محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1845252628
روزه و رمضان در آینه شعر فارسی (1)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
روزه و رمضان در آینه شعر فارسی (1) مبارک باد آمد ماه روزه رهتخوش باد، ای همراه روزه شدم بر بام تا مه را ببینم که بودم من به جان دلخواه روزه نظر کردم کلاه از سر بیفتاد سرم را مست کرد آن شاه روزه مسلمانان، سرم مست است از آن روز زهی اقبال و بخت و جاه روزه بجز این ماه، ماهی هست پنهان نهان چون ترک در خرگاه روزهبدان مه ره برد آن کس که آید درین مه خوش به خرمنگان روزه رخ چون اطلسش گر زرد گردد بپوشد خلعت از دیباه روزه دعاها اندرین مه مستجاب است فلکها را بدرد آه روزه چو یوسف ملک مصر عشق گیرد کسی کو صبر کرد در چاه روزه سحوری کم زن ای نطق و خمش آن ز روزه خود شوند آگاه روزه (کلیات شمس، جزء و پنجم، ص 137) رمضان، ماه روزه و ماه نهم از ماههای قمری بین شعبان و شوال است، رمضان در لغتبه معنای تابش گرما و شدت تابش خورشید است. بعضی گویند رمضان به معنی سنگ گرم است که از سنگ گرم، پای روندگان میسوزد و شاید ماخوذ از «رمض» باشد که به معنی سوختن است چون ماه صیام گناهان را میسوزاند به این خاطر، بدین اسم موسوم شده است زیرا ماه رمضان موجب سوختگی و تکلیف نفس است. اما صوم و روزه که در این ماه تکلیف شرعی مسلمانان است عبارت است از احتراز از خوردن و آشامیدن و مفطرات دیگر از طلوع صبح تا غروب. در قرآن مجید یک بار «رمضان» و چهارده بار صوم و صیام و صائمین و صائمات ... آمده است. شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن ... ماه رمضان است که در آن فرو فرستاده شد قرآن ... دستور روزه در آیه 179 سوره بقره طرح شده است: یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون. از همان آغاز که رودکی پدر شعر فارسی، بلند بنای کاخ ادب را برافراشت، مفردات روزه، رمضان، صوم و صیام در آیینه شعر فارسی انعکاس یافتند. این انعکاس در تمامی انواع شعر مدحی، اخلاقی، تعلیمی، غنایی و رثا دیده میشود. در شعر شاعران دوره اول، کاربردها سطحی است و از اعلام ماه رمضان یا عید رمضان و مبارک باد گفتن آن فراتر نمیرود: روزه به پایان رسید و آمد نو عیدهر روز بر آسمانتباد امروزا (رودکی) همان بر دل هر کسی بوده دوستنماز شب و روزه آیین اوست (فردوسی 203/3) بر آمدن عید و برون رفتن روزهساقی بدهم باده بر باغ و به سبزه (منوچهری به نقل از دهخدا) عید قربان بر او مبارک باد همبر آنسان که بود عید صیام (فرخی به نقل از دهخدا) جاهش زد هر چون مه عید از صف نجومذاتش زخلقت چون شب قدر از مه صیامگر در مه صیام شود خوانده این مدیحبر تو به خیر باد مدیح و مه صیام (به نقل از دهخدا) خجسته باد و مبارک قدوم ماه صیامبر اولیاء و احبای شهریار نام (نزاری به نقل از دهخدا) نزد خداوند عرش بادا مقبولطاعت خیر تو و صیام و قیامت (مسعود سعد به نقل از دهخدا) روزه دار و به دیگران بخوراننه مخور روز و شب شکم بدران (به نقل از دهخدا) دیدگاه ناصر خسرو شاعر تعلیمی و دینی مذهبی اسماعیلیه از شاعران پیشین فراتر میرود وی اگر چه پرسشی را که از مستنصر بالله درباره روزه و دیگر احکام شریعت میکند بیجواب میگذارد: و آنگاه بپرسیدم از ارکان شریعتکاین پنج نماز از چه سبب گشت مقرر؟