محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1827717897
جغرافياي سياسي و عوامل جمعيتي عراق *
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
جغرافياي سياسي و عوامل جمعيتي عراق * آخرين سرشماري ها، حاکي از آن است که جمعيت اين کشور در سال 1999، حدود 22427150 نفر مي باشد. از اين ميان، حدود % 44 جمعت زير 14 سال و % 53 جمعيت فعال بين 15 تا 64 سال و % 3 بالاي 65 سال سن دارند. جمعيت (22427150) 0 تا 14 سال % 44 (4982510 نفر مرد، 4825129 نفر زن) 15 تا 64 سال % 53 (6030417 نفر مرد، 5889543 نفر زن) 65 سال به بالا %3 (326223 نفر مرد، 373328 نفر زن) رشد جمعيت %3/19مواليد (در هر 1000 نفر) 38/42مرگ و مير (در هر 1000 نفر) 6/56مذهب % 97 مسلمان (%60 الي %65 شيعه، %32 الي %37 سني، %3 بقيه مذاهب) گروه هاي قومي %80 الي %75 عرب، %15 الي %20 کرد، %5 ديگران (1) جدول جمعيتي عراق به لحاظ ساختار، اجتماعي بايد گفت بافت اجتماعي اين کشور قابل توجه و بحران زاست. در بين انسان هاي ساکن اين کشور، دو گروه اصلي وجود دارند: يکي کردها که در مناطق مرتفع و نفت خيز عراق متمرکزند و محل سکونت آنان، تقريباً از مدار 36 درجه عرض شمالي در عراق شروع شده و حدود 0/7 درصد از کل مساحت و 20 درصد جمعيت عراق را دربر ميگيرد؛ و ديگري ساکنين جلگه هاي جنوبي عراق است که از لحاظ مذهبي با ايران وجه مشترک دارند. اين دو گروه، هم در استراتژي هاي جهاني در مورد خاورميانه و هم در استراتژي هاي منطقه اي و محلي حائز اهميت مي باشند. (2) به گواه تاريخ، کردها در اصل، بخشي از اقوام آريايي هستند که در کوهستان هاي غربي ايران، عراق و ترکيه و بخش کوچکي از سوريه ي شمالي زندگي مي کنند.و آنها تيره اي از نژادهاي قديم ايران اند که از چندين قرن پيش، در کوه هاي زاگرس مسکن گزيده اند. بعد از ساسانيان که ايران به چنگ اعراب افتاد، کردها از آنان اطاعت نکرده و به کوهستان هاي غرب رفتند که منطقه اي صعب العبور بود و آن را به صورت پناهگاه خوبي براي خود درآوردند... کشور عراق، ريشه دارترين مشکل را در رابطه با کردها دارد؛ چرا که کردها، ساليان درازي براي احراز خودمختاري با حکومت هاي وقت دشمني داشته اند. (3) و آنکه بيش از همه از اين عداوت و دشمني سود برد، استعمار انگلستان بود. با فروپاشي شوروي، ترس از اتحاد ترکيه، آذربايجان ايران، انگلستان را واداشت از جامعه کرد به عنوان ابزار اعمال سياست خويش استفاده کند. پراکندگي کردها در سه کشور ايران، عراق و ترکيه، مي توانست مانع بسيار مهمي براي استقرار چنين اتحادي باشد. کردهاي عراق، ترکيه و ايران از نظر وضع استقرار، نسبت به حکومت هاي مرکزي حالتي حاشيه اي و پيراموني دارند. اين حالت سبب شده است تا اين حکومت ها، در گذشته به دليل دوري و کوهستاني بودن اين مناطق، نه تنها نتوانند تابعيت سياسي آنها را به دست بياورند، بلکه براي استقرار سلطه نيز دچار مشکل باشند. کردهاي شمال عراق تحت تاثير انشعابات خويشاوندي شاخه شاخه نشده اند و اين ارتباط خويشاوندي است که در مناطق کردنشين بر آنها حکومت دارد. (4) اما دليل اصلي اين همگرايي چه مي تواند باشد. شواهد نشان دهد که: علاوه بر هم زباني و هم کيشي، کردها خود را قرباني تقسيم نادرست استعمار انگليس مي دانند... در مقابل اين عوامل همگرايي، عوامل بسيار زيادي نيز در جهت واگرايي کردها نسبت به حکومت هاي مرکزي کمک کرده است، از جمله: زبان، فرهنگ، اقتصاد، فراهم نبودن زمينه مناسب جهت مشارکت کردها در اداره کشور و سرنوشت سياسي آن، عدم وجود شبکه هاي ارتباطي، وضعيت بد معيشتي و