تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایقسواری تالاب انزلی؛ تجربهای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکسترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1815176730
تجلی عرفان در ادب فارسی
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: تجلی عرفان در ادب فارسی بررسی ورود اشعار عارفانه به ادبیات فارسی
بررسی ورود اشعار عارفانه به ادبیات فارسی مورد توجه همهی تاریخنگاران ادبیات فارسی بوده است. اما در میان کتابهای نوشته شده با دو تعبیر متفاوت روبهرو میشویم. گروهی از این بحث با عنوان «تجلی عرفان در ادبیات فارسی» یاد میکنند و گروهی با عبارت «ورود شعر به ادبیات عرفانی». گرچه این دو عنوان در نگاه نخست شبیه به یکدیگرند. اما برای دقیقتر شدن بحث باید تأمّل بیشتری صورت گیرد. ما در ادامه به «تجلی شعر عرفانی در ادبیات فارسی» میپردازیم و به اشعار عاشقانه و غنایی که توسط شاعران غیر عارف سروده میشده و منظورشان عشق انسان به انسان بوده است و گاهی عرفا به منظور خاصی آنها را زمزمه میکردند توجهی نمیکنیم؛ گرچه شعرای صوفی به پشتوانهی همین اشعار غنایی و عاشقانه توانستند شعر عارفانه بسرایند. چون اشعار صوفیانهی فارسی که از قرن پنجم به بعد، ابتدا در خراسان و سپس در مناطق دیگر، به تدریج در زبان فارسی پدید آمد از لحاظ صورت یا قالب تفاوتی با اشعار قبلی این زبان نداشت. (1)پیدایش شعر صوفیانه در زبان فارسی بیشک یکی از مهمترین حوادثی است که در تاریخ این زبان رخ داده است که متأسفانه هیچ کس به طور جداگانه به آن نپرداخته است؛ حادثهای که زبان عامیانه مردم را به زبانی عمیق تبدیل کرد. پیش از این حادثه زبان علمی ایران زبان عربی بوده است و دانشمندان کوتاهترین متنها را هم به عربی مینگاشتند. ابوریحان بیرونی دربارهی زبان فارسی میگوید: «جز به کار بازگفتن داستانهای خسروان و قصههای شبانه نیاید»(2). این اظهار نظر که قطعاً قبل از ورود اشعار عارفانه به ادبیات فارسی است نشان میدهد که هیچ کدام از دانشمندان، زبان فارسی را زبان فاخر علمی به حساب نمیآوردند. ورود اشعار عارفانه به فارسی تقریباً از اوایل قرن پنجم آغاز گردیده و موجب دمیدن روح تازهای در کالبد شعر فارسی گشته و از برکت آن دامنه معنا در این زبان به تدریج گسترش یافته است تا آن جا که زبان فارسی حامل معانی عمیق عرفانی و ما بعد الطبیعی شد و از این راه به یک زبان مقدس و عمیق تبدیل شد.(3)بسیاری معتقدند که تاریخ این حادثه به طور قطع مشخص نیست. برخی دیگر بر این باورند که ورود اشعار عارفانه به ادبیات فارسی همزمان صدور فهلویات است و چارگانههای باباطاهر را اولین اشعار عارفانه میدانند. عدهای میگویند: شروع شعر عارفانه مصادف با شروع سماع است. نظریهی دیگری که حامیان بسیار دارد سنایی را بنیانگذار شعر عرفانی میداند.واضح است که در این نوشته اشعار صوفیانه فارسی مورد نظر ماست و نه اشعار عربی نظیر اشعار حلاج و... باباطاهر
