تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1835072973
شهریار و شعر انقلاب اسلامی
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: شهریار و شعر انقلاب اسلامی
آن چه در این مقاله می خوانید :دیباچه ی سخنپیشینه ی دگرگونی در سخن پردازیادب موفقویژگی واژگانیویژگی ریشه داری و مایه داریویژگی تعهد و پیامشعورمندی و ادراک سالمخدامندی و جهان بینی توحیدیتحلیل عرشیختام سخن دیباچه ی سخنکاوش ها و پویش ها، فرهنگ انقلاب را پیش پایمان نهاد فرهنگی که بر اسلام پویا و اصیل بنیان گرفته ، فرهنگی که ادبیاتی با همه ی گستردگی و با تمام بزرگیش ، به یادگار نهاد.شگفتا که ، بی داشتن ادبیات ، به هیچ فرهنگی و به هیچ جهان بینی و به هیچ مسلک اعتقادی و نظام سیاسی و حرکت اصلاحی ، و تحول آزادی بخش ، نمی توان خدمتی کرد.اتفاقا ، فرهنگ اسلام را نیز مانند فرهنگ های دیگر ، از راه ادبیات آن باید شناخت و چون انقلاب اسلامی ایران ، بر مکتب توحید و قرآن استوار است آگاهی با متن و متون برنامه ریزی و طرح روش های تحقیق ، توفیق پیروزی در آشنایی را ممکن و فراهم می سازد !پیشینه ی دگرگونی در سخن پردازیحوادث شگرف اجتماعی و سیاسی ، جنگ جهان گیر اول و سال های بعدش ، زمینه جنبش و تحول را در بینش مردم کشور ایران فراهم آورد و در پهنه ادبیات نیز بحرانی با همه ی نا پیدایی ایجاد کرد ، چه این که ادبیات کلاسیک ایران ، بخصوص ادبیات منظوم با قواعد و قوانین سخت خود ، دیگر قادر نبود حیات اجتماعی معاصر را با همه پیچیدگی ها و تضادهای آن بیان کند ، این بود که در این دوره، غالب کسانی که دارای موهبت شاعری بودند از تقلید گذشتگان حتی المقدور احتراز کرده و کوشیدند که مضمون های جدید را در قالب شعری قدیم وارد کنند و جماعتی نیز به فکر انقلاب ادبی افتادند و مدعی تجدید صورت و مضمون اشعار شدند و بحث درباره انقلاب و به اصطلاح تجدد ادبی در گرفت و...این همه ، زاییده ی احتیاج مبرمی بود که در جست و جوی راه های نو برای بیان دید و دریافت تازه از زندگی ، احساس می شد و با این که قالب و بافت تغییر نیافت ولی برخی مضامین نو مانند حمایت از ایران انقلابی ، مبارزه با استبداد شاه و اطرافیان او ،ستایش از میهن و بیان احساسات میهن پرستانه ،اظهار کینه از جهان خواران امپریالیست و نکوهش از مداخلات ناروای آنان در امور کشور ، بحث از آزادی و حقوق زنان و بحث خرافات و ... در شعر فارسی وارد شد که معروفان و بزرگان از این گوینده ها عبارتند از سید اشرف الدین قزوینی ،علی اکبر دهخدا ،محمد تقی ملک الشعرای بهار ،جعفر خامنه ، خانم پروین اعتصامی ، علی اسفندیاری.هم چنان که در انقلاب اسلامی که در واقع از سال 1340 شمسی شروع گردیده بود با همه خشونتی که استعمارگران و عواملشان داشتند اما تو خالی کردن جامعه از فکر اسلامی، دیگر ممکن نبود چرا که پرچمدار مبارزه، یک مرجع تقلید بود و پنجه در پنجه ی استعمار زده و مبارزه با استثمار وکاپیتولاسیون امریکا را پی می گرفت.لذا، نویسندگان و شاعرانی هم آهنگ با مردم کوچه و بازار که ندای اسلام سر می دادند دست به فعالیت زدند؛طبقه بندی و نقد آثار، مجال خود را می طلبد که کدامیک از سخن وران به تعهد و مسئولیتی که بر عهده شان بوده بی توجه مانده و ستم روا داشته است و آن جا که می توانسته فریاد بر آورد، ساکت مانده وبا سکوتش، آب به آسیاب دشمن ریخته است!