اقتصادي به دليل سرمايه گذاري حکومت هاي وقت و بخش هاي مختلف، و بالاخره ريشه هاي تاريخي، (5) به طور کلي بايد گفت اين کشور، فاقد يک انسجام ملي و همبستگي نژادي و قومي و مذهبي است و بنابراين، حس منافع مشترک ملي در آنها قدري ضعيف است. گر چه حضور آمريکا در يک سال گذشته و وجود دشمني مشترک، در تقويت اين حس ملي موثر بوده است. به هر حال، با توجه به وضعيت کنوني عراق و عدم تثبيت حاکميتي مقتدر در اين کشور، همچنين پافشاري مردم در برقراري حکوکتي دموکراتيک، استقرار يک دولت دايمي در آينده، تا حد بسياري تحت تاثير بافت اجتماعي اين کشور و عوامل جمعيتي آن خواهد بود. شبکه هاي ارتباطي عراق سه بندر بصره، ام القصر و خاوه دارد: الف) بندر بصره، در شمال اروند رود و در 120 کيلومتري خليج فارس واقع شده است و تنها راه دسترسي به آن، اروندرود مي باشد. ب) بندر ام القصر در کنار خور ام القصر که خوري پر از جزر و مد است، واقع شده است. راه دسترسي به بندر مذکور نيز خور عبدالله و خور شطنه مي باشد که آبهاي آن، ميان عراق و کويت مشترک است. به عبارت ديگر، جزاير وربه و بوميان کويت، مشرف بر بندر ام القصر مي باشند. به همين جهت، عراق اظهار مي داشت به راحتي نمي تواند به آبهاي خليج فارس دسترسي داشته باشد، مگر اينکه دو جزيره ي وربه و بوميان را تصرف کند. همچنين راه ها دسترسي به بنادر مذکور، باريک و نگهداري آنها بسيار پرهزينه است... ج) سومين بندر عراق، بندر خاوه مي باشد که در دهانه اروند رود واقع شده است. اين بندر هم براي کشتي راني مناسب نمي باشد؛ زيرا سواحل دو طرف آن باتلاق و رسوبي است. به همين جهت، عراق ناگزير بوده که اسکله ي شناوري به صورت جزاير مصنوعي در فاصله نزديکي با اين بندر احداث کند. در اين مورد، مي توان از اسکله هاي البکر و الاميه نام برد. (6) بندر معروف خاوه بندر صادراتي بوده است که به وسيله ي خط لوله ي پنجاه ميليون تني، نفت حوزه هاي رمايله و الزبير و حتي کرکوک را صادر مي نمود. خطوط لوله عمده نفتي عبارت اند از: 1 ـ دو خط لوله از منطقه کرکوک به ساحل اسکندورن در ترکيه؛2 ـ خط لوله نفتي کرکوک ـ رمايله ـ خاوه؛ 3 ـ خط لوله نفتي کرکوک به بايناس در سوريه و تريپولي در لبنان؛ 4 ـ خطوط لوله نفتي بصره به بندر ينبوع در عربستان. (7) به نقل از روزنامه شرق (3 دي ماه 1382) در حال حاضر، حدود 110 تا 120روزنامه و نشريه در اين کشور منتشر مي شود. جغرافياي سياسي سيستم اجرايي با تهاجم گسترده ي آمريکا به اين کشور در مارس سال 2003 (21 اسفند ماه 1381) و تصرف آن توسط نيروهاي آمريکايي ـ انگليسي، دولت صدام حسين سقوط کرد و پس از آن، حکومت عراق به حاکم غير نظامي آمريکايي، بلر واگذار گرديد. گر چه به صورت فرمايشي حکومت انتقالي عراق وامدار حاکميت عراق شد، ولي در اصل اين آمريکا بود که بر عراق حکومت مي کرد تا اينکه در مارس سال 2004 (اسفند ماه 1382) و پس از حوادث روز عاشوراي کربلا و کاظمين و بمب گذاري هاي متعدد در نقاط مختلف عراق، مجلس اعلاي اين کشور پس از ماهها جدال و بحث و ممنازعه، بالاخره با فدرالي شدن عراق به صورت موقتي موافقت نمود و اين کشور، در حال حاضر (در زمان نگارش اين نوشتار) شاهد حکومتي فدرالي است که البته موقتي مي باشد. به دليل حوادثي که در يک سال گذشته رخ داده است، هنوز حکومت مقتدري بر عراق حاکم نشده و ناامني و بي نظمي بر اين کشور حاکم است و دولت مرکزي، نتوانسته کنترل کاملي بر تمامي نقاط کشور داشته باشد. جغرافياي سياسي کويت جغرافياي سياسي سرزمين و ويژگي هاي فيزيکي آن اين کشور در منتهي اليه شمال غربي خليج فارس، ميان