واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
با اجزای آزمایش خون آشنا شوید آزمایش کامل خون، همان آزمایش معروفی است که تعداد سلولهای اصلی خون طی آن اندازهگیری میشود.آزمایش خون(CBC) یا complete blood count به معنای «شمارش کامل خون» ، یکی از ابتداییترین و در عین حال اصلیترین آزمایشاتی است که میتواند زمینه تشخیص بسیاری از بیماریها را فراهم آورد و از همه مهم تر، بیانگر شرایط کلی و حیاتی بدن میباشد. برای آشنایی بیشتر با اجزای این آزمایش و فهمیدن اینکه معنی آن چند حرف انگلیسی مثل RBC یا HCT با اعدادی که روبهرویشان نوشته میشود چیست، میتوانید مطالب زیر را دنبال کنید.RBC یا (Red blood cell)RBC مخفف سلول قرمز خون است. این سلولهای قرمز خون یا همان گلبولهای قرمز، در واقع اصلیترین قسمت خون و عامل رنگ قرمز آن هستند. این رنگ به دلیل وجود مادهای به نام هموگلوبین میباشد که به گلبول قرمز کمک میکند تا اصلیترین وظیفه خود یعنی حمل و نقل اکسیژن و دیاکسیدکربن را انجام دهد.به طور خلاصه، گلبولهای قرمز، اکسیژن را از ریه به بقیه سلولهای بدن حمل می کنند.مقادیر طبیعی: بین 4/7 تا 6/1 میلیون در هر میکرو لیتر خون میباشد. این عدد برای خانمها مقداری کمتر و در کودکان تا اندازهای بیشتر است.گلبول قرمز چه چیزهایی باعث کاهش RBC میشود؟خونریزیهای دستگاه گوارش مثل خونریزی معده یا روده، خونریزی از محل زخم، سوءتغذیه، کمبود آهن یا کمبود ویتامین B12 ، شکستن سلولهای خونی یا همولیز آنها در اثر بعضی از بیماریهای خاص مثل فاویسم، برخی از مشکلات ژنتیکی مثل گلبولهای قرمز داسی شکل ، مشکلات مغز استخوان ، بیماری های کلیوی ، بیماریهای مزمن، تومورهای سرطانی و بیماریهای روماتویید (التهاب مفاصل).چه مواردی موجب افزایش RBC میگردد؟مقدار بالای گلبول قرمز میتواند نشاندهنده ظرفیت بالای حمل اکسیژن باشد. در بعضی از ورزشکاران و همچنین هنگام زندگی در ارتفاعات به خاطر کمبود اکسیژن هوا ، RBC افزایش می یابد. امراض ریوی یا کلًا هر نوع بیماری که هیپوکسی مزمن (کمبود اکسیژن طولانی مدت در بدن) ایجاد میکند، مثل بیماریهای قلبی مادرزادی ، باعث تولید بیشتر RBC میشوند.نکته:- به طور طبیعی، گلبول قرمز بعد از تولید در مغز استخوان، 120 روز در خون زندگی میکند و در آخر عمر خود خرد شده و به عناصر سازندهاش تبدیل میشود.- مقدار RBC در طی بارداری به طور طبیعی تا حدی کمتر نشان داده میشود، چون حجم قسمت مایع خون افزایش مییابد.- عدد RBC در واقع مقدار دقیق گلبولهای قرمز در 1میلیلیتر خون است.- بسته به آزمایشگاه و نوع کیت مورد استفاده، ممکن است مقیاس شمارش این سلول فرق کند.- خوردن داروهایی مثل کلرامفنیکل هم باعث کاهش RBC میشود.WBC یا (white blood cell)این سه حرف مخفف «سلولهای سفید خون» یا گلبولهای سفید است. اندازهگیری مقدار گلبولهای سفید خون، یکی از روشهای اصلی برای تعیین وجود عفونت در بدن میباشد، چون این سلولها که جزو سیستم دفاعی بدن هستند، در بیماریهای عفونی و غیرعفونی واکنشهای مختلفی از خود نشان میدهند.