گرچه تاریخ حیات و مرگ باباطاهر مشخص نیست. اما به یقین باباطاهر بر دیگران مقدم بوده است. یان ریپکا او را یکی از گزینههای جدی، مبدع شعر عارفانه میداند(4). چون رباعی را نخستین قالب شعری میدانند که عرفا برای بیان اندیشهها و تجربههایشان به کار گرفتهاند(5) و باباطاهر به عنوان یکی از نامدارترین رباعیسرایان ایران پیشقراول این سبک شعر عرفانی بوده است اما چون از اشعار باباطاهر نسخهی موثق و معتبری در دست نیست. در این باب نمیتوان از روی یقین او را مبدع شعر عرفانی دانست. از طرف دیگر در کتب مهم صوفیه مانند تذکرةالاولیاء و نفحات الانس ـ ذکری از باباطاهر در میان نیست و او را به عنوان عارف نمیشناسند بلکه او را به عنوان درویشی شوریده حال معرفی میکنند. نام باباطاهر بعد از عینالقضات و به سبب تأثیر او، در ادب شفاهی به تدریج منتشر شد(6) . ابوسعید ابوالخیرابوسعید ابوالخیر یکی از عارفان بزرگ نیمهاول قرن پنجم است که کلمه «سماع» همنشین نام اوست. بدون شک مجالسی سماعی که در محضر ابوسعید ابوالخیر برگزار میشده است بدون شعر معنایی نداشته و شعر عرفانی از لوازم ضروری مجالس صوفیه بوده است. تاریخ ورود شعر عارفانه را باید با تاریخ آغاز سماع یکی دانست(7) .بسیاری معتقدند که تاریخ این حادثه به طور قطع مشخص نیست. برخی دیگر بر این باورند که ورود اشعار عارفانه به ادبیات فارسی همزمان صدور فهلویات است و چارگانههای باباطاهر را اولین اشعار عارفانه میدانند. عدهای میگویند: شروع شعر عارفانه مصادف با شروع سماع است. نظریهی دیگری که حامیان بسیار دارد سنایی را بنیانگذار شعر عرفانی میداند. احتیاج به شعر عارفانه، ابوسعید را مجبور به سرودن رباعیاتی کرده است که شروع شعر عارفانه است. ریپکا معتقد است: «نخستین شعرهای صوفیانه فارسی با نام ابوسعید ابوالخیر مهیمنی آغاز میشود... وی مبلغ دکترین عرفان به شمار میرود». سرودن دهها رباعی با مضمونهای عرفانی را به نسبت میدهند(8) . هرمان اته از مستشرقین آلمانی سده نوزده که برای نخستین بار رباعیات پراکنده ابوسعید را از جُنگهای فارسی بیرون کشید و جمعآوری کرده بود عقیده داشت طیف کاملی از درونمایهها و نمادهای شعر صوفیانه را میتوان در این شعرها یافت. او میگوید: ابوسعید بنیانگذار واقعی این سنت [رباعیسرایی] بود(9) . شبع نعمانی در شعرالعجم آثار روح قلندری و رندی و شور و اشتیاق را بیش از هر کسی در شیخ ابوسعید ابوالخیر، میداند. او میگوید: «وی اول کسی بود که افکار و خیالات تصوف را در شعر بیان نمود»(10) .استدلالهایی که گذشت دو نکته اساسی داشت. نخست این که مجلس سماع نیاز به شعر داشت و این نیاز ابوسعید را وادار به سرودن شعر عرفانی کرد. دوم این که مجموعه رباعیاتی در دست است که نشان میدهد ابوسعید نخستین شاعر عارف است.