یعنی، در دوران سردی و سیاهی و در موقعیتی که از آن تعبیر به عصر شب می شود برخی از نویسند گان و شاعران بی تعهد، راهی را رفتند که چاپلوسی سرمایه ی آنان بود اما گروه دیگر ، خود را مجهز به نبردی سخت نمودند و با زبان استعاره و با کمک گرفتن از معانی مجازی واژه ها و کلمات ، نفرت خود را از ظلم و بیدادگری ها نشان دادند.استاد حکیم ما، شهریار سخن ، این شاعر خردمند، از جمله بزرگانی است که در عصر اختناق به شیوه ی منطقی و ستوده ، به دور از جنجال و هیاهو ، به بیان آرا و علایق و باورهای دینی خود پرداخته از موازین اخلاقی – اسلامی ، دفاع نموده آثاری ماندگار، به جای نهاده است:لاله از خاک جوانان می دمد بر دشت و هامونیا درفش سرخ بر سر، انقلاب گرفتندخرم آن مردان که روزی خائنین در خون کشیدندزان سپس،آن روز را،هر ساله عید خون گرفتند (ادبیات انقلاب اسلامی صفحه47) هم سو با استاد ، دیگران هم بوده اند که در قبال تعهد انسانی و دینی خود در مقابل رخ دادها در دهه ی چهلم و پنجاهم ، بی توجه نمانده تابلوهایی از وضع ناگوار عصر شب در قالب شعر به گنجینه ادبیات متعهد تقدیم داشته اند یعنی آقایان جواد محدثی ، دکتر مصفا ، دکتر رعدی ، فریدون مشیری ، هوشنگ ابتهاج ، مهدی اخوان ثالث ، سهراب سپهری ، اکبر اکسیر و...و... روزی رسید که امام وارد کشور شدند و ملت به استقبال ایشان شتافتند – و سلمان هراتی نیز هدیه ی استقبال را چنین سرود:پیش از تو آب معنی دریا شدن نداشتشب مانده بود و جرات فردا شدن نداشتبسیار بود رود در آن برزخ کبوداما دریغ، زهره ی دریا شدن نداشت (همان صفحه 68)تاریخ دگرگون شد و انقلابی که از درون، ریشه گرفته بود در پهنه ی کشور ایران شکوفا گشت و به ثبوت رسید و قافله سالار زمان، حضرت امام با سخنان و مکتوب های ارزشمند، با الهام و تکیه بر آیات قران کریم و کلام معصوم ،به هدایت و ارشاد امت پرداخت و از هر گونه راه نمایی فرو گذار نشد!اما، وظیفه بس دشوار برعهده گویندگان و سخنوران بود زیرا که ، نسبت به یک خیزش و حرکت احساس تعهد می کردند و این کلام پیامبر بزرگوار اسلام ،مسئولیت سنگین اما، افتخارآمیز،برایشان بار می کرد که فرموده اند : وقتی که به وسیله شعر با مخالفین به مخالفت بر می خیزید مانند مجاهدانی هستید که تیرها را به نشان دشمن پرتاب می کنند.استاد آگاه به وادی بیکران معرفت، هم راه با جویندگان راه حق وهم سو با متفکران و سالکان عارف ، خود را به امواج دریای بی ساحل سپرد بدان امید که به وصال محبوب نایل آید و از لذات وصل، بهره ور شود!پناه پرچم اسلام با ما ستخدا این پرچم از ایران بر افراشتبه دوش مرجع اعلا ،خمینی استبه دوش اوست تشریف نیابتهمان فجری که موعود کتاب استنوید مهدی موعود با اوستهمان خورشید عدل عالم آرابیا سوته دلان گرد هم آییم! ( دیوان شهریار جلد 3 صفحه 277)ادب موفقهر گاه بپذیریم که عناصر عمده ی ادبیات، دل ربایی و محتوای فرهنگی آن است و به عبارت دیگر «تجلی هنر با بارقه های اندیشه و کمال، قلمرو اصلی و گسترده ی یک ادب موفق را میسازد»ادبیات انقلاب و شعر انقلاب