و ز روزه که فرمودش ماه نهم از سالو زحال زکات درم و زر مدور ... (ناصر خسرو ص 512) اما مخاطب خود را به تامل درباره این حکم عبادی فرا خوانده میگوید: چون روزه ندانی که چه چیزی است چه سود استبیهوده همه روز تو را بودن ناهار (ناصر خسرو ص 165) همه پارسایی نه روزه است و زهدنه اندر فزونی نماز و دعاست (ناصر خسرو به نقل از دهخدا) از نماز و روزه تو هیچ نگشاید تو راخواه کن خواهی مکن، من با تو گفتم راستی (ناصر خسرو به نقل از دهخدا) تا نپذیرد ز توی زی خداینیست پذیرفته صلاة و صیام (ناصر خسرو به نقل از دهخدا) سوی بهشت عدن یکی نردبان کنمیک پایه از صلات و دگر پایه از صیام (ناصر خسرو ص 58) خاقانی شاعر تعلیمی علاوه بر آن که در شعر خود از مفردات صوم و صیام سود جسته است و صیام را از بهترین سکنات نفس دانسته است: از جسم بهترین حرکاتی صلاة دانوز نفس بهترین سکناتی صیام دان (خاقانی) به خاطر آشنایی با عقاید ترسایی و دین مسیحیت از «روزه مریم» «صوم العذرا» یاد میکند. روزه مریم یا صوم مریم که در آیه 27 سوره مریم آمده است: «فقولی انی نذرت للرحمن صوما فلن اکلم الیوم انسیا: پس بگو بدرستی که من نذر کردم برای خدای بخشنده روزه، پس سخن نمیکنم امروز آدمی را. آن است که بعد از ولادت عیسی(ع) مریم نذر کرد که روزه بدارد و یک روز تمام با کسی سخن نگفت: چون قوم از وی سخنها پرسیدن گرفتند فقط اشاره به کودک کرد که در گهواره بود و عیسی(ع) گفت: انی عبد الله اتانی الکتاب و جعلنی نبیا: گفت: به درستی که منم بنده خدا، مرا کتاب داده و پیغمبر گردانیده است. نسطوریه، روزه مریم را هنوز به نام صوم مارت مریم نگاه میدارند و آن در دوشنبه بعد از عید بسبار نسطوری آغاز میشود و در روز عید میلاد تمام میشود: چه بود آن نفخ روح و غسل و روزهکه مریم عور بود و روح تنهاچه بود آن نطق عیسی وقت میلادچه بود آن صوم مریم گاه اصغا (خاقانی ص 27) در توحید و معراج حضرت ختمی مرتبت گوید: دل گرسنه در آمد بر خوان کائناتچون شبهتی بدید برون رفت ناشتامریم گشاده روزه و عیسی ببسته نطقکو در سخن گشاده سر سفره سخا... (خاقانی ص 5) و در واقعه حبس و عزلت خود گوید: روزه کردم نذر چون مریم که هم مریم صفاستخاطر روح القدس پیوند عیسی زای مننیستبر من روزه در بیماری دل زان مراروزه باطل میکند اشک دهن آلای مناشک چشمم در دهان افتد گه افطار از آنکجز که آب گرم چیزی نگذرد بر نای من (خاقانی صص 31، 322) نظامی گنجوی نیز در مثنوی خسرو و شیرین در بیان مرگ مریم، روزه مریم را یاد میکند: چون مریم، روزه مریم نگه داشتدهان در بست از آن شکر که شه داشت (خسرو و شیرین ص 288) مولانا در کلیات شمس، روزه مریم را برای نفس شکم خوار توصیه میکند: باز رهان خلق را از سر و از سر کشی ای که درون دلی چند ز دل، درکشی... نفس شکمخوار را روزه مریم دهی تا سوی بهرام عشق مرکب لاغر کشی (کلیات شمس جزو ششم ص 241) و در موردی دیگر گوید: روزه مریم مرا، خوان مسیحیت نواترکنم از فرات تو، امشب خشک نانه (کلیات شمس جزو پنجم ص 222) صوم العذارا نیز ترکیبی است که یک بار در دیوان خاقانی دیده میشود، بنا به ترجمه و شرح مینورسکی در قصیده مسیحیت، صوم العذارا را شروع آن روز دوشنبه بعد از عید تجلی است و سه روز طول میکشد و عبادیان و مسیحیان عرب آن را به یاد دوشیزگان نصاری میگیرند که روزه، آنها را از اسارت پادشاه حیره المنذر رهایی بخشید منذر از امسا چهار صد دختر برد و به عنوان قربانی به عزه از اصنام جاهلی تقدیم کرد. در شرح شیخ آذری صوم العذارا به معنی روزه دختران بکر آمده که به متابعت مریم در هیکل نشینند تا روز وفات. به خمسین و به دنح و لیلة الفطربه عید الهیکل و صوم العذارا (خاقانی ص 28) خاقانی از مضمون روزه گرفتن و افطار کردن، در شعر غنایی، مدحی و رثایی نیز سود جسته است، در شعر غنایی میگوید: عشق آتشی است کاتش دوزخ غذای اوستپس عشق روزهدار و تو در دوزخ هوا (خاقانی ص 205) و در شعر مدحی میگوید: تا به رویش گرفتهام روزهجز به یادش نکردهام افطار (خاقانی ص 205) و در شعر رثایی، روزه گرفتن را به معنی ترک و قطع علاقه به کار