واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: ايرانيان از نخستين كساني هستند كه از دوران بسيار دور به خواص دارويي و درماني گل محمدي پيبردهاند؛ گلهايي به رنگ هاي صورتي و سرخ كه لطافت و زيبايي گلبرگ ها و رنگ هايش مسحورگر چشم است؛ بوي خوشش روح نواز و زينت بخش سفره هاي هفت سين و مهمتر آنكه هر ساله با گلابش غبار از تن كعبه مي شويند. به گزارش ايرنا، چند روزي است كه گلاب گيري در شهرستان كاشان و شهرهاي تابعه آن شروع شده و اين روزها در كوچه باغ هاي نياسر و قمصر غوغايي است. به هر باغ و يا حياط هر خانه اي كه وارد مي شوي، همه اش تقلا مي بيني و تكاپو و گلبرگ هاي گل محمدي را كه همچون تلي از مخمل دپو شده است تا بعد از انجام مقدمات، پيران كارآزموده و با تجربه با كمك جوانان پرانرژي و پراشتياق كار آغاز كنند. ديگ هاي گلاب گيري را مي بيني كه بر روي آتش افروخته از هيزم جوش مي خورند و بخارات حاصله شان از طريق لوله هاي مخصوص تا ظروفي كه در پاي چشمه آب يا حوضچه اي قرار داده شده، هدايت مي شوند. گلاب گيري يك شغل و يك منبع درآمد صرف نيست؛ بلكه آئيني است دستكم هزار ساله كه هرساله مردم اين منطقه با شور و حرارت ويژه اي آن را اجرا مي كنند. از جمله مقدمات آن مراسمي است توام با دعا و نياش و نمازهاي مستحبي و در طول دوره گلاب گيري، صلوات است كه هر لحظه فضاي محلات را عطر آگين مي كند. نيك مي دانيم كه گرچه عمر گل كوتاه است، اما گل محمدي چيز ديگري است و عطر آن با نام پيامبر گرامي مان ماندگار است. در كشور سطح زير كشت گل محمدي حدود 5 هزار هكتار است و منطقه كاشان با850 هكتار زير كشت گل محمدي، يكي از قطب هاي مهم ايران در امر توليد گلاب و صنعت گردشگري است . يكي ديگر از ويژگي هاي بارز منطقه كاشان همسايگي كوير و كوهستان است كه با فاصله ي 30كيلومتر هر دو طبيعت گوناگون را دركنار يگديگر دارد و سه شهر مهم گل و گلاب آن شهرهاي نياسر، قمصر و برزك با روستاهاي تابع آن است. شهر نياسر شهري است كه آثار باستاني بسيار ارزشمندي را درخود جاي داده است كه علاوه بر آن با تنوع زيستي و پوشش گياهي گوناگوني نيز همراه است. تنوع زيستي عبارت از اشكال گوناگون زندگي، شامل موجودات زنده و زيست بومهاي اين موجودات است كه ارزش اقتصادي آنها قابل برآورد نيست و در سه سطح ژنتيكي، گونهاي و اكوسيستمي مطرح است. منطقه كاشان به علت وجود گونههاي متعدد جانوري و گياهي و زيستگاههاي مختلف آنها از مناطق غني و ارزشمند كشور محسوب ميشود. تنوع ميكرو كليماهاي موجود در اين منطقه و اتخاذ تدابير هوشمندانه مردم اين اقليمهاي خرد در بهرهبرداري پايدار از تنوع زيستي موجود باعث ميشود معادن و ذخاير معدني اين منطقه در مقايسه با تنوع زيستي و دانش بومي موجود آن در ديد كلان و در دراز مدت از حيث ارزشي در اولويتهاي بعدي قرار گيرند. دستاوردهاي تجربي مردم منطقه در مورد گياهان، بخشي از غناي فرهنگي كشور را تشكيل ميدهد كه حفاظت از آن به عنوان بعد چهارم تنوع