اسلامی را سر کشیده با قامتی استوار خواهیم یافت و شاعران جوان و سالمند را با سبک های نو و کهن شعر،بازی گران هنر آفرین این معرکه خواهیم دید. این اثرها و مانده ها، به داشتن سه ویِژگی، قامت شعر دوره ی انقلاب اسلامی ایران را افراشته می دارند:ویژگی واژگانی، ریشه داری و مایه وری ، تعهد و پیامدر این نوشته ، در مجال محدود ، نبض تپنده ی پیکر شعر ونیز شور و اوج تخیل وهم چنین دل بستگی و تعهد اسلامی در منظومه های پر صلابت شاعر حکیم سید محمد حسین شهریار را با شاهدهایی چند به عرصه ی بررسی آورده «گنجینه ی تنیده و بافته از اندیشه و ذوق و زبان» استاد حکیم و غزل سرای بزرگ معاصر را به نظاره ی دوست داران شعر ماندگار ایران عزیز ،این سرزمین ادب و حکمت می کشیم،همچنین در روند بررسی ،نخل بر کشیده ی سخن استاد شهریار را که با شیرینی پیام قرانی از کودکی ، انسجام معنوی یافته و در دهه های آخر عمر استاد ،به بار نشسته است ،جلوه گرش می نماییم!دمید فجر ،که خورشید باز می گرددامید در دل نومید، باز می گردددرفش فتح و ظفر ،با سپاهیان خداستجهان به جبهه ی توحید باز، می گردد (دیوان –جلد 3 صفحه 300) 1-ویژگی واژگانیبسی واژگان و ترکیب ها ، که پیش از این دوره ، یا در شعر ادبیات فارسی راه نیافته بود و یا اندک کاربردی داشته اند که در این دوره با نبض زنده، پیکر شعر را به پویایی وا می دارند واژگانی مانند : شهید – جبهه و جهاد – الله اکبر – فجر – شهادت – عاشورا – مستضعف و مستکبر – فتح – قدس– نصرت و تسبیح:شهیدان جهاد و جبهه و جنگ / چمنهای خزان ، گلهای پرپربه هر تکبیر او مستکبران را/ خلد در حلق و حنجر ، خار و خنجر و این نمونه ، که مؤثرترین کلمات در قافیه جا داده شده: سلام ،ای جنگ جویان دلاورنهنگان به خاک و خون شناور 2-ویژگی ریشه داری و مایه داریاین خصیصه،هم از حیث نیرومندی احساس شور و اوج تخیل ،هم از دیدگاه قالب های اصیل شعری ،چیزی است که در شعر این دوره ،نه تنها جای خود را خالی نکرده بلکه تجلی نیکویی هم داشته است.اتفاقا، شعر که در این آثار ادبی به خاطر ایجاز و ایهام و به کار گیری استعاره ونیز به سبب موسیقی کلام ،از امتیاز خاصی برخوردار است برتری خود را در گرو جامعیتش به این ارزش ها دارد از جمله، این که، برخوردار از اصل ایجاز بوده هر بیت نمونه ی درخشان یک اندیشه ی متعالی بوده باشد که ناشی از نهایت دقت و ظرافت تخیل شاعر بوده و در واقع ،اصل اندیشه را نیز درپی می آورد : یک جهان وسوسه در لانه ی جاسوسی کشفوه چه دجال عجیبی که جهانخوار آمد (دیوان جلد 3صفحه 284 )هر کو ،رضا به ظلم ،همانا شریک ظلمگیرم که خود به ظالم اصلی نبود ضم (همان صفحه 286)در قصیده ای با عنوان درود به جهاد گردان می گوید :«کمال جود »همانا که «بذل موجود» استدر این جهاد فنا شو ،گرت هوای بقاست (همان صفحه 295) 3-ویژ گی تعهد و پیامبرای بیان این خصیصه ،به ابیاتی از استاد شهریار می نگریم که چگونه از سوز دل و از گلوی ملت خویش غریو «الله اکبر» سر داده است : سلام ای جنگ جویان دلاورنهگان به خاک و خون شناوربه قران ، وصف او بنیان مرصوصصف مولا ،علی، سردار صفدر***شهادت برترین معراج عشق استگهش پروازی از عشق برترگلوی ملتت، شیپور جنگ استغریوش نعره ی الله اکبر.