واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: چنین گفتند پیران مقدمبخش اول ، بخش دوم ، بخش سوم ، بخش چهارم (پایانی)فتوت نامهنویسی
ابوعبدالرحمن السلمی که در سال 412 هجری وفات یافته قدیمیترین نویسندهای است که رسالهای در باب فتوت پرداخته و در آن تمام نکات را به وسیله امثال و حکم و لطایف معروف منسوب به صوفیه قدیم شرح داده است. شاگرد او ابوالقاسم عبدالکریم القشیری(م. 465 هجری قمری) در اثر مشهور خود موسوم به «الرسالة» فصل جداگانهای به فتوت اختصاص داده است. همانطور که قبلاً هم یادآوری شد عنصر المعالی کیکاوس بن اسکندر بن قاموس و شمگیر (م. 475) نیز در باب آخر کتاب معروف خود (قابوسنامه)- که در نصیحت به پسرش گیلانشاه نوشته- راجع به جوانمردی سخن رانده است.ابنالعربی صوفی معروف (م: 638) در کتاب معروف خود موسوم به: «الفتوحات المکیه» فصل جداگانهای را به فتوت اختصاص داده است. دو اثر قابل توجه نیز در زمان خلافت ناصر راجع به فتوت نوشته شده: نخست «کتاب الفتوة» است که نویسنده آن ابوعبدالله الشارم «معروف به ابن الممار» است. در این کتاب قانون فتوت بر مبنای حقوق اسلامی تشریح شده است. دیگر «تحفة الوصایا» است که مولف آن «احمدبن الیاس النقاش الخرتبرتی» نام دارد. القلقشندی «م: 821 هـ» نیز در اثر معروف خود به نام «صبح الاعشی» راجع به آیین فتوت بحث کرده است. شیخ بزرگ صوفیان امیر سیدعلی بن شهاب الدین همدانی معروف به علی دوم (714 – 786) در (رساله فتوتیه) فتوت را با تصوف برابر دانسته و به طور واضح به تشکیلات منظمی اشاره کرده است. او شخصی را به نام «اخی طوطی علیشاهی» پیر خود در فتوت میداند. ملا حسین واعظ کاشفی صاحب «انوار سهیلی» (م: 910) نیز کتابی به نام «فتوت نامه سلطانی» نوشته که ما قبلا از آن نام بردهایم. 1شعرا نیز در باب عیاری و فتوت یا اشعاری سرودهاند و یا به طور جداگانه رسالهای پرداختهاند. برای مثل چند نمونه را در زیر نقل میکنیم:خاقانی شاعر معروف قرن ششم در یکی از قصاید خود میگوید:بر فلک شو زتیغ صبح مترس/که نترسد زتیغ و سرعیار 2ایضاً در غزلی میگوید:خونریزی و نندیشی عیار چنین خوشتر/دل دزدی و نگریزی طرار چنین خوشتر 3فخرالدین ابراهیم عراقی (م. 688) در قصیدهای میگوید:فلک خود از برای آن همی گرد زمین گردد /که بر روی زمین مردی چنو عیار درجنید 4همچنین در یکی از غزلیات خود میگوید:تا هست ز نیک و بد در کیسه من نقدی/در کوی جوانمردان، عیار نخواهم شد 5شیخ عطار شاعر معروف قرن هفتم (م. 627) در غزلی میگوید:چو عیارران بی جامه میان جمع درویشان/درین وادی بیپایان یکی عیار بنمائید 6او همچنین در یکی از قصاید خود میفرماید: گاه کل اللسان شود با خویش /گاه (طال اللسان) زهی عیار 7شیخ عطار علاوه بر اینکه در اشعار خود به فتوت و عیاری اشاره کرده رساله منظومی نیز به نام «فتوتنامه» دارد که چند بیت از آن را ذیلا نقل میکنیم. الا ای هوشمند خوب کردار بگویم با تو رمزی چند زاسرار چو دانش داری و هستی خردمند بیاموز از فتوت نکتهای چند که تا در راه مردان ره دهندت کلاه سروری بر سر نهندت اگر خواهی شنیدن، گوش کن باز زمانی باش با ما محرم راز چنین گفتند پیران مقدم که از مردی زدندی در میان دم که: هفتاد و دو شد شرط فتوت یکی زان شرطها باشد مروت بگویم با تو یک یک جمله راز که تا چشمت بدین معنی شود باز نخستین راستی را پیشه کردن چون نیکان از بدی اندیشه کردن زیند نفس بد آزاد بودن همیشه پاک باید چشم و دامن اگر اهل فتوت را وفا نیست همه کارش بجز روی و ریا نیست کسی کاو را جوانمردیست در تن ببخشاید دلش بر دوست و دشمن مکن بد با کسی کاو با تو بد کرد تو نیکی کن اگر هستی جوانمرد مروت کن تو با اهل زمانه که تا نامت بماند جاودانه 8حافظ شاعر معروف قرن هشتم گفته است:کدام آهن دلش آموخت این آئین عیاری/کز اول چون برون آمد ره شب زنده داران زد 9ایضاً میگوید:زان طره پرپیچ و خم سهلست اگر بینم ستم/از بند و زنجیرش چه غم هر کس که عیاری کند 10ایضاً میگوید: خستگان را چو طلب باشد و قوت نبود گر تو بیداد کنی شرط مروت نبود ما جفا از تو نبینیم و تو خود نپسندی آنچه در مذهب ارباب فتوت نبود 11عبدالرحمن جامی شاعر معروف قرن نهم گفته است: جوانمردان که از خود رستگانند به کنج بیخودی بنشستگانند ز قید طبع و کید نفس پاکند به راه عشق و کوی درد خاکند 12در اشعار شعرا بیش و کم در باب فتوت و جوانمردی سخن رفته است و ما برای جلوگیری از طول کلام از ذکر شواهد بیشتری خودداری میکنیم.پایانپی نوشت ها :1- رک به از همین کتاب.2- دیوان خاقانی، چاپ امیرکبیر، صفحه 181.3- ایضاً دیوان خاقانی، صفحه 483.4- رک به صفحه 70 دیوان فخرالدین عراقی، به تصحیح مرحوم استاد نفیسی.5- ایضاً دیون فخرالدین عراقی، صفحه 184.6- دیوان عطار، به تصحیح استاد نفیسی، ص 140.7- رک: به صفحه 345 دیوان عطار چاپ استاد نفیسی.8- همان، صفحه 366.9- رک به دیوان حافظ ، چاپ آقای مجید یکتایی صفحه 107.10- ایضاً دیوان حافظ، صفحه 58.11- همان، صفحه 78.12- رجوع شود به رساله (جامی) تالیف مرحوم استاد علی اصغر حکمت، صفحه 333.دکتر اسماعیل حاکمیتنظیم برای تبیان : زهره سمیعی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 433]