محبوبترینها
با چاپ روی وسایل یک کسب و کار پرسود بسازید
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1798467467
انديشه هاي سياسي مسلمانان ، کليات و مفاهيم
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
انديشه هاي سياسي مسلمانان ، کليات و مفاهيم بدون درک درست کليات و مفاهيم يک علم و يا يک موضوع ، جايگاه ، ضرورت بحث و درک آن به درستي معلوم نمي گردد ، و چه بسا انسان را به اشتباه اندازد . به عنوان مثال ، کلمه ي « شير » مشترک لفظي است ؛ به اين معنا که بر مفاهيم گوناگوني اطلاق مي شود ، به گونه اي که اگر در آغاز سخن و يا نوشته ، گوينده و نويسنده منظورش را از کلمه ي « شير » روشن نسازد ، ممکن است شنونده و ياخواننده دردرک معناي کلمه ي «شير » دچار اشتباه گردد . تعريف واژه ها انديشه درلغت ، به معناي فکر ، تدبير ، تأمل ، تصور ، گمان ، خيال ، رأي ، نظر و ... ، و در اصطلاح به مفهوم طرح منظم و منسجمي است که براي انجام کاري و يا در جهت دست يابي به هدفي ، در ذهن انسان نقش مي بندد. (1) البته انديشه و فکر همواره بر مواد درست و صحيح استوار نيست ، بلکه گاه مواد آن خيال ، ظن و گمان است که اگر چه اجزاي آن داراي انسجام است ، ولي مقصود معين و هدف مشخصي راترسيم و تعقيب نمي کند . بنابراين ، فاقد نتيجه ي مؤثر و مفيد است .(2) « سياست » به معناي داوري نمودن ، حکم راندن ، رياست کردن و امثال آن است . از اين رو ، امور سياسي يعني : اموري که به قضاوت ، حکومت و قدرت مربوط مي شود . به معناي دقيق تر ، امور سياسي به اموري گفته مي شود که با قدرت مرتبط است و مسائل مربوط به دولت ، حکومت ،امنيت و مانند آن و نحوه ي کسب ، حفظ و گسترش و قدرت حاکميت بر افراد را دربر مي گيرد . چنين مسائلي گاهي حق و گاهي هم نادرست و غيرانساني است . (3)براساس تعريف واژه هاي « انديشه » و « سياست » ، « انديشه ي سياسي » عبارت ازفکر و يا مجموعه اي از افکار مرتبط به قدرت است . هدف انديشه ي سياسي نيز بررسي وقايع گذشته و حال به منظور يافتن راهي براي اصلاح ساختار سياسي و اجتماعي جامعه و يا ارائه ي الگوي تبديل جامعه به شکلي بهتر ومطلوب تر است . بنابراين ، انديشه ي سياسي با نظريه ي سياسي – که درصدد کشف علل و عوامل شکل گيري پديده ها و جريان هاي سياسي است – و با فلسفه ي سياسي – که به بررسي مباني و اساس عناصر شکل دهنده ي امور سياسي مي پردازد – متفاوت است. (4)واژه « مسلمانان » نيز به کساني اطلاق مي شود که به وحدانيت خداي جل جلاله (اصل توحيد ) و رسالت نبي اکرم صلي الله عليه و آله ( اصل نبوت ) و حقانيت روز معاد ايمان دارند . به بيان ديگر ، مسلمان کسي است که « اشهد ان لا اله الا الله » و « اشهد ان محمد رسول الله » ( شهادتين ) را بر زبان جاري سازد . بر اين اساس ، مسلمانان ، همه ي شيعيان ، سني ها و فرق وابسته به آن ها را دربر مي گيرد . بنابراين ، « انديشه سياسي مسلمانان » به فکر ، رأي و يا مجموعه اي از آراء و افکار مسلمان ها گفته مي شود که در پي اصلاح و يا تحول ( انقلاب ) ساختارهاي گوناگون جامعه ، به ويژه ساختار سياسي آن ، به منظور فراهم آوردن سرنوشت بهتر و مطلوب تربر پايه ي اصول و تعاليم اسلامي است . ازاين رو ، اگر چه انديشه ي سياسي مسلمانان ريشه در وحي دارد ، ولي درعين حال ، ممکن است عين وحي نباشد . به ديگر سخن ، نقطه نظرات مسلمانان و متفکران گاه صواب است و گاه خطا .