زيستي از ارزش و اعتبار زيادي برخوردار است. همچنين گلستانهاي گل محمدي در اين سه شهر ييلاقي و كوهستاني كاشان تامين كننده نيازهاي روحي، رواني و زيبايي بخش محيط زيست كويرنشينان و تفرجگاه مردم در ماههاي گرم سال است. ارزش فرهنگي گــلاب با عميــقتــرين اعتقادات ديني مردم يعني مساجد عجينشده و تطهير خانه خدا با گلاب از جنبههاي شاخص اهميت گل محمدي است. طبق اسناد بينالمللي مبدا توليد گلاب ايران و مبدا توليد روغنهاي معطر و عصاره گلبرگهاي تازه يونان ذكر شده است، در بوندهشن (دايره المعارف زرتشتيها) از گل سرخ به تكريم ياد شده است. ابومنصور موفق در قرن دهم ميلادي ضمن تعريف خواص دارويي گل رز خاطر نشان كرده كه بهترين گلها، گل سرخ ايراني است. گل محمدي به علت رايحه فوقالعاده، در بسياري از مناطق دنيا كاشته ميشود و در آثار تاريخي و ادبي ملل مختلف جايگاه ويژهاي دارد. دانش بومي استحصال عرقيات مختلف، كاربردهاي دارويي آن و توجه به ديگر گياهان دارويي در درمان از جنبههاي ارزشمند و قابل توجه فرهنگي است. جنبه اخير در تامين اهداف آموزشي، تحقيقاتي و گردشگري براي كليه آحاد جامعه و گردشگران علاقمند كارآمد است و زمينه مناسبي جهت سرمايهگذاري خواهد بود. نكته قابل توجه آنكه زمينه فرهنگي چنين توجهاتي در بين صاحبان صنايع تبديلي گل محمدي و ديگر گياهان دارويي در منطقه موجود و توجه بيش از پيش مسوولان شتابدهنده روند رشد آن شده است. همچنين، در كنار اين حركت تلاش در جهت ثبت حقوق مالكيت معنوي اين دانش بومي، در مجامع معتبر بينالمللي ضمن مطرح نمودن غناي فرهنگي كشور، منبع تامين درآمدهاي مستمر نيز خواهد شد. دركشورمان جهت توليد عطر و گلاب از گل محمدي اجزا مختلف گل شامل گلبرگ، كاسبرگ،نهنج، پرچمها و بخشي از دمگل مورد استفاده قرار ميگيرد. ميزان اسانس موجود در اجزا گل متفاوت است. در گل محمدي، اسانس عمدتا روي گلبرگها جمع و در تقطير و تهيه گلاب و يا اسانس معمولاً از اين قسمتها استفاده ميشود. مطالعه كيفيت گلبرگهاي گل محمدي نشان داده است كه گلبرگها حاوي مواد روغني اسانسي مهمي مثل سيترونلول، نرول و ژرانيول هستند كه از ارزش بالاي اقتصادي در عطرسازي برخوردار است. مطالعه مقدماتي اجزاي گل از لحاظ كمي نشان داد كه ميزان اسانس در نهنج 10% درصد و در گلبرگ 057/0درصد بوده است بدين معني كه ميزان اسانس گلبرگ حدود 6 برابر بيشتر از نهنج است. مطالعات كيفي اسانس در اجزاي گل نيز نشان داده است كه استفاده از گلبرگ به تنهايي كيفيت اسانس و ارزش اقتصادي آن را بالا ميبرد. بنابراين توصيه ميشود در تهيه اسانس و گلاب، از گلبرگ گل و از ساير اجزاي گل براي توليد اسانس و گلاب با كيفيت پايين استفاده شود. مطالعات ريزمرفولوژي انجام شده نشان ميدهد در گلمحمدي كاشان كركهاي حفاظتي و ترشحي متعددي بر روي نهنج، گلبرگها و دمگل وجود دارد كه از گل به سمت ساقه از تراكم اين كركها كاسته ميشود. در اندازهگيري بهعمل آمده در گلهاي كاشان با ميانگين وزن 5/2 گرم سهم