اتكاء به آموزه‌هاي اسلامي كه منتج از كتاب و سنت نبوي و اهل بيت‌اند، مي‌توانيم آنها را به جهانيان عرضه كنيم. مجالس گفتوگو فرصت خوبي براي اين كار است. ما در عرصه گفتوگو تواناتريم، چرا كه معارف ما عميق‌ترند.»
بايسته تدوين منشور
تدوين منشور وحدت اسلامي، پديده‌اي بزرگ در جهان اسلام است كه نياز به كار ملي، منطقه‌اي و بينالمللي دارد. اين سخنان دكتر عباس صدري، مدير دفتر منطقه‌اي آيسسكو در ايران بود كه با تاكيد وي بر تدوين يك دكترين و مدل مفهومي براي اجراي اين مهم (منشور وحدت اسلامي) همراه شد: «ظرفيت‌سازي براي اجراي منشور وحدت اسلامي» با توجه به مطالعات صورت گرفته، يك رويكرد اصلي دارد كه همان توانمندسازي در اين جهت است. اين توانمندسازي بايد در سطوح مختلف صورت گيرد. بايد محيط‌هاي متعامل در منشور را در نظر آوريم و بايدها و نبايدها را بيان كنيم. بخش بايدها نيازمند آموزش در تدوين اين منشور است.
از اين‌رو، بايد جهت‌گيري‌هاي آينده را مدنظر داشت، جهت‌گيري‌هاي فرهنگي، تكنولوژيك و اجتماعي.» وي درباره لزوم پژوهش‌هاي آينده‌شناختي در اين باره افزود: «آينده با شتاب به طرف ما مي‌آيد و خيلي از چيزها را با خودش مي‌آورد. بايد آينده را در تدوين منشور وحدت اسلامي در نظر داشته باشيم، از جمله موقعيت استراتژيك جهان اسلام و امكانات آن. جالب است، اگر چالش‌ها را فرارو داشته باشيم و راه‌حل‌هاي آن را در منشور پيش‌بيني كنيم.
از جمله ديگر پيش‌نيازها براي تدوين اين منشور، استدلال‌گرايي و تفكر در زمينه توسعه وحدت اسلامي است. از سويي ديگر، آموزش اخلاق اسلامي هم در جهت تحقق اين منشور اهميت دارد. صبر و تحمل را بايد نهادينه كرد.»
تاريخ درج: 18 ارديبهشت 1387 ساعت 09:01 تاريخ تاييد: 18 ارديبهشت 1387 ساعت 11:48 تاريخ به روز رساني: 18 ارديبهشت 1387 ساعت 11:41
چهارشنبه 25 ارديبهشت 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: همشهری]
[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 356]
-
گوناگون
پربازدیدترینها