(5) ( به استثناي معصومان عليهم السلام ) جايگاه انديشه ي سياسي در علوم انساني « علوم انساني » به معارف و دانش هايي گفته مي شود که به بررسي وتحقيق در مورد فعاليت هاي بشري ازقبيل روابط متقابل افراد ، روابط افراد و اشيا و آثار ناشي از اين روابط مي پردازد . (6) در اين بررسي، روش تحقيق ، تجربي و گاهي هم غير تجربي است . اما علوم طبيعي به مجموعه اي ازدانش ها اطلاق مي شود که موضوع آن بررسي تجربي اجسام ومحسوسات است . از اين رو ، علوم انساني جزو علوم نظري به حساب مي آيد ، درحالي که علوم طبيعي جزو علوم عملي است . (7)طبقه بندي علوم به نظري و عملي متأثر از يکي از کهن ترين طبقه بندي ها در علوم است که توسط ارسطاطاليس معروف به ارسطو ( متوفاي 1005 قبل از هجر ت ) انجام گرفت . از نظر وي ، علوم به سه بخش نظري ، عملي و شعر تقسيم مي شوند که علوم نظري شامل علم الهي ، رياضيات وطبيعيات ، و علوم عملي مشتمل برعلم اخلاق ، تد بير و سياست ، و علوم مربوط به شعر در برگيرنده ي شعر ، خطابه، وجدل است .( 8) بعدها اگوست کنت فرانسوي ( متوفاي 1236 ش . 1274 ق ) علوم را بر اساس معيار ساده به پيچيده ، به رياضيات ، هيئت ، طبيعي ، شيمي ، روح شناسي و علم اجتماع طبقه بندي کرد . در اين طبقه بندي ، علم سياست و انديشه ي سياسي بخشي از علوم اجتماعي اند . (9 )درجهان اسلام ، انديشمنداني همچون فارابي ( متوفاي 229 ش . / 236 ق . ) و ابن خلدون ( متوفاي 784 ش . / 808 ق. ) نيز به طبقه بندي علوم پرداخته اند . فارابي نخستين انديشمند اسلامي بود که به طبقه بندي علوم پرداخت . وي بر پايه ي نظم منطقي ، علوم را به نظري شامل رياضيات ، علم طبيعي ، علم الهي و به علوم عملي شامل اخلاق و علم سياست طبقه بندي کرد .(10) ابن خلدون نيز علوم را به علوم نقلي مرکب از احکام ، علوم مربوط به زبان ، علم تعبير خواب و علوم عقلي شامل منطق ، رياضيات ، طبيعيات و متافيزيک ( علم الهيات ) تقسيم کرد . دراين طبقه بندي ، انديشه ي سياسي جزئي از علم نفس است که از طبيعيات به شمار مي رود . (11)طبقه بندي علوم ازسوي انديشمندان اسلامي به تأثير از طبقه بندي علوم ارسطويي صورت گرفت و اين تأثير تا زمان حاضر هم ادامه دارد . به بيان ديگر ، طبقه بندي علوم ارسطويي در جهان اسلام پذيرفته شدو هم اکنون نيز علوم بر اساس طبقه بندي ارسطويي صورت مي گيرد . بر اساس اين طبقه بندي ، انديشه ي سياسي جزئي از علم سياست يا علم نفس است . (12)ضرورت طرح انديشه ي سياسي مسلمانان دلايل گوناگوني ضرورت طرح انديشه ي سياسي مسلمانان را نشان مي دهد . برخي از مهم ترين اين دلايل عبارتند از : 1- نياز انسان به وحي : انديشه ي سياسي اسلام مبتني بر جهان بيني اسلام است . جهان بيني اسلام نگرشي عميق و وسيع از ماهيت زندگي سياسي - اجتماعي بشر به دست مي دهد . اين نگرش ما را در فهم و درک نيازهاي مادي و معنوي انسان ها و تأمين آن ها ياري مي کند ، در حالي که فرهنگ و تمدن مادي از چنين تواني برخوردار نيست . تجربه براي درک پديده هاي موجود و ارائه ي راه حل هاي مناسب کافي نخواهد بود ، بلکه براي اين منظور بشر نياز به وحي و انديشه هاي منبعث از آن دارد . 