تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
مراحل قانونی انحصار وراثت در یک نگاه: از کجا شروع کنیم؟
چگونه برای دریافت ویزای ایران اقدام کنیم؟ مدارک لازم و نکات کاربردی
راهنمای خرید یو پی اس برای مراکز درمانی و بیمارستانی مطابق الزامات قانونی
آیا طلاق توافقی نیاز به وکیل دارد؟
چگونه ویزای آفریقای جنوبی را به آسانی دریافت کنیم؟ راهنمای قدم به قدم
همه چیز درباره ویزای آلمان و مراحل دریافت آن
چرا پاسارگاد به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران شناخته می‌شود؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1820988676
وقفنامهي دو قنات صدرآباد و کاظمآباد و دکانهاي پيرامون باغ نظاميهي تهران
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
وقفنامهي دو قنات صدرآباد و کاظمآباد و دکانهاي پيرامون باغ نظاميهي تهران نويسنده:سيد محمد دبيرسياقي مقدمهآنچه در اين مقال به نظر خوانندگان گرامي ميرسد، متن دو فقره وقفنامه با مختصر توضيحاتي دربارهي آنها و تصوير گوشهاي از هر کدام است. در اين دو وقفنامه مرحوم ميرزا آقاخان نوري، حق استفاده از آب دو قنات صدرآباد و کاظمآباد را براي بخشي از خانهها، باغها، حمامها و محلات تهران قديم و نيز قسمتي از درآمد دکانهايي را براي تنقيه و لاروب قناتهاي مورد اشاره و کمک به زوار تهيدست عتبات عاليات مقرر داشته است. نقل شرح حال مختصري از واقف، همچنين اندک اشاره به عمارتي مکه واقف در باغ نظاميه، جايي که مظهر دو قنات در آنجا بوده، احداث کرده است، مقدمهي آن دو متن و حواشي قرار ميدهيم:ميرزا نصرالله خان نوري معروف به ميرزا آقاخان فرزند اسدالله خان نوري لشکرنويسباشي (متولد 1222 ه.ق) پس از درگذشت پدرش (در 1242 ه.ق). ابتدا لشکرنويس و سپس لشکرنويسباشي شد و با برخورداري از استعداد و چربزباني، در دربار فتحعلي شاه ترقي کرد و در آغاز سلطنت محمدشاه ازسمت لشکرنويسباشي به مقام وزارت لشکر ارتقا يافت و تا آغاز صدارتش، همچنان در اين سمت باقي ماند. در دورهي صدارت حاج ميرزا آقاسي، به سبب جاهطلبي، با وي درافتاد و حاجي با کسب اجازه از شاه او را به کاشان تبعيد کرد. پس از فوت محمدشاه و پيش از آمدن ناصرالدين شاه به تهران، ميرزا آقاخان بيخبر از کاشان به تهرآن آمد و در عمارت خورشيد (واقع در پشت عمارت تخت مرمر) در منزل مهد عليا اقامت گزيد، ليکن چون ميرزا تقيخان اميرکبير براي برگرداندن وي به تبعيدگاهش کاشان پافشاري کرد، او به سفارت انگليس در قلهک رفت و متحصن شد. آنگاه پس از قتل اميرکبير، در 1268 ه.ق، ميرزا آقاخان صدر اعظم شد و مدت هفت سال (تا دوشنبه 20 محرم 1275) بر مسند صدارت نشست. سپس از مقام خود عزل و با کسان و بستگان و فرزندان از تهران تبعيد شد و چند سالي را در اصفهان و قم به حالت تبعيد به سر برد و سرانجام در شب جمعه دوازدهم شوال 1281 در قم درگذشت. از وي هفت پسر و چهار دختر باقي ماند و در 1270 ه.