شمارش WBCها دو جزء دارد: یکی مقدار کلی گلبولهای سفید در یک میلیلیتر خون و دوم شمارش جزء به جزء این سلولها، چون گلبول های سفید خون، پنج نوع مختلف دارند که کم و زیاد شدن هر کدام از این انواع، معنی خاص خود را خواهد داشتانواع گلبول های سفید: مقادیر طبیعی : در بزرگسالان و بچههای بالاتر از دو سال مقدار گلبولسفید بین 5 تا 10 هزار در هر میلیلیتر خون طبیعی است و WBC کمتر از 2500 و بیشتر از 30000 نشاندهنده بیماریهایی است که گاهی خطرناک میباشند.چه عواملی WBC را کاهش یا افزایش میدهد؟لکوپنی یا کاهش گلبولسفید به مقادیر کمتر از 4 هزار گفته میشود که معمولا در اثر نارسایی مغز استخوان، مسمومیت دارویی ، عفونت بسیار زیاد، سوءتغذیه، بیماریهای خودایمنی و ایدز به وجود میآید. در بسیاری از انواع نارساییهای مغز استخوان، مثلا بعد از شیمیدرمانی، رادیوتراپی و ... هم این مقدار کاهش مییابد. در ضمن افزایش گلبولسفید، لکوسیتوز نام دارد و به مقادیر بالاتر از 10هزار گفته میشود که به طور معمول نشاندهنده عفونت، التهاب، تخریب بافت بدن، لوسمی یا سرطان خون است.ضربه و جراحت، استرس و تب هم مقدار WBC را افزایش میدهد.نکته:- کار اصلی گلبولسفید مبارزه با عفونت و حذف عوامل خارجی و مزاحم از بدن است و در مواقع بروز آلرژیها، این سلولها مسوول بروز واکنش هستند.- تغییر هر کدام از انواع WBC معنی خاص خود را دارد و ممکن است نشاندهنده عفونت یا میکروب (مثل باکتری یا ویروس) یا حتی استرس باشد.- فعالیت شدید بدنی و ورزش سنگین هم برای مدتی باعث بالا رفتن تعداد WBC در خون میگردد. بارداری و زایمان هم این مقدار را افزایش میدهند.در برگههای آزمایش مختلف ممکن است به صورتهای مختلف HGB،Hg، یا Hgb نوشته شود. همه این ها مخفف کلمه هموگلوبین میباشد که یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده گلبول های قرمز است و با اکسیژن ترکیب شده و آن را در خون حمل می کند.این ماده که در آن آهن به کار رفته، جایگاههای مختلفی برای ترکیب با اکسیژن دارد. هموگلوبین در جایی که اکسیژن زیاد وجود دارد با آن ترکیب میشود و در محیط کم اکسیژن، آن را آزاد میکند.اندازهگیری مقدارکلی هموگلوبین، به نوعی نشانهنده تعداد گلبولهای قرمز است.مقادیر طبیعی: برای آقایان 14 تا 18 گرم در دسیلیتر و برای خانمها مقادیر 12 تا 16 گرم در دسیلیتر میباشد. محدوده خطر: هموگلوبین زیر 5 و بالای 20 مقادیر خطرزا به حساب میآیند و حتما نیازمند رسیدگی فوری هستند.چه مواردی باعث کاهش یا افزایش هموگلوبین میشود؟همان دلایلی که باعث کاهش گلبولهای قرمز می شوند، با تخریب هموگلوبین، مقدار آن را هم کم می کنند. کمخونی، خونریزی شدید، سرطان، سوءتغذیه، بیماری لوپوس، بیماریهای کلیوی و بزرگی طحال موجب کاهش هموگلوبین میشوند. مصرف آنتیبیوتیکها، آسپیرین و ایندومتاسین و همچنین داروهای ضدسرطان از مقدار هموگلوبین خون میکاهند.