وزني گلبرگها و پرچمها نسبت به كل گل 70-65 درصد است. همچنين لازم است كميت و كيفيت اسانس حاصل از ديگر اجزاء گل مورد بررسي قرار گرفته تا ارزش اقتصادي افزايش كيفي اسانس در مقايسه با كاهش وزن ناشي از جداسازي نهنج و گلبرگ و هزينه كارگري لازم براي اين جداسازي مورد مقايسه قرار گيرد. در نمونهاي از آزمايشهاي انجامشده مقادير تركيبهاي عمده گل در اكسيشنهاي مختلف به ترتيب شامل Citronellal (5/9 تا 3/8 درصد)، Geraniol (6/5 تا 37 درصد)، - Phenyl ethyl alcohol (5/4 تا 2/30 درصد) بوده است. البته استاندارد بينالمللي (ISO) مقادير 34-44 درصد براي Citronellal، 12-18 درصد بـــراي Geraniol و 20 درصـــد بـــراي Phenyl ethyl alcohol را بــراي نمــونههــاي استاندارد اعلام داشته است. در ضمن اين تركيبها در نمونه اسانسهاي صنعتي بسيار ناچيز و با توجه به روشهاي برداشت و اسانسگيري تركيبهاي سنگين از ميزان بالايي برخوردار هستند. از زمان چيدن گل، جمعآوري، حمل و نقل تا شروع عمليات تقطير به علت بالا بودن دماي گل،در گلبرگها تخمير اتفاق ميافتد. چنانچه اين زمان به حداقل برسد و يا دماي گل پايين نگهداشته شود، راندمان استحصال اسانس افزايش مييابد. همچنين در اثر تخمير، برخي از مواد مهم مثل اسانس سيترونلول و نرال افزايش مييابند و برخي مثل ژرانيون و نرول كاهش مييابد و بطوركلي اجزاء اسانس در اثر تخمير دچار تغييرات نامطلوب ميشود. بطور مثال دماي بالاي C°25 در انبار نگهداري گل، باعث ميشود تا نصف اسانس موجود در گلبرگها از بين برود. تحقيقات نشان داده است كه اگر گل در يك دوره كوتاه زماني كمتر از 24 ساعت و در لايههاي نازك و در سايه خنك نگهداري شود، كمترين ميزان اسانس از بين ميرود و كيفيت آن نيز كمتر تغيير ميكند. نتيجه يك تحقيق نشان داد كه هر چه زمان نگهداري گل افزايش يابد، در هر دمايي كه نگهداري شود، مقدار اسانس كاهش مييابد. همچنين نتيجه گرفته شده مقدار اسانس در دماهاي پايينتر بيشتر حفظ ميشود. باتوجه به هزينهها و ارزش اقتصادي اسانس، توصيه ميشود گلها در دماي مشخصي و در يخچال نگهداري شوند، نگهداري گل در طي سه روز در دماي يخچال، باعث مي شود تا 43 درصد اسانس بيشتر نسبت به گل نگهداري شده در دماي محيط بدست آيد زيرا فاصله زماني چيدن گل تا زمان تقطير بايستي حتي المقدور به حداقل برسد و چيدن گل در صبح زود انجام شود. در حال حاضر گلستانهاي گل محمدي به دليل سازگاري مناسب با آب و هواي مناطق كوهستاني و مرتفع دومين محصول باغي شهرستان از لحاظ وسعت سطح زير كشت ميباشد. كارگاههاي گلابگيري سنتي و صنعتي گل محمدي در ايجاد اشتغال مولد و توليد فرآوردههاي گل براي عرضه به بازارهاي داخلي و بويژه صادرات به بازارهاي جهاني نقش مهمي دارند. از طرفي سالانه ميليونها نفر از دوستداران گل سرخ داخل و خارج كشور از مراسم گلچيني و گلابگيري آن شهرستان بازديد ميكنند. گزارش از: زهرا جلوداريان 1724
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 584]