ق، در باغ نظاميه براي پسر بزرگ خود ميرزا کاظمخان که بعدها نظامالملک لقب گرفت عمارتي ساخت. حد شمالي اين عمارت قسمت جنوبي ميدان بهارستان فعلي بود که ساختمان و تزيينات و نقاشي آن تا 1273 ه.ق به طول انجاميد و به مناسبت لقب نظامالملکي پسرش آن را نظاميه ناميد. در قسمت جنوبي عمارت حوض بسيار بزرگي ساخته شده بود که آب دو قنات صدرآباد و کاظمآباد از فوارهي وسط آن بيرون ميآمد و از اطراف به پاشويهها ميريخت و از سمت جنوب از ديواره مانندي به پايين سرازير ميشد و به طرف آخر باغ و خانهها و محلات شهر ميرفت.عمارت مذکور پس از ميرزا کاظمخان نظامالملک اول، محل اقامت فرزندش ميرزا عبدالوهاب خان نظامالملک دوم و سپس پسرش افخمالملک و نيز دو پسر افخمالملک به نامهاي عبدالعلي خان و ميرزا حسين خان خواجه نوري (معاون سابقه وزارت دارايي) و خواهرشان - که از بطن دختر شاهزاده عزالدوله، برادر ناصرالدين شاه بود - گرديد. اينان و ديگر وراث مرحوم صدر اعظم، باغ و عمارت را به يکي از تجار قزوين (احتمالا به نامغلامحسين خان) فروختند. وي نيز در آن عمارت و قسمت باقي مانده از باغ، کافه و رستوراني باشکوه به نام لقانطه احداث کرد که مردم تهران سالها در آن آمد و شد داشتند و گفتني است که در استخر اين قهوهخانه قايقراني هم ميشد. بعدها وزارت فرهنگ، عمارت و باغ را خريداري کرد. در سالهاي اخير، جبههي شمالي آن بازسازي گرديده و ظاهرا استخر و فضاي باقيمانده از باغ همچنان موجود و براي تعليم شنا، مورد استفادهي جوانان است.از هر چهار طرف تالار عمارت نظاميه، پردههاي نقاشي، ديوارها را ميپوشانده؛ به طوري که پردهي نقاشي قسمت غرب، تصوير ناصرالدين شاه را در حال جلوس، و صدر اعظم و پسرش نظامالملک و پسران خردسال شاه را در طرفين تخت، و سه طرف ديگر نيز نقوش کليهي رجال، اعيان و ارباب مناصب لشکري و کشوري را به حالت ايستاده نشان ميداده است و در گوشهي شمال شرقي تالار در يک پرده، صورت نمايندگان مختار خارجه منقوش بوده است:، حيدر افندي کاردار سفارت عثماني؛ لاگوفسکي کاردار سفارت روس و کنت دو گوبينو کاردار سفارت فرانسه و در طرفين آنها هم ميرزا سعيدخان وزير دول خارجه و ميرزا عباسخان منشي اول وزارتخانه قرار داشتهاند. اما سبب نبودن نقش نمايندهي انگليس، سر چارلز موري آن بوده که وي به سبب اقدام ايران براي بازپس گرفتن هرات با صدر اعظم نقار به هم رسانيده و تهران را ترک گفته بوده است. ظاهرا بعدها اين پردهها را به موزهي ايران باستان منتقل کردند و اينک در موزهي کاخ گلستان محفوظ است.شمسالشعرا سروش اصفهاني به سبب خاتمهي بناي عمارت نظاميه اشعاري سرود که بر سنگهاي مرمر ازارهي تالار منقور و بيت زير از آن، متضمن ماده تاريخ بناست:کلک مشکين سروش از پي تاريخ نوشت«اي نظاميه طربزائي آباد بپاي»(1)بازپسين نکتهي قابل ذکر آنکه مراجعهي خوانندگان گرامي به نقشهي قديم تهران که همراه اين مقال است، موقع استفاده کنندگان از آب وقفي را به خوبي روشن ميسازد. و اما متن وقفنامهها:متن وقف نامه 