اما مشکلات ریوی، سوختگی شدید، نارسایی مزمن ریه و از دست دادن زیاد آب بدن (دهیدراسیون) مقدار این ماده حیاتی را افزایش میدهند. داروهای جنتامایسین و متیلدوپا هم میزان هموگلوبین را میافزایند.نکته:- مقدار هموگلوبین در بارداری کاهش مییابد، چون با اینکه خونسازی کمی بیشتر شده است، اما حجم مایع بدن و خون بالا رفته و مقدار کلی هموگلوبین در هر دسیلیتر کاهش مییابد.- زندگی در ارتفاعات هم به خاطر نیاز بیشتر بدن به اکسیژن و کمبود اکسیژن محیط، باعث تولید بیشتر هموگلوبین میشود.- در طحال اغلب سلولهای پیر خون تخریب میشوند. بزرگ شدن طحال، یعنی تخریب بیشتر سلولها که به دنبال آن کاهش گلبول های قرمز و هموگلوبین رخ میدهد.HCT یا (Hematocrit)هماتوکریت یا HCT هم یکی از مقادیر اندازهگیری گلبول قرمز است. به طور کلی «هِم» (heme) به معنای آهن است و هر جا در هر کلمهای آمد، حتما آن کلمه ارتباطی با گلبول قرمز دارد.هماتوکریت درصدی از حجم کل خون است که شامل گلبول های قرمز می باشد و با اندازهگیری قسمت قرمز رسوب خون در لوله آزمایش نسبت به کل ارتفاع خون اندازهگیری میشود.به خاطر بیماریها و شرایط مختلفی که میتوانند اندازهگیری هموگلوبین و گلبول قرمز را با اشکال مواجه کنند، HCT هم اندازهگیری میشود تا به طور مستقیم نشاندهنده اندازه هموگلوبین و گلبول قرمز باشد. این عدد معمولا با درصد نشان داده میشود.مقادیر طبیعی: 42 تا 52 درصد برای آقایان و 37 تا 47 درصد برای خانمها. در خانمهای باردار درصد بالاتر از 33، طبیعی است.محدوده خطر: HCT بالاتر از 60 درصد و پایینتر از 15 درصد.چه عواملی موجب کاهش یا افزایش HCT میگردد؟شرایطی مثل پرکاری تیروئید، سیروز کبدی، نارسایی مغز استخوان و میلوم مولتیپل (Multiple myeloma )نیز باعث کاهش هماتوکریت میشوند. از نظر دیگر سوختگی، اسهال شدید، بیماریهای انسدادی ریوی، از دست دادن زیاد آب بدن، تولید بیش از حد گلبول قرمز از عوامل افزایش دهنده ی HCT هستند.نکته:- بیماریهایی که باعث به وجود آمدن شکلهای غیرطبیعی گلبول قرمز میشوند (مثل بیماری گلبول قرمز داسیشکل) مقدار HCT را تغییر میدهند.- وقتی مقدار گلبول سفید خیلی بالا باشد، بر مقدار HCT موثر است.- در صورت طبیعی بودن اندازههای گلبول قرمز، مقدار هماتوکریت، سه برابر هموگلوبین است.- هماتوکریت را نباید بلافاصله بعد از خونریزی شدید اندازهگیری کرد.Plt یا پلاکت هاپلاکتها، اجزای کوچک مسطحی هستند که در خون وجود دارند و از بقیه سلولهای خونی بسیار کوچک ترند. این ساختارها حاوی آنزیمهایی هستند که باعث انعقاد خون میشوند و وظیفه اصلی آنها جلوگیری از خونریزی و خارج شدن گلبولقرمز از داخل رگ است. علامت Plt در آزمایش خون نشاندهنده تعداد پلاکتها در هر میلیلیتر مکعب خون است و