تو هم با خون پاکان شهریارابشوی اوراق از این دیبا و دفتر این ویژگی ، اصل آرمانی است یعنی شعری همه اشتیاق و تسلیم برای عروج و کمال جامعه ،بی هیچ اضطراب و بیم ،به سوی پاک سازی و مانع زدایی، در مسیر ظهور جلال و جمال است از رو است که می گوید :شعر را مقصد بجز تلطیف احساسات نیستگر به مقیاسات هست و گر به مقیاسات نیستشعر باید چنگ در دل زند ،گیرم درآناز صنایع فی المثل ایهام یا اعنات نیست. (ادبیات انقلاب صفحه 15)و این همه بلند نظری و تسخیر عوالم ،حاصل دو مبدا و منشا می باشد یعنی ماندگاری شعر بزرگ مرحوم استاد شهریار محصول دو نکته است :شعورمندی و ادراک سالمخدامندی و جهان بینی توحیدی 1- شعورمندی و ادراک سالممقام معظم رهبری حضرت آیت العظمی خامنه ای در پیامشان به مناسبت هفتمین شب درگذشت استاد شهریار «در دوره ی ریاست جمهوری شان »این چنین از استاد توصیف نمودند:« شهریار، بیش از نیم قرن،ذهن و دل دوستداران ادبیات و هنر را با شعر خود وبا صفا و خلوصی که از آن چلچراغ رنگارنگ می تراوید نور باران می کرد ... او بزرگترین گنجینه ی غزل و قطعه و مثنوی معاصر را که تنیده و بافته ای از ابریشم خیال و ذوق زبان و فکر او بود می آفرید و می اندوخت و آن گاه که این ترک پارسی گوی، زبان به شعر آذری می گشود آن همه را به دو چندان وهم راه با استادی بی نظیر خود ، در معرض تماشای هنرمندان و هنرشناسان می گذاشت »اسلام او یاتدی خلقی،باشین قاوزیان قاچیرشیطان باجارمادی که یاتانلار اویانماسینهر رنگی آت ، فقط بویان آللاه بویاغینههر آلدادان بویاخلارا ، قلبین بویانماسینآغزوندا دادلی سوزلریوی سن ده ، شهریارایله پیشتر که خلق دادیندان دویانماسین (کلیات اشعار ترکی آذربایجانی صفحه 174) 2- خدامندی و جهان بینی توحیدی«او عاشق قرآن بود و قرآن مجسم و زنده را در انقلاب اسلامی و نظام اسلامی ، مشاهده می کرد»به قول خودش، آنی از جهاد قلمی باز نایستاد و از روزی که با شخصیت امام- رهبر کبیر انقلاب اسلامی و با شالوده ی مفهوم قیام، آشنا شد با ندای بزرگ عاشق هم نوا گردیده وهم راه امت و امام به فروپاشی طومار ظالم کوشید.آیت الله هاشمی رفسنجانی به هنگامی که مقام ریاست جمهوری اسلامی را داشت در پیامی به کنگره ی بزرگداشت استاد شهریار – در بخشی از آن، گفتند :«او به گواهی آثار گران قدرش،مسلمانی راستین و مومنی پاک نهاد بود که به رسول معظم اسلام و خاندان گرامیش، عشق و ارادتی زائدالوصف داشت و به همین سبب بود که آفاق دلها را تسخیر کرد و سخنش قبول عام افتاد.»نبوت به امامت نور واحدرسالت بی امامت ناتمام استحکومت گر که با دین نیست ، دین نیستبرای آخرین فرصت که داریخودی انداز در آغوش اسلامکه با یک صحیحه راه تو بسته استبیا سوته دلان گرد هم آییمبه قرآن ، این تحول را خداوندمکرر در مکرر ، وعده داده است (دیوان جلد 3- صفحه 277 ) شهریار در سیر وصیرورت معنوی ، آنی از جهاد قلمی باز نایستاد و در اشعار معنویش ، از سرچشمه ی لا یزال قرآن ، الهام می گیرد چه این که ، قرآن را،بهترین چراغ هدایت و سرچشمه ی فیض می داند و مهمترین سرمایه اش ، همین قرآن است بویژه هنگامی که اوج می گیرد و در اندیشه معرفت حق و در عشق الهی استغراق می جوید وبا فخامتی بی