واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: فلک الافلاک در گذر تاريخ
به خرمآباد که ميروي کافي است سرت را بلند کني و به قلب شهر نگاه کني تا کنگرههاي قلعه را ببيني. قلعه فلکالافلاک بر روي تپهاي بزرگ و سنگي و مشرف به يك رودخانه ساخته شده كه از زير آن چشمهاي پرآب ميگذرد. در طول تاريخ، اين بناي باشكوه و آرام از لحاظ نظامي و موقعيت جغرافيايي نقش بسيار حساسي داشته و هياهوي بسياري را پشت سر گذاشته. اين روزها اگر پا به قلعه بگذاري با كمي تخيل به روزگاري قدم ميگذاري كه شكست و پيروزي يك سپاه، بستگي به راه پيدا كردن به اين قلعه داشته است. بناي اوليه فلکالافلاک ظاهرا مربوط به دوره ساساني است، هرچند که در بعضي از منابع، ساخت آن را مربوط به زمان شجاعالدين خورشيد، پادشاه اتابکان لر در قرن چهارم هجري ميدانند. البته در اين قلعه، آثار دوره ماد، هخامنشي و پارت هم به دست آمده.در دوره پهلوي از دالانها و اتاقهاي فلک الافلاک به عنوان مکاني مخوف براي نگهداري زندانيهاي سياسي استفاده مي شد اما امروز اين قلعه به مکاني فرهنگي تبديل شده است فلكالافلاك در متون تاريخي به شاپورخواست معروف است. فردوسي هم در جايي از شاهنامه درباره اين قلعه اشعاري سروده و عقيده دارد سازنده آن شاپور ذوالاکتاف است. از زمان ساسانيان تا امروز در همه دورهها از اين قلعه استفاده ميشده و از لحاظ نظامي و موقعيت جغرافيايي نقش بسيار حساسي داشته است. به نظر چريکوف باستانشناس روسي، فلکالافلاک داراي خندق بوده است. ولي به نظر بعيد ميرسد چون در تاريخ از آن صحبتي نشده است.
اين قلعه 5300 متر مساحت دارد و فضاي داخل آن از دو حياط با چهار تالار نسبتا بزرگ و چندين اتاق کوچک و بزرگ تشکيل شده است. فلكالافلاك هشت برج، دو صحن و بيست و چهار اتاق دارد که فاصله بلندترين ديوار آن از سطح زمين، 5/22 متر است. ديوارهاي حصار قلعه در پايين قطوراست و در بالا ضخامت کمتري دارد. با توجه به اينکه قلعه در مکان مرطوبي قرار دارد در داخل فضاهاي شمالي و جنوبي حياط چند چاه و نقب قرار دارد که باعث دفع رطوبت ميشود. قلعه فلکالافلاک بعد از ثبت در فهرست آثار ملي کشور، موزه فلکالافلاک نام گرفته. موزه فلکالافلاک از بخشهاي مردمشناسي، هنرهاي سنتي و باستانشناسي تشکيل شده است. در بخش موزه باستانشناسي اين قلعه ساختههاي انسانهاي اوليه، اشياي مشهور مفرغي لرستان، ظروف سفالي و همچنين اشياي زرين و سيمين مشهور کشف شده از غار کلماکره به نمايش درآمده است.در نزديکي قلعه، منارهاي آجري به شکل استوانه ديده ميشود که احتمالا از قرن پنجم هجريباقي مانده و براي هدايت کاروانها استفاده ميشده استقسمتي از قلعه تبديل به موزه مردمشناسي شده که از زيورآلات، پوشاک سنتي مردان و زنان، صحنههايي از زندگي روزمره روستاييان و هنرهاي سنتي مثل ماشته بافي، سياه چادربافي، موتائي و... تشکيل شده است.در مورد فلکالافلاک حکايتها و داستانهاي زيادي وجود دارد. از لشکرکشي تيمور لنگ به آن و دستگيري ملک عزالدين، حاکم اتابکان لر گرفته تا سفر راولينسون اروپايي به آن. نادر شاه هم چند بار به اين قلعه حمله کرده و با شورشيان از جمله مظفرعلي بيک جنگيده است.
فلکالافلاک در دوره قاجار به صورت مقر حکومت و مرکز اداري و نظامي درآمد. مسعود ميرزا فرزند ناصرالدين شاه در سفر خود با مشاهده وضعيت اسفبار قلعه به فکر تعمير آن افتاد و بيست هزار تومان براي آن هزينه کرد. در دوره پهلوي چند بنا به قلعه اضافه شد و به صورت يک محيط کاملا نظامي در آمد.در اين دوره تا سال1347 از دالانها و اتاقهاي قلعه به عنوان مکاني مخوف براي نگهداري زندانيهاي سياسي استفاده شد. و امروز قلعه به همت ميراث فرهنگي لرستان مرمت و به مکاني فرهنگي تبديل شده است. در نزديکي قلعه، منارهاي آجري به شکل استوانه ديده ميشود که احتمالا باقيمانده از قرن پنجم هجري است و براي هدايت کاروانها استفاده ميشده است. در گذشته کاروانهاي زيادي به كمك اين مناره راه خود را پيدا کردهاند و ديدهبانهاي زيادي از بالاي آن دشمن را ديدهاند و مردم را به موقع از خطر حمله آگاه کردهاند. با اين حساب مردمي که در اطراف قلعه زندگي ميکردند فرصت کافي براي فرار به داخل قلعه را داشتند. چرا که فتح قلعه به خاطر موقعيت ويژه آن بسيار مشکل و حتي گاهي غير ممکن بود. اين منار سي متر ارتفاع و نود و نه پله دارد.برگرفته از همشهري آنلاينتنظيم: الهام مرادي
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 452]