1هو المالک بالاستحقاقبسم الله خير الاسماء الحمد لله مالک الاملاک و رافع الافلاک الذي بيده من السمک الي السماک و صل علي محمد المخاطب بخطاب «لولاحک» (2) الحمد لله الواقف علي الضمائر و المطلع علي السرائر و الصلوة و السلام علي اشرف الانبياء محمد و آله. بعد الحمد و الصلوة، چون روشن سوادان کتابخانهي تجارت به ديدهي بصيرت از نسخهجات اوضاع ازمنه و دهور خواندهاند که هر فردي از افراد انساني را جامهي مستعار اين جهان افکندني است و هر آفريده را انديشهي بقاي جاوداني در اين دار فاني محض خيال و... از خم کمند اجل ورزيدن فرضي است محال و بناي کالبد انساني از آن سستتر که تواند پيش سيلاب اجل پاي ثبات فشرد، زيرا که وضيع و شريف چون پست و بلندي موج آب همگي در جويبار زندگي از پي هم روان و پير و جوان مانند ليل و نهار جملگي از دار فنا به شهرستان بقا از پي يکديگر دوان و صحيفهي هر حيواني به سجل (کل من عليها فان) (3) مسجل و طومار هر بقائي به خاتم (اينما تکونوا يدرککم الموت) مزين گشته. قصور ابدان به سيلاب مرگ ويران خواهد شد، فلاجرم مسافران شهرستان بقا، بعد از رحيل از دار فنا چند صباحي در حسرتآباد قبور و شهرستان گور، که اول منزل از منازل آن راه دور است، عنوان و در اين مقام که دهليز سراي عشرت انجام است توقف نمودن لازم است که مستعد عود به موطن اصلي گردند و بر هر عاقل بصير لازم است که فکر توشه از براي سفر خود مهيا نمايد تا مرحله پيماي عالم بقا و متنعم به نعماي عظمي گردد و چون زاد و راحلهي اين سفر وحشت اثر، صدور اعمال و اعطاي اموال و ارتکاب خيرات و مبرات است، و افضل اعمال صدقات جاريه است لهذا جناب جلالت مآب رفعت و عظمت و حشمت انتساب کفايت و کفالت نصاب ناظم مناظم عدل و احسان ماحي آثار الظلم و العدوان قواما للدولة و السلطنة و الاقبال نظاما للشوکة و الحشمة و الاجلال الاجل الاشرف الارفع الامجد الاکرم الافخم، الشمس الطالع في فلک المجد و العز و العلا و البدر اللامع في سماء الرفعه و العظمة و الاعتلاء اعتماد الدولة العلية العالية صدر اعظم دولت عليهي ايران، ميرزا آقا خان زاد الله اجلاله [محل مهر واقف] وقف مؤبد شرعي و حبس مخلد ملي فرمودند قربتا الي الله و طلبا لمرضاته، بر کافهي مؤمنين اثني عشريه همگي و تمامي چهار سهم از کل شش دانگ از هر يک از دو رشته قنات (4) صدرآباد(5) و کاظمآباد (6) واقعتين در بلوک شميران من بلوکات حومهي دارالخلافهي طهران، هر يک با جميع متعلقات و منضمات از انهار و مجري المياه و حرايم و ساير ما يتعلق بها که دهنهي قناتها از ميان حوض بزرگ درياچهي باغ نظاميه (7) بيرون ميآيد که به انجام استعمالات و انتفاعات از آن بهرهمند گردند و به اين نحو آب آن را در محلات و مدارس و مساجد و حمامات و غيرها [ي] دارالخلافهي طهران جاري نموده که آب آن داخل شترگلويي (8)که از پشت باغ سپهدار (9) و عمارات نواب عليه سرکار شاهزاده ضياءالسلطنه (10) است انداخته به نهري که از درب حمام جنت مکان محمدحسن