2- نقش مسلمانان در توسعه ي غرب : غرب توسعه و رشد علمي و صنعتي خود را ناشي از خلاقيت ، نبوغ و تلاش انسان اروپايي مي داند و نقش انسان ها و تمدن هاي ديگر از جمله اسلام را در پيشرفت هاي گسترده ي کنوني نفي مي کند. به بيان ديگر ، تمدن جديد جهاني را مرهون فرهنگ و فن آوري غرب به حساب مي آورد و صرفاً نقش مسلمانان را در شکل گيري و شکوفايي تمدن جهاني به صورت يک پل واسط در انتقال فرهنگ يوناني به فرهنگ قرون اخير اروپا نشان مي دهد ، در حالي که به اعتراف بسياري از انديشمندان و محققان غربي ، اگر انديشه هاي سياسي - اجتماعي مسلمانان نبود ، هيچ گاه غرب به گسترش علوم ، توسعه ي روش علمي ، تحرک در فرهنگ پژوهي و گرايش به مطالعه ي فلسفه ي تاريخ که پايه ي رشد علمي و صنعتي کنوني را فراهم آورده است ، نايل نمي شد . روشن ساختن اين واقعيت تاريخي از يک سو ، موجب آشنايي بشر امروزي با تأثير تمدن اسلامي در رشد و پويايي تمدن غربي و از سوي ديگر ، آشنايي مسلمانان با اندوخته هاي فکري خود و مانع از يأس و خود باختگي آن ها در مقابل فرهنگ و تمدن غرب مي گردد .( 13)3- رابطه ي انديشه ي جديد يا قديم : انديشه هاي جديد سياسي مسلمانان ( مانند انديشه ي مشروطه مشروعه ) محصول تضارب و تعامل آراء و نظريات انديشمندان مسلمان گذشته است . به بيان ديگر ، روحيه ، تمدن ، فرهنگ و افکار کنوني جوامع از منابع تاريخي گذشته نشأت گرفته است . بنابراين ، فهم انديشه هاي گذشته فهم انديشه هاي امروزين را آسان مي سازد و امکان ارائه ي راه حل هاي مناسب براي تأمين مشکلات را فراهم مي آورد ؛ زيرا اگر چه مشکلات امروز مشکلات ديروز نيست ، اما با آن ها اشتراکاتي دارد. بر اين اساس ، براي حل معضلات اجتماعي و سياسي مسلمانان در باب حکومت ، دولت ، قدرت ، مشروعيت و حاکميت ، ناگزير به مر اجعه ، استناد و استفاده از آراء انديشمنداني هستيم که بر پايه ي اصول و تعاليم اسلام ، الگوهايي براي اداره ي زندگي سياسي بشر ار ائه داده اند . چنين نگرشي موجب تحکيم انديشه هاي سياسي کنوني مي شود و زمينه ي دست يابي به انديشه هاي سياسي جديدتر و مطلوب تر را فراهم مي آورد . (14)4- گرايش انسان معاصر به اسلام : جهان در قرن اخير به ويژه پس از ناتواني کمونيسم و ليبراليسم غربي در هدايت مادي و معنوي بشر ، به اسلام - به عنوان ديني متضمن دنيا و آخرت - روي آورده است . اين گرايش با پيروزي انقلاب اسلامي ايران به اوج خود رسيد ، به گونه اي که پديده اي جديد به نام « رنسانس اسلامي » شکل گرفت . در نتيجه ، در حال حاضر ، انسان ها و گروهاي بي شماري مي خواهندبر اساس اسلام زندگي کنند و بر پايه ي تعاليم اسلامي حکومت تشکيل دهند . از اين رو ، آشنايي با آراء و نظريات مسلمانان انديشمند در باب مسائل سياسي و اجتماعي ، به منظور ارائه و عرضه ي الگويي مناسب براي زندگي فردي و حکومتي به مشتاقان