اما به راحتی میتوان از کنار این دو استدلال گذشت زیرا گرچه در مجالس سماع شعر عارفانه خوانده میشد اما شاید این شعرها توسط شاعرانی سروده شده باشد که مرادشان عشق انسان به انسان بوده و عارف در مجلس سماع برداشت دیگری از آن شعر پیدا میکرده، آیا این شعرها الزاماً باید مؤلفههای شعرهای عارفانهای را که مورد نظر ماست داشته باشد. پورجوادی معتقد است اشعاری که در مراسم سماع خوانده میشده غالباً اشعاری بوده است که توسط شعرای غیر صوفی سروده شده بود و منظور عشق در نزد شاعر عشق انسان به انسان بود و معانی غیر عرفانی داشته است(11). تردیدی نیست که تصوف از شعر به عنوان وسیله بسیاری مناسب در مجلس سماع برای تأثیرگذاری بر روحیهی مخاطبان استفاده میکرده و آموزههای فراوانی را به وسیلهی شعر برای مخاطبان عرفان بیان کرده باشد. اما سخن در این است که آیا در آن زمان شعر عرفانی فارسی وجود داشته است که بتواند مانند غزل عربی به راحتی مفهومی را عرضه کند. چون منظور ما شعر صوفیانه نابی است که از اصطلاحات عرفانی بهره برده وعرفان اسلامی را تبیین میساخته، منظور هر شعر عاشقانهای نیست و از طرف دیگر منظور هر شعر مذهبی و دینی هم نیست چون فرق است بین شعر اخلاقی و دینی و شعر عرفانی. اما اشعار و ابیاتی که به ابوسعید نسبت میدهند قابل توجه نیست. چون چند سال بعد از ابوسعید نبیرهاش ابوطاهر ابن سعید، صحت این انتساب را زیر سوال میبرد(12) اما اگر انتساب این اشعار به ابوسعید ابوالخیر مشکل نبود، میتوانستیم از او به عنوان یکی از گزینههای جدی مبدع شعر عارفانی یاد کنیم. در این بحث نام عرفای بزرگ دیگری هم به عنوان آفرینندهی سبک شعر عارفانی به میان میآید. عرفایی چون خواجه عبدا... انصاری(13) و غزالی که گروهی معتقدند با کتاب سواغ العشاق خود مکتب صوفیانه عرفانی «تصوف شعر فارسی» را بنا نهاده است(14). حتی برخی نظامی را صوفی دانستهاند و تفاوت میان حکیم و صوفی را نادیده گرفتهاند و او را به عنوان مبدع شعر عرفانی معرفی کردهاند.ادامه دارد ...پی نوشت ها : 1- پورجوادی، نصراله ، مجلهی نشر دانش، شماره مهر و آبان 70، بادهعشق.2- همان.3- پورجوادی، نصراله ، مجلهی نشر دانش، شمارهی مهر و آبان 1370. بادهعشق 1.4- یان ریپکا و همکاران، تاریخ ادبیات ایران، 1370، ص 353.5- یوهانس، دوبرین، شعر صوفیانه، مجدالدین کیوانی، نشر مرکز، ص 25.6- زرینکوب، عبدالحسین، جستجو در تصوف ایران، امیرکبیر، 1369، ص 187.7- برتلس، تصوف و ادبیات تصوف، ترجمهی سیروس ایزدی، امیرکبیر، 1376، ص74.8- یانریپکا و همکاران، تاریخ ادبیات ایران، 1370، ص 353.9- براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، ج2، ص 396. 10- نعمانی، شبلی شعرالعجم ج 5، ص 11.11- پورجوادی، نصرالهر، مجلهی نشر دانش، شماره آذر و دی 70، بادهعشق 2 پیدایش معنای مجازی باده در شعر فارسی.12- یوهانس، دوبرین، شعر صوفیانه، مجدالدین کیوانی، نشر مرکز، ص 25. 13- یان ریپکا و همکاران، تاریخ ادبیات ایران، 1370، ص 353. برخی سنایی را شاگرد خواجه عبدالله انصاری میدانند. برتلس میگوید، تفاوت میان منازل نامعلوم انصاری و حدیقةالحقیقه سنایی تنها در شکل و قافیه است و قسمتبندی هر دو اثر کاملاً یکسان و پیوندی بسیار سست میان بخشهای جداگانه مشاهده میکنیم و در هر دو اثر اندرزهای اخلاقی و توضیح اصطلاحات تصوف و داستانهایی که کارکرد آنها نمایش مواد نظری است که یکی پس از دیگری میآیند. در نتیجه تلاش برای قطع در خود انصاری انجام گرفت و معاصر کوچکتر او سنایی تنها ادامه منطقی او را پدید آورد. برای اطلاعات بیشتر ن.ک برتلس، تصوف و ادبیات تصوف، امیرکبیر، تهران 1379.14- ن.ک پورجوادی، نصرالهم، مجلهی نشر دانش، بهمن و اسفند 66، حکمت دینی و تقدس زبان فارسیمطالب مرتبط:ترنج و سیب لب بر لب نهادهوصال و فراق سید محمد حسین نوابتنظیم برای تبیان : زهره سمیعی - بخش ادبیات تبیان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 418]
صفحات پیشنهادی
تجلي عرفان در ادب فارسي(2)
تجلي عرفان در ادب فارسي(2)-تجلی عرفان در ادب فارسی(2)بررسی ورود اشعار عارفانه به ادبیات فارسیبخش اول ، بخش دوم:ابوالمجد مجدود سنایینخستین غزلسرای بزرگ ...