سه کشور قدرتمند منطقه اي؛تاثير شيعيان عراقي بر فرهنگ سياسي عرب **شمار 12 ميليون نفري شيعيان عراقي، بيشتر از کل جمعيت کشورهاي شوراي همکاري خليج فارس است. (براي مقايسه، جمعيت شيعيان لبنان که دومين جامعه بزرگ شيعي عرب را تشکيل مي دهد، 1/2 ميليون نفر است). اين امر جلوه و نفوذي را براي شيعيان عراقي در منطقه تضمين مي کند که هيچ جامعه شيعي ديگري داراي آن نيست. شمار شيعيان و نيز جايگاه عراق در جهان عرب، اين فرصت منحصر به فرد را در اختيار جامعه ي شيعي اين کشور قرار خواهد داد تا نگرش مردم منطقه را شکل داده، حتي به تدريج برداشت رايج از عرب گرايي و نيز کشور عربي را که تحت تاثير حکومتهاي موجود پديد آمده است، اصلاح کنند. گذشته از اين، هيچ کشور ديگري، حتي ايران، به اندازه عراق ارتباطي تنگاتنگ با تشيع ندارد. جنوب عراق خاستگاه معنوي اصلي تشيع و جايگاه حوادث حماس و غمبار آن در سالهاي نخستين اسلام است. از اوايل قرن نوزدهم تا اواخر دهه ي1960، شهرهاي مقدس عراق مراکز مهم پژوهش و تحصيل علوم ديني براي شيعيان جهان بودند و نقش و نفوذ عراق در رشد فکري و معنوي تشيع درگذر تاريخ انکارناپذير است؛ هر چند اين نقش در چند دهه اي که از حاکميت رژيم بعث گذشته است خدشه دار و تضعيف شده، وپس از انقلاب ايران تحت الشعاع اين کشور قرار گرفته است. پس از جنگ جهاني اول، شيعيان عراقي به همراه سنيان در فرايند تشکيل دولت ملي در اين کشور مشارکت داشتند. تاريخ دهه هاي نسخت قرن بيستم عراق با مبارزاتي که به رهبري شيعيان براي استقلال از بريتانيا انجام گرفت، پيوندي تنگاتنگ دارد. « انقلاب » 1920 عليه بريتانيا، که از نظر تاريخي مقدم بر تشکيل حکومت عراق به دست ملک فيصل و به جهاتي عامل تسريع آن بود، از سوي قبايل و روحانيان شيعي هدايت مي شد. در صف مقدم انقلاب، شخصيتهاي غير روحاني شيعه، تجار و شيوخ قبايل حضور داشتند که از سوي روحانيان شيعه حمايت مي شدند. اين انقلاب، هر چند جنبشي صرفاً شيعي نبود و چهره هاي سرشناس سني بسياري در آن حضور داشتند، برخي از رهبران شيعي همچون جعفر ابوالتيمن (Jafar Abul - Timman) را ـ که بسيار محبوب بود ـ در سطح ملي مطرح کرد. وي بعدها احزاب ملي گرا تشکيل داد يا درآنها مشارکت داشت و به منزله مدافع استقلال عراق از بريتانيا نقشي فعال ايفا کرد. تشيع سياسي در عراق، در دهه ي 1950 آغاز شد. ايده هاي روحانيون جوان و سياسي جهان عرب در کوره ي حوزه هاي علميه و مدارس نجف شکل مي گرفت و به بيان در مي آمد. محمد باقر صدر، روحاني جوان و تيزهوش عراقي که خويشاونداني در سراسر جهان شيعي داشت، متفکر عمده اي بود که انديشه ي اسلام سياسي را در جهان تشيع دنبال مي کرد. نقد او بر فسلفه هاي سياسي کمونيستي و غربي و ارائه ي فلسفه ي سياسي اسلامي و نگرش او در باب حاکميت مردمي در تشيع، پس از گذشت 35 سال همچنان بخشي از مرام نامه شيعيان اسلام گرا را تشکيل مي دهد (که بسياري از سنتهاي رايجي که امروزه در ايران پيرو خميني حاکم است، تضاد دارد) (8) برخي روحانيان عرب غير عراقي، همچون محمد حسين فضل الله از لبنان (که بعدها هدايت معنوي حزب الله لبنان را برعهده گرفت)، با صدر همکاري نزديکي داشتند. صدر و ديگر روحانيان عرب تحصيل کرده و در حوزه ي نجف، در شکل گيري جنبشهاي سياسي شيعي در سراسر جهان عرب عميقاً اثر گذار بودند. کشور عراق، افزون بر اعتبارش به منزله ي مرکز تشيع، در شکل دادن به هويت و تاريخ عرب نقش محوري داشته و به صورتي جدي در پيشرفتهاي اجتماعي، سياسي و فکري مشرق عربي موثر بوده است.