اسلام ، ضرورت مي يابد. (15)نگاهي به انديشه هاي سياسي مسلمانان اسلام پايه جديدي براي سعادت دنيوي و اخروي بشر و نگرش نويني از زندگي اجتماعي - سياسي ارائه داد که با پيام و نگرش ساير اديان الهي و انديشه هاي بشري شباهت ها و در عين حال ، تفاوت هاي عمده داشت . يکي از اين تفاوت ها سرچشمه گرفتن انديشه هاي سياسي و اجتماعي مسلمانان از قرآن است. قرآن منبع فياضي است که با طرح مباحثي در زمينه ي پيدايش اجتماعات ، تأکيد بر ضرورت علم آموزي ، تکيه بر لزوم تفکر عقلاني ، طبقه بندي جوامع ، عوامل ثبات و تزلزل حکومت ها ، قانون مند بودن تاريخ ، شر ايط ايجاد انقلاب ، لزوم برادري و برابري انسان ها ، نحوه ي ارتباط فرد با جامعه و حکومت ، مشترک بودن سرنوشت سياسي و اجتماعي مردم و مانند آن ، عوامل شکل گيري و شکوفايي انديشه ي سياسي مسلمانان را فراهم آورده است . (16)قرآن تا زمان رحلت پيامبر ( ص ) مايه ي وحدت انديشه ي سياسي مسلمانان بود . اما پس از رحلت پيامبر اکرم ( ص ) ، انحراف بيش تر مسلمانان از قرآن و فرامين پيامبر ( ص ) آغاز شد . و در نتيجه ، اولين شکاف فکري و عقيدتي بين مسلمانان پديد آمد و مسلمانان به دو گروه شيعه و سني تقسيم شدند . بعدها هر يک از اين دو به گروه ها و فرقه هاي بيش تري تبديل گرديدند . اين فرقه ها با همديگر در باب حکومت ، مشروعيت ، امامت ، ولايت و امثال آن ، اختلاف دارند . از اين رو ، تعدد فرقه هاي شيعه و سني ، تعدد آراء ، نظريات و انديشه هاي سياسي را به همراه آورده است . علت ديگر تعدد انديشه هاي سياسي مسلمانان نه اختلافا ت عقيدتي ، بلکه تفاوت فرهنگ و سير تمدن مسلمانان و به خصوص برخورد فرهنگ تازه مسلمان ها با فرهنگ اصيل اسلامي بود . به بيان ديگر ، اسلام در گسترش به ايران ، شمال آفريقا ، آسياي جنوب شرقي و خاورميانه ، با فرهنگ ها و تمدن هاي متفاوت مواجه بود . برخي از اين فرهنگ ها و تمدن ها عقب مانده و برخي پيشرفته بودند . بر اين اساس ،مسلمانان در اداره ي سرزمين هايي همچون ايران ، عراق و مصر ،که داراي تمدن پيشرفته بوده اند ، برخلاف مناطقي چون عربستان به سوي الگوهاي حکومتي مردمي تر و عقلاني تر سوق پيدا کردند . البته گذشت زمان از يک سو ، ارتقاي فرهنگ اسلامي در سرزمين هاي فتح شده از سوي ديگر ، و رسوخ فرهنگ غربي در کشورهاي اسلامي را به همراه داشت، منجر به وقوع تغييراتي در شکل حکومت گرديد. به عنوان مثال ، حکومت هاي ملوک الطوايفي در ايران ، که مشروعيتش را از خليفه ي عباسي مي گرفت ، بعدها مبدل به حکومت هاي مستقلي شد که از خليفه هم فرمان نمي برد . بنابراين ، مکان و زمان دو عامل مهم ديگر در پيدايش ، تحول و يا اصلاح انديشه هاي سياسي و الگوهاي حکومتي است . (17)نقش استبداد داخلي و استمعار خارجي نيز در شکل گيري برخي از انديشه هاي سياسي حايز اهميت است ؛ زيرا حاکماني که به علت استبداد ، عموماً فاقد مشروعيت هستند ، براي بقا و تداوم حکومت خويش ، دست به تغيير افکار ، عقايد ، آراء و انديشه هاي مردم زده اند . يکي از راه هاي تغيير انديشه ي مردم ، پديد آوردن فرقه ها و مذهب هاي جعلي و خرافي است . استعمار خارجي نيز براي