تجلي عرفان در ادب فارسي(2)-تجلی عرفان در ادب فارسی(2)بررسی ورود اشعار عارفانه به ادبیات فارسیبخش اول ، بخش دوم:ابوالمجد مجدود سنایینخستین غزلسرای بزرگ ...
تجلي عرفان وتصوف درمخزن الاسرارنظامي(1)
تجلي عرفان وتصوف درمخزن الاسرارنظامي(1)-تجلي عرفان وتصوف درمخزن ... داستان هاي عاشقانه ادب فارسي و منظومه «اسکندرنامه »ازبهترين داستانهاي حماسي و منظومه «هفت ...
تجلي عرفان وتصوف درمخزن الاسرارنظامي(1)-تجلي عرفان وتصوف درمخزن ... داستان هاي عاشقانه ادب فارسي و منظومه «اسکندرنامه »ازبهترين داستانهاي حماسي و منظومه «هفت ...
«حافظ و عرفان ايران» بررسي ميشود
تجلی عرفان در ادب فارسی(2)بررسی ورود اشعار عارفانه به ادبیات فارسیبخش اول .... است نه عرفان به کمال رسیده (10) که بعدها در آثار بزرگانی چون مولانا و حافظ دیده ...
تجلی عرفان در ادب فارسی(2)بررسی ورود اشعار عارفانه به ادبیات فارسیبخش اول .... است نه عرفان به کمال رسیده (10) که بعدها در آثار بزرگانی چون مولانا و حافظ دیده ...
خواب صوفيه و تجلي آن در مثنوي مولانا (1)
خواب صوفيه و تجلي آن در مثنوي مولانا (1) نويسنده:ناصر ناصري مقدمه : يکي از گسترده ترين و غني ترين موضوعات ادب فارسي عرفان و تصوف اسلامي است که در قرن ...
خواب صوفيه و تجلي آن در مثنوي مولانا (1) نويسنده:ناصر ناصري مقدمه : يکي از گسترده ترين و غني ترين موضوعات ادب فارسي عرفان و تصوف اسلامي است که در قرن ...
طاووس در فرهنگ و ادب فارسي (1)
طاووس در فرهنگ و ادب فارسي (1)-طاووس در فرهنگ و ادب فارسي (1) نويسنده:علي علي ... طاووس در فرهنگ و ادب فارسي (1) .... تجلي عرفان وتصوف در مخزن الاسرارنظامي(3) ...
طاووس در فرهنگ و ادب فارسي (1)-طاووس در فرهنگ و ادب فارسي (1) نويسنده:علي علي ... طاووس در فرهنگ و ادب فارسي (1) .... تجلي عرفان وتصوف در مخزن الاسرارنظامي(3) ...
رحيق(1)
واژههاي کليدي: مي، صهبا، ساقي، ساغر، صراحي، صحو، سکر، تقدير ازلي، تجلي ... در ادبيات فارسي دارد و در طول تاريخ نقش مهمي در زيبايي و عمق بخشي شعر فارسي ايفا نموده است. شگفت اينکه اين واژهي ظاهراً بدنام ودور از ساحت معنا و عرفان، اصليترين و زيربناييترين واژهي شعر عرفاني در گسترهي شعر بزرگان ادب و عرفان ما بوده است و ...