برده است آنجا که از زبان امیر رشید الدین فرزند در گذشتهاش میگوید: من کنون روزه جاوید گرفتم زجهانگر شما در هوس عید بقایید همه (خاقانی ص 409) و باز در مرثیه او میگوید: ز این دونان فلک از خوانچه دونان بینند تا نبینم که دهان از پی خور بگشایید. از طرب روزه بگیرید و به خون ریز سرشک نه به خوان ریزه این خوان چه زر بگشایید (خاقانی ص 158) در آثار سعدی شاعر معرفت و اخلاق نیز توجه به روزه و شرایط آن دیده میشود. در یک مورد شاعر، توجه کامل به خدا را مطرح کرده و روزه و عبادتی را که ریا و سمعهای در آن طرح شود مطرود میداند: شنیدم که نابالغی روزه داشت به صد محنت آورد روزی به چاشت... پدر دیده بوسید و مادر سرش فشاندند بادام و زر بر سرش چو بر وی گذر کرد یک نیمه روز فتاد اندرو ز آتش معده سوز به دل گفت اگر لقمه چندی خورم چه داند پدر غیب یا مادرم چون روی پسر در پدرم بود و قوم نهان خورد و پیدا به سر برد صوم که داند چون در بند حق نیستی اگر بی وضو در نماز ایستی (بوستان ص 273) و در موردی دیگر تهمت و غیبت را از مبطلات روزه دانسته، میگوید: به طفلی درم رغبت روزه خاست ندانستی چپ کدام است و راست یکی عابد از پارسایان کوی همی شستن آموختم دست و روی که بسم الله اول به سنتبگوی دوم نیت آور سوم کف بشوی پس آنگه دهن شوی و بینی سه بار مناخر به انگشت کوچک بخار به سبابه دندان پیشین بمال که نهی است در روزه بعد از زوال وزان پس سه مشبت آب بر روی زن ز رستنگه موی سر تا ذقن در دستها تا به مرفق بشوی ز تسبیح و ذکر آنچه دانی بگوی دگر مسح سر بعد از آن غسل پای همین است و ختمش به نام خدا کس از من نداند در این شیوه به نبینی که فرتوت شد پیر ده شنید این سخن دهخدای قدیم بشورید و گفت ای خبیث رجیم نه مسواک در روزه گفتی خطاست بنی آدم مرده خوردن رواست دهن گو ز ناگفتنیها نخست بشوی، آنکه از خور دنیا بهشت(بوستان ص 292)و در جای دیگر میگوید: به سرهنگ سلطان چنین گفت زن که خیز ای مبارک در رزق زن برو تاز خوانت نصیبی دهند که فرزند کانت نظر بررهند بگفتا بود مطبخ امروز سرد که سلطان به شب نیت روزه کرد زن از ناامیدی سرانداخت پیش همی گفت با خود دل از فاقه ریش که سلطان از این روزه گویی چه خواست که افطار و عید طفلان ماست خورنده که خیرش بر آید زدست به از صائم الدهر دنیا پرست مسلم کسی را بود روزه داشت که درماندهای را دهد نان چاشت و گرنه چه لازم که سعیی بری ز خود باز گیری و هم خوری (بوستان ص 204) و در قصیدهای از تودیع ماه رمضان، بار بر دل دارد و میگوید: برگ تحویل میکند رمضان بار تودیع بر دل اخوان یار نادیده سیر زود برفت دیر ننشست نازنین مهمان غادرالحب صحبة الاحباب فارق الخل عشرة الخلان ماه فرخنده روی بر پیچید و علیک السلام یا رمضان الوداع ای زمان طاعت و خیر مجلس ذکر و محفل قرآن مهر فرمان ایزدی بر لب نفس در بند و دیو در زندان تا دگر روز، با حبان آید بس بگردد به گونه گونه جهان بلبلی زار زار مینالید بر فراق بهار وقتخزان گفتم اندوه مبر که باز آید روز نوروز و لاله و ریحان گفت ترسیم بقا وفا نکند ور نه هر سال گل دهد بستان روزه بسیار و عید خواهد بود تیرماه و بهار و تابستان تا که در منزل حیات بود سال دیگر که در غریبستان... (قصاید سعدی 722) در شعر غنایی نیز سعدی از مضمون روزه و ماه نو بی بهره نبوده و هلال ابروی دوست را هلال عید خود یافته است: هر که را خاطر به روی دوست رغبت میکند بس پریشانی بباید بردنش چون موی دوست دیگران را عید اگر فرداست ما را از این دهست روزه داران ماه نو ببینند و ما ابروی دوست(غزلیات سعدی ص 388) ادامه دارد ...../خ
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 382]
-
گوناگون
پربازدیدترینها