تداوم و تثبيت اشغال آشکار و پنهان ( استعمار نو ) درسرزمين هاي اسلامي ، گاه نيازمند ابداع و ترويج انديشه ها و عقايدي بود که مردم را به قبول سلطه ي آنان وا دارد . همين احساس نياز موجب شکل گيري وهابيت در عربستان از سوي انگليس گرديد . (18)روش مطالعه ي انديشه ي سياسي مسلمانان يکي از معمول ترين روش هاي مطالعه ي وقايع ، اخبار و عقايد سياسي ، مطالعه ي تاريخي آن است . مطالعه ي تاريخي به اين مفهوم است که آراء پيشينيان به ترتيب زماني که اتفاق افتاده و مطرح شده ، مورد بررسي قرارگيرد ؛ يعني : تقدم بررسي آراء يک انديشمند به تقدم زمان اتفاق ، ظهور و طرح آن باز مي گردد . بر اين اساس ، انديشه هاي سياسي اجتماعي فارابي ( 239 - 245 ش . / 339 - 252 ق . ) پيش از انديشه هاي سياسي - اجتماعي ابن خلدون ( 801 - 731 ش . / 826 - 753 ق . ) به بررسي گذاشته مي شود . (19)روش ديگر مطالعه ي انديشه هاي سياسي گذشتگان ، مطالعه بر اساس اهميت انديشه ها است ؛ به اين معنا که صرفاً انديشه ي کساني مطالعه و بررسي شود که انديشه ي نو و بديعي را مطرح کرده اند . بنابراين ، انديشه ي متفکراني همچون يعقوب بن اسحاق کندي ( 260 ق - 185. ) و ابوجعفر محمد بن جرير طبري ( 301 - 218 ش / 310 - 225 ق ... ) بررسي نمي شود ، بلکه از عقايد سياسي انديشمنداني همانند ابوحامد محمد غزالي ( 490 - 437 ش . / 505 - 450 ق . ) و سيد جمال الدين اسد آبادي ( 1322 - 1217 ش . / 1362-1254 ق . ) بحث مي شود . مطالعه بر اساس مکتب و مذهب ، روش ديگر بررسي انديشه هاي سياسي است . در اين روش ، افکار انديشمندان به بحث گذاشته نمي شود ، بلکه آراء مکاتب ، مذاهب و فرقه هاي فکري و سياسي مورد مطالعه قرار مي گيرد . از اين رو ، به جاي پرداختن به انديشه ي سياسي خواجه نصير الدين طوسي ( 652- 579 ش . / 672 - 597 ق . ) ،انديشه ي سياسي تشيع بررسي مي شود و به جاي بحث درباره ي انديشه ي سياسي خواجه نظام الملک ( 471- 396 ش . / 485 - 408 ق ) ، انديشه ي سياسي اهل تسنن و فرق آن مانند اشعريه و معتزله مورد استفاده قرار مي گيرد . در سلسله درس هاي حاضر و در مطالعه ي انديشه هاي سياسي مسلمانان ، تلفيقي از سه روش مذکور استفاده مي شود . اين انتخاب به آن دليل است که از مزاياي همه ي اين روش ها بهره گرفته شود و از معايب آن پرهيز گردد . در نتيجه ، فهم ودرک درستي از انديشه ي سياسي مسلمانان به دست مي آيد . خلاصه ي مطالب : 1- « انديشه ي سياسي » به مجموعه آرا ء و افکاري گفته مي شود که مرتبط با قدرت است .هدف آن نيز بررسي زندگي گذشته ي بشر و ارائه الگو و راهي براي تبديل جامعه به جامعه اي بهتر و مطلوب تر است . اگر اين آراء و افکار از سوي کساني که به وحدانيت خدا ، رسالت نبي اکرم ( ص ) و حقانيت روز معاد اعتقاد دارند ، صادر شود ، چنين انديشه اي ، انديشه ي سياسي مسلمانان خواهد بود . 2- انديشه ي سياسي جزو علوم انساني و از علوم عملي به شمار مي رود . از اين رو ، ارسطو و فارابي انديشه ي سياسي را از علوم عملي برشمرده اند . همچنين اگوست کنت آن را بخشي از علوم اجتماعي و ابن خلدون نيز انديشه ي سياسي را جزئي از علم نفس دانسته است . اما در جهان اسلام ، طبقه بندي علوم ارسطويي پذيرفته شده است . 