واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: بشارت امیرمؤمنان (علیه السلام) به مسجد جمكران
مطابق نقل خلاصة البلدان از كتاب مونس الحزین شیخ صدوق، امیر مؤمنان(علیه السلام) از مسجد مقدّس جمكران سخن گفته است. محمّد بن محمّد بن هاشم حسینی رضوی قمی، به تقاضای مولی محمّد صالح قمّی، به سال 1179 هجری، در باره فضیلت شهر قم و تاریخچه تأسیس مسجد مقدّس جمكران، كتاب ارزشمندی تألیف و آن را خلاصة البلدان نام نهاده است. شیخ آقا بزرگ تهرانی، این كتاب را مشاهده كرده و گزارش آن را در الذریعه آورده است.1مرحوم كاتوزیان، این كتاب را در اختیار داشته، فرازهایی از این كتاب را در كتاب أنوار المشعشعین آورده است. وی، در این رابطه، حدیثی از امیر مؤمنان علیه السلام آورده، كه فرازهایی از آن را در این جا میآوریم و علاقهمندان به تفصیل بیشتر را به كتاب انوار المشعشعین رهنمون میشویم. او میگوید: در كتاب خلاصة البدان از كتاب مونس الحزین - از تصنیفات شیخ صدوق - با سند صحیح و معتبر، از امیرمؤمنان علیه السلام روایت كرده كه خطاب به حذیفه فرمود: «ای پسر یمانی! در اوّل ظهور، خروج نماید قائم آل محمّد علیه السلام از شهری كه آن را قم گویند2 و مردم را دعوت به حق میكند، همه خلائق از شرق و غرب، به آن شهر روی آورند و اسلام، تازه شود ... .ای پسر یمانی! این زمین، مقدّس است، از همهی لوثها، پاك است ... عمارت آن، هفت فرسنگ در هشت فرسنگ باشد. رایت وی بر این كوه سفید بزنند، به نزد دهی كهن، كه در جنب مسجد است، و قصری كهن - كه قصر مجوس است - و آن را "جمكران" خوانند. از زیر یك مناره آن مسجد بیرون آید، نزدیك آن جا كه آتشخانه گبران بوده ... .»3از این حدیث شریف، استفاده میشود به طوری كه مسجد سهله در دوران ظهور حضرت بقیّةاللَّه أرواحنا فداه، پایگاه آن حضرت خواهد بود، مسجد مقدّس جمكران نیز در عصر ظهور، جایگاه خاصّی دارد و پایگاه دیگری برای آن حضرت است. مرحوم كاتوزیان، پس از نقل متن كامل حدیث، به شرح و تفسیر آن پرداخته، در باره كوه سفید و قصر مجوس و دیگر تعبیرهایی كه در حدیث شریف آمده و ما به جهت اختصار نیاوردیم، به تفصیل، سخن گفته است.4ای پسر یمانی! این زمین، مقدّس است، از همهی لوثها، پاك است ... عمارت آن، هفت فرسنگ در هشت فرسنگ باشد. رایت وی بر این كوه سفید بزنند، به نزد دهی كهن، كه در جنب مسجد است، و قصری كهن - كه قصر مجوس است - و آن را "جمكران" خوانند. از زیر یك مناره آن مسجد بیرون آید، نزدیك آن جا كه آتشخانه گبران بوده ... .»خوانندگان گرامی، توجّه دارند كه احادیث ملاحم، چندان نیازی به تحقیق در سند ندارند؛ زیرا، جز معصومان (علیهم السلام) كه با سرچشمه وحی مربوط بودند، شخص دیگری نمیتوانست خبری بگوید كه صدها سال بعد تحقّق پیدا كند. روزی كه امیرمؤمنان (علیه السلام) به حذیفه از مسجد جمكران خبر میداد، در سرزمین حجاز و عراق، كمتر كسی نام قم را شنیده بود، لذا میبینیم كه در احادیث فراوانی، به هنگام بحث از قم، به "در نزدیكی ری" تعبیر شده تا به این وسیله، موقعیّت جغرافیایی شهر قم، برای اصحاب ائمّه(علیهم السلام) روشن گردد. از این رهگذر، احتمال نمیرود كه احدی از مردم حجاز، نام جمكران را به عنوان یكی از دهات قم شنیده باشد. نكات ریزی كه در مورد قصر مجوس و آتشخانه گبران آمده، مطلبی نبود كه در حجاز و عراق، كسی از آن آگاه باشد. به هنگام صدور این حدیث از مولای متّقیان(علیه السلام)، كسی نمیتوانست پیشبینی كند كه در كنار دهِ جمكران، در آینده، مسجدی ساخته خواهد شد و با حضرت بقیّةاللَّه (عج) - كه آن روز متولّد نشده بود - ارتباط خواهد داشت. هنگامی كه شیخ صدوق، این حدیث را در كتاب مونس الحزین درج میكرد، بدون تردید، این مسجد، مناره نداشت. هنگامی كه صاحب خلاصة البلدان، در قرن دوازدهم، این حدیث را از مونس الحزین نقل میكرد، باز هم مسجد مقدّس جمكران، منارهای نداشت؛ زیرا، برای نخستین بار، در سال 1318 هجری، یك مناره در زاویه جنوب شرقی مسجد ساخته شد. 5هنگامی كه مرحوم كاتوزیان، این حدیث را در كتاب أنوار المشعشعین مینوشت، مسجد جمكران، فقط یك مناره داشت و تا چند سال پیش نیز به همین منوال بود، ولی در این حدیث آمده است كه «از زیر یك مناره آن، مسجد، بیرون آید.» 6این تعبیر، صریح است در این كه به هنگام ظهور حضرت بقیّةاللَّه، ارواحنا فداه، مسجد مقدّس جمكران، بیش از یك مناره خواهد داشت، در حالی كه به هنگام چاپ كتاب ( 1327 هجری) مسجد، فقط یك مناره داشت. موسوی، گروه دین و اندیشه تبیانپاورقی 1) الذّریعة، ج 7، ص 216. 2) تردیدی نیست كه قیام نخستین حضرت بقیةاللَّه، أرواحنا فداه، از مكّهی معظّمه و كنار خانهی خدا است. این حدیث و احادیث مشابه، به حركتهای بعدی آن كعبهی مقصود، نظر دارد. 3) انوار المشعشعین، ج 1، ص 453. 4) انوار المشعشعین، ج 1، ص 454 - 458. 5) گنجینهی آثار قم، ج 2، ص 672. 6) أنوار المشعشعین، ج 1، ص 454.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 203]