عدد مربوط به آن معمولا بزرگ ترین عدد برگه آزمایش خون است. غیر از کنترل انعقاد خون، از میزان پلاکت برای بررسی روند بهبود نارسایی مغز استخوان و بیماریهای خونی هم استفاده میشود. مقادیر طبیعی: پلاکت بین 150 هزار تا 400 هزار در هر میلیمترمکعب خون برای بزرگسالان طبیعی است. در نوزادان این مقدار کمی بیشتر است. محدوده خطر: پلاکت زیر 50 هزار یا بیشتر از یک میلیون غیر طبیعی و نیازمند توجه خاص است.چه عواملی پلاکت را کاهش یا افزایش میدهد؟بزرگ شدن طحال، خونریزی شدید و مصرف پلاکت، لوسمی یا سرطان خون، ترومبوسیتوپنی، انواع وراثتی کمبود پلاکت، انعقاد منتشر خون در داخل رگها، شیمیدرمانی بعد از سرطان، عفونت و نارسایی مغز استخوان باعث کاهش پلاکت میشوند. عدم تولید پلاکت میتواند به خاطر مشکلات استخوانی نیز باشد. بیماری آرتریت روماتویید، کمخونی فقر آهن، مشکلات بعد از برداشتن طحال، بعضی سرطانها و بیماریهای ژنتیکی خاص موجب افزایش مقدار پلاکت میگردد.نکاتی در رابطه با پلاکت خون- ورزش شدید و قدرتی باعث افزایش میزان پلاکت میشود.- در هنگام قاعدگی مقدار پلاکت خون کمی کاهش پیدا میکند.- قرصهای ضد بارداری باعث بالا رفتن مقدار پلاکت میشوند.- داروی استامینوفن پلاکت را کاهش میدهد.اجزای دیگر آزمایش خونبه غیر از اجزای اصلی آزمایش خون مثل مقدار پلاکت، گلبولسفید و قرمز و هموگلوبین مقادیر دیگری مثل:MCV یا mean corpuscular volume و MCH یا mean corpuscular hemoglobin و MCHC یا mean corpuscular hemoglobin concentration وجود دارند که همه مربوط به گلبولقرمز و اندازه و شکل و مقدار هموگلوبین آن هستند. مقادیر متفاوت هر کدام از این ها میتواند نشاندهنده ی نوع خاصی از کمخونی باشد.چگونگی انجام آزمایش خونآزمایش خون یکی از سادهترین روشهای آزمایشی است. با پیشرفت تکنولوژی و وجود دستگاههای جدید معمولا پس از چند دقیقه میتوان پاسخ این آزمایش را دریافت کرد. برای انجام این آزمایش حدود 5 تا 7 میلیلیتر از خون وریدی (سیاهرگی) لازم میباشد که معمولا آن را در یک لوله آزمایش که با ماده ضدانعقاد خون پوشیده شده است جمعآوری میکنند. برای ترکیب شدن بهتر ماده ضدانعقاد با خون، موقع خونگیری و کمی بعد از آن، لوله را تکان میدهند. در طی انجام آزمایش باید از هر اتفاقی که موجب تخریب سلولهای خونی میشود جلوگیری کرد. بعد از انجام آزمایش میبایست. مدتی روی محل خونگیری فشار آورد تا خون بند بیاید. در موارد کمخونی شدید هم، خونگیری برای انجام آزمایش خون مشکلی ایجاد نمیکند. برای کسانی که از سوزن یا مشاهده ی خون ترس دارند، باید تمهیدات ویژه در نظر گرفت. بهترین زمان برای انجام آزمایش خون صبح و در شرایط طبیعی بدن است. استرس، فعالیت بدنی شدید و یا خونریزی حاد میتواند نتایج آزمایش را کمی تغییر دهد. منبع:http://nasle-farda.ir/س
#پزشکی#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1168]