3 - مسلمانان همانند غربي ها داراي انديشه ي سياسي اند و به همين دليل ،لازم است انديشه ي سياسي مسلمانان مورد بررسي قرار گيرد . علاوه بر آن ، دلايل ديگري براي مطالعه ي انديشه ي سياسي مسلمان ها وجود دارد که برخي از آن ها ، عبارتند از :الف - بشر نيازمند وحي است و انديشه ي سياسي مسلمانان منبعث از وحي است .ب- تبيين اين که انديشه ي سياسي مسلمانان تأثير شگرفي در توسعه ي جهان غرب داشته است . ج- فهم انديشه ي سياسي امروزي نيازمند درک انديشه ي سياسي گذشته است . د- ارائه ي الگوي زندگي براي جهان مشتاق به اسلام ، در گرو فهم انديشه ي سياسي مسلمانان است . 4- شکافي که پس از رحلت حضرت رسول اکرم ( ص ) بين مسلمانان پديد آمد ، به عرصه هاي فکري و عقيدتي ( شيعه و سني ) هم کشيده شد . اين دو انديشه به گروه هاي کوچک تري نيز تقسيم شده اند و هر يک آراء مخصوص به خود دارند . علاوه بر آن ، مواجهه ي فرهنگ اسلامي با فرهنگ هاي بومي ، همچنين استبداد داخلي و استعمار خارجي در ظهور و شکل گيري برخي از انديشه هاي سياسي خاص مؤثر بوده است . 5- انديشه ي سياسي مسلمانان به چند روش مورد مطالعه قرار مي گيرد :الف -مطالعه ي آراء سياسي گذشتگان به ترتيب زماني که اتفاق افتاده اند ؛ ب- بررسي نظريات سياسي انديشمنداني که در مقايسه با ديگران ، انديشه ي نو و تازه اي ارائه کرده اند ؛ ج - گاهي صرفاً آراء مکاتب ، فرق و مذاهب فکري و سياسي مورد مطالعه قرار مي گيرد ؛ د- گاهي نيز ترکيبي از سه روش مذکور براي مطالعه ي انديشه ي سياسي مسلمانان به کار گرفته مي شود . پي نوشت : 1-لغت نامه ي دهخدا ، ذيل عنوان « انديشه » .2- همان .3-فرهنگ علوم سياسي ، علي آقا بخشي ، ص 256 و 262. 4-همان ، ص 262 .5-مباني انديشه سياسي اسلام ، عباسعلي عميد زنجاني ، ص 14 .6-آراء و نظريه ها در علوم انساني ، ژولين فروند ، ترجمه ي علي محمد کاردان ، ص 3 . 7-لغت نامه ي دهخدا ، ذيل عنوان « علوم انساني ». 8-طبقه بندي علوم درتمدن اسلامي ، سيد محمد صادق سجادي ، ص 76. 9-سير حکمت در اروپا ، محمد علي فروغي ، ج 2 ص 120. 10-طبقه بندي علوم درتمدن اسلامي ، ص 84 .11-تاريخ فلسفه دراسلام ، ميان محمد شريف ، ترجمه فارسي ، ج 2 ، ص 430. 12-مجموعه آثار ، مرتضي مطهري، ج 5 ، ص 468 .13-انديشه ي اجتماعي متفکران مسلمان از فارابي تا ابن خلدون ، تقي آزاد ارمکي ، ص 15 و 45 .14-همان .15-انديشه ي اجتماعي متفکران مسلمان از فارابي تا ابن خلدون ، تقي آزاد ارمکي ، ص 15 و 45 .16-همان ، ص 73 – 77.17-اسلام و متقضيات زمان ، مرتضي مطهري ، ص 6 – 9. 18-خاطرات سياسي و تاريخي مستر همفر درکشورهاي اسلامي ، همفر ، ترجمه ي علي کاظمي ، ص 97 .19-در کتاب انديشه ي اجتماعي متفکران مسلمان از فارابي تا ابن خلدون ، اثر تقي آزاد ارمکي و کتاب تاريخ انديشه هاي اجتماعي در اسلام ، اثر هدايت الله ستوده به همين صورت بحث شده است . منبع: کتاب انديشه هاي سياسي مسلمانان آموزش عقيدتي سياسي
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 686]
-
گوناگون
پربازدیدترینها