نظیر ، این چنین ،ندا در می دهد :در فش فتح و ظفر ، با سپاهیان خداستجهان به جبهه ی توحید ، باز می گرددافق شفق شد و پس فجر زد ، چه می بینمبه چشم کور، مگر دید باز می گردد (ادبیات انقلاب اسلامی ص194 به نقل از دیوان ج3)تحلیلی عرشیدر عصری که سپیدی انسانیت، زندانی غرب بود دست پر ستاره ای بذر روشنایی در فلات ایران پاشید و دنیای خشکیده ی امروز را به تماشای ساقه های نور، دعوت کرد. جوانان خوش اخلاق این مرز و بوم، سینه ی سبز خود را در برابر سیاهی تجاوز جهانی سپر کردند و مردم پا برهنه ی ایران ، خطوط ایمانشان را از بلندی های زاگرس تا جلگه های خلیج فارس کشیدند و هشت سال مقاومت پا برهنه ها، نعره های جاهلانه ی دشمن را به زمزمه های آشتی و مذاکره در پشت میز ها بدل نمود.امروز، نویسندگان و هنرمندان ایران زمین ، خود را در کنار اقیانوسی می بینند که از هشت سال دفاع خونین موج می زند موجی که هرگز در آثارشان رنگ نمی بازد و از تپش نمی ایستد.(بر گرفته از میثاق نویسندگان در جهت حفظ آثار وارزش های دفاع مقدس 1370) استاد شهریار می گوید :چرخ هر انقلاب اسلامیاز امام و امام محور اوستچرخش ذره هرگز از خود نیستکه ز خورشید ذره پرور استمسجدش سنگر و به سنگرموشک انداز او که منبر اوست (دیوان ج3ص 270)ختام سخناگر هنوز « نغمه ی روح قدسی » است مایه ی تنومندی و توانمندی است:دلم جواب بلی می دهد صلای تراصلا بزن که به جان می خرم بلای ترا (کلیات دیوان صفحه 74 ) و بهانه ای بر امامت جمع و صیرورت و دگر اندیشی هاست :غبار فقر و فنا ، توتیای چشمم کنکه خضر راه شوم چشمه بقای ترا (همان) و درخشانتر، آنگاه خواهد بود که فرد جای گاه حقیقی خود را بشناسد :جان ما وصل جهانی است که اجزای وجودتن به تن کشته ی او و سر هم، زنده از اوست (کلیات دیوان صفحه 79) استاد شهریار، این نکته را دانست و خود را در خدمت مردم خواست:گاه به گاه پرسشی کن که زکات زندگیپرسش حال دوستان، گاه به گاه کردن است (همان صفحه 83) و به مردمی که جان در گرو انقلاب و تحول روحی و فکری نهاده بودند پاسخ مثبت داد:رهایی ابدی با همین مسلمانی استرها مکن به حریفان نا مسلمانششهادت است و صلا ، گوش دل به فرمان دارمگر فراشوی از خاکدان به فرمانش (دیوان- جلد 3 صفحه 99)***خط رهبر صراط المستقیم استنه راه باختر پویی نه خاور (همان 272) و خود را با آنان خواست :تو هم با خون پاکان شهریارابشوی اوراق از این دیوان و دفتر (همان ص 273)رحمت و برکات خداوند بر روح عرشی او باد مشخصات منابع :کلیات دیوان شهریار – مجموعه پنج جلدی – نشر سعدی – تبریز – بی تادیوان شهریار – جلد سوم – نشر رسالت تبریز 1369 – اولکلیات اشعار ترکی شهر یار – نشر نگاه و زرین – تهران 1369 چهارمادبیات انقلاب ، پایان نامه درجه ی کارشناسی ارشد – احمد حسین انزابیماهنامه کیهان فرهنگی خرداد ماه 1369 و آذر ماه 1371 و بهمن ماه 1371فصل نامه ی فرهنگ – پائیز 1366روزنامه اطلاعات 5 مهر ماه 1371احمد حسین انزابی (مدرس گروه زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز و عضو هیئت علمی حوزه هنری آذربایجان)تهیه و تنظیم : بخش ادبیات تبیان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 823]
-
گوناگون
پربازدیدترینها