پس از جنگ جهاني اول، عراق نخستين کشور عربي بود که به استقلال دست يافت؛ هر چند اين امر با قيموميت انگلستان همراه بود. اين کشور پس از استقلال در کانون تاريخ عرب قرار داشته و به شکل گيري گفتمان و سياستهاي عربي کمک کرده است. محض نمونه، در 1940، عراق نيروي محرکي براي تشکيل اتحاديه عرب بود و عراقيها از دهه 1930 به بعد در تعريف مليت عربي نقش داشتند. کشور عراق، در کنار مصر و سوريه در زمينه ي تعليم و تربيت، هنر، ادبيات و دانش پژوهي عامل مهمي در شکل گيري فرهنگ عربي بوده است. شيعيان عراقي سهم خود را در اين فرايند بسيار مهم مي دانند و آن را بخشي از ميراث ملي اعراب تلقي مي کنند. اگر شيعيان در عراق به جايگاهي سياسي دست يابند، بي ترديد همچون شيعيان لبنان خواستار تدوام فعاليت فرهنگي و سياسي کشور خود در جهان عرب خواهند بود و البته درصدد تغيير برخي برداشتهاي متدوال در ميان اعراب نيز برخواهند آمد؛ به ويژه برداشتهاي متعصبانه اي که به شيعيان لطمه زده اند. (9) پيشينه اي که شيعيان در عراق بر جاي مي گذارند مورد توجه جدي مردم و حکومتهاي منطقه قرار خواهد گرفت. با وجود نگرانيهاي نخبگان سني در جهان عرب، شيعيان احتمالاً با اين اعتقاد جزمي که حکومتهاي عربي ضرورتاً بايد سني باشند، مخالفت مي ورزند و به عرف مستقر در فرهنگ عربي که عربيت را با سني گرايي يکي مي داند، پشت پا مي زنند. به بياني جسورانه تر، شيعيان عراقي مي توانند گذشته را نيز تحت تاثير قرار دهند. آنان مي توانند تاريخ نگاري عربي را به گونه اي بازسازي کنند که تشيع را به مثابه ي مؤلفه اي اساسي از اين تاريخ دربر گيرد. مثبت يا منفي بودن پيامدهاي احياي سياسي شيعه در عراق براي شيعيان عرب به منزله ي يک کل، بسته به عوامل زير است: حل تنشهاي دروني جامعه ي شيعي و نيز تنش ميان شيعيان و سنيان، چگونگي تصمي گيري آنها درباره ي مسايل داخلي و نحوه ي ارتباط آنها با کشورهاي منطقه. اگر قرار باشد شيعيان به سطحي از مشارکت دست يابند که تناسب بيشتري با تعدادشان داشته باشد، بايد تحولي ساختاري در حکومت عراق صورت گيرد که دست کم به گستردگي تغيير انقلابي رژيم پادشاهي به جمهوري در 1958 باشد. شيعيان ناگزير خواهند بود که روند سي سال حاکميت شخصي بعثيها را معکوس کرده، و عادات و تعصباتي را که طي هشتاد سال گذشته ريشه دوانيده اند، دگرگون سازند. نکته ي مهمتر آن است که شيعيان بايد سنيان را متقاعد کنند که آنان خطري مهلک براي منافع سنيان نيستند و دموکراسي نيز يک « برنامه ي شيعي» و بهانه اي براي تبعيض معکوس [عليه سنيان] نيست. حتي با فرض حسن نيت شيعيان، اين امر براي آنان کاري بسيار دشوار خواهد بود. پي نوشت:1 ـ world atlas.CD.20032 ـ عزت الله عزتي، پيشين، ص 111.3 ـ همان، ص 113. 4 ـ همان، ص 115. 5 ـ همان. 6 ـ دکتر اصغر جعفري ولداني، کانون بحران در خليج فارس، ص 291. 7 ـ محمد رضا حافظ نيا، پيشين، ص 259. 8 ـ اين سخن برداشتي نيست که بر داده هاي منطقي و واقع مبتني باشد؛ بلکه ايده اي است که نويسنده بر القاي آن تلاش دارد. 9 ـ بر خلاف تصور نويسنده بايد گفت تعصباتي که به شيعيان لطمه زده، دست کم در سطح جهان عرب اغلب منشا عراقي دارد. فهرست منابع :*متقي زاده، زينب: جغرافياي سياسي شيعيان منطقه ي خليج فارس ، مؤسسه شيعه شناسي ، چاپ اول 1384 ، صفحات 112-116**فولر، گرامام اي و رحيم فرانکه: شيعيان عرب، مسلمانان فراموش شده، ترجمه خديجه تبريزي ، مؤسسه شيعه شناسي، چ اول ، قم 1384، صفحات 184-188منبع: کتاب نگاهي به تاريخ -تاريخ اسلام -تشيع در جهان/خ
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 435]
-
گوناگون
پربازدیدترینها