واژههاي کليدي: مي، صهبا، ساقي، ساغر، صراحي، صحو، سکر، تقدير ازلي، تجلي ... در ادبيات فارسي دارد و در طول تاريخ نقش مهمي در زيبايي و عمق بخشي شعر فارسي ايفا نموده است. شگفت اينکه اين واژهي ظاهراً بدنام ودور از ساحت معنا و عرفان، اصليترين و زيربناييترين واژهي شعر عرفاني در گسترهي شعر بزرگان ادب و عرفان ما بوده است و ...
تجلي رمزگرايي در متون عرفاني قرن ششم هجري (1)
تجلي رمزگرايي در متون عرفاني قرن ششم هجري (1)-تجلي رمزگرايي در متون عرفاني ... رمز، قرآن و بيان رمزي، علل گرايش عرفان به رمزگويي، رازپوشي، بيان شطحيات، ..... رمز و داستان هاي رمزي در ادب فارسي، شرکت انتشارات علمي و فرهنگي، چ1368،3ص1.
تجلي رمزگرايي در متون عرفاني قرن ششم هجري (1)-تجلي رمزگرايي در متون عرفاني ... رمز، قرآن و بيان رمزي، علل گرايش عرفان به رمزگويي، رازپوشي، بيان شطحيات، ..... رمز و داستان هاي رمزي در ادب فارسي، شرکت انتشارات علمي و فرهنگي، چ1368،3ص1.
«ديدگاه وحدت وجودي و عرفان شهودي سلمان ساوجي »(2)
(35) در عرفان ابن عربي و عرفاي نامي اسلامي ،عالم مظهر و تجلي خداست ،اين مظهر با .... و به عنوان شاعر عارف و نکته سنج ادب فارسي جايگاه رفيعي را در بين سخنسرايان ...
(35) در عرفان ابن عربي و عرفاي نامي اسلامي ،عالم مظهر و تجلي خداست ،اين مظهر با .... و به عنوان شاعر عارف و نکته سنج ادب فارسي جايگاه رفيعي را در بين سخنسرايان ...
وقف در ادب فارسي
وقف در ادب فارسي نويسنده:رضا بابايي چکيده نوشتار حاضر، وقف را از چشمانداز زبان و ادب ... وقف در تاريخ تصوف و عرفان اسلامي، تجلي برکت و توسعه بوده است.
وقف در ادب فارسي نويسنده:رضا بابايي چکيده نوشتار حاضر، وقف را از چشمانداز زبان و ادب ... وقف در تاريخ تصوف و عرفان اسلامي، تجلي برکت و توسعه بوده است.
تجلي رمزگرايي در متون عرفاني قرن ششم هجري (3)
تجلي رمزگرايي در متون عرفاني قرن ششم هجري (3)-تجلي رمزگرايي در متون عرفاني ... کلمات ناپسنديده و خلاف ادب و حتي شريعت به نظر آيد، در حالي که باطن آن گفتار درست و .... ولي در عرفان اسلامي جهان و هر چه در آن است، سمبول وجود ذات يکتاي آفريدگار .... سایت واضح آرشیو وب فارسی می باشد و هیچ یک از مطالب درج شده را تایید یا رد نمی ...
تجلي رمزگرايي در متون عرفاني قرن ششم هجري (3)-تجلي رمزگرايي در متون عرفاني ... کلمات ناپسنديده و خلاف ادب و حتي شريعت به نظر آيد، در حالي که باطن آن گفتار درست و .... ولي در عرفان اسلامي جهان و هر چه در آن است، سمبول وجود ذات يکتاي آفريدگار .... سایت واضح آرشیو وب فارسی می باشد و هیچ یک از مطالب درج شده را تایید یا رد نمی ...
-
گوناگون
پربازدیدترینها