خان سردار(10) ميگذرد و از پيش روي عمارت رضوان آشيان محمدزکي خان(11) طاب ثراه، ميگذرد به عمارت شهر جناب جلالت مآب واقف معظم، زيد عمره و توفيقاته، و عمارات جناب جلالت انتساب عظمت و حشمت اکتساب مؤتمن السلطان آقاي نظامالملک (12)، ادام الله اجلاله العالي و زادالله عمره و عزته، و از آنجا بيرون آمده به هر جاي شهر دارالخلافه که مشرف است ميرود، الي پشت مسجد شاه دارالخلافه و هر جا که وفا کند خواه به عمارت يا حمامات يا آب انبارها و شرب باغها و اگر ضرور شود يک روز از ايام هفته را به کوچهي عربان (13) و کنار خندق(14) و به خانههاي محلهي حياط شاهي (15)تا مدرسهي مشهوره به مدرسهي مرحوم يزدي و مشهوره به مدرسهي فخريه (16) و خانههاي آن سمت تا مسجد حکيم (17) به اذن متولي، زيد عمره، ببرند و هر نوع تصرفي که خواسته باشند بکنند و هر که از آب مزبور به قصد تملک، تصرف و حيازت نمود مالک خواهد بود و ديگري در آن تصرف نميتواند نمايد. و توليت عين موقوفه را اولا به نفس نفيس خود مفوض فرمودند و بعد از خود به جناب جلالت مآب شوکت و عظمت انتساب رفعت و حشمت اکتساب، الاجل الاکرم الافخم، آقاي نظامالملک، ادام الله اجلاله العالي، است و بعد به اکبر اولاد ذکوري است که از بطن والدهي ماجدهي جناب جلالت مآب آقاي نظامالملک، زيد عمره، بوده باشد خواه از ذکور و خواه از اناث و چنانچه ايشان هم منقرض شوند توليت مخصوص است با مجتهد جامعالشرايط دارالخلافهي طهران، حفت بالامن و الامان، و در صورت لزوم از اين چهار شبانهروز وقفي به اذن متولي، آب به ساير جاهايي که ذکر نشده ببرند. و همچنين خانههايي که در زير باغ نظاميه در بيرون شهر ساخته شده و ميشود و سربازخانهي درب دروازهي شميران مادام که کوچ و عيال مردم در آنجا ساکن است و صدق خانه بر آن بکند شرب نمايند و به قدر ضرورت از آن آب به اذن متولي ببرند و همچنين هرگاه آب قنات مرحوم حاجي ميرزا عليرضا (18) که از دروازهي شميران به سمت محلهي پامنار و کوچه بازار آن سمت شهر جاري ميشود مقطوع شود و اهل آنجا به جهت آب تنگي داشته باشند به اذن متولي خانههاي آن کوچه و بازار تا به جايي که آب سوار ميشود هفتهاي يک روز مشروب سازند. و نبايست احديچند ديناري به هيچ اسم و رسم از کسي مطالبه نکنند و آنچه بگيرند حرام است و صيغهي وقف ايجابا و قبولا علي ما قررها الشارع الشريف وقوع يافته، قبض و اقباض و شرايط وقف بأي نحو کان به عمل آمده است. وقفا صحيحا شرعيا مليا و کان ذلک في چهارم شهر ربيعالاول 1274، [محل مهر واقف] عبده آقاخان ابن اسدالله.به تاريخ شهر ربيعالاول 1274، وقف صحيح است موافق همين تفصيل متن و حاشيه هرکس تخلف و مداخله در وقف کند بدون اذن متولي وقف، به لعنت خدا و نفرين رسول خدا گرفتار شود انشاءالله. توضيح آنکه تا ممکن شود اين آب از مجراي مزبور در وقفنامه که محلهي خود واقف خير مواقف است تجاوز نکند، مگر آنکه در محلههاي ديگر چنان سخت بشود که آب به هم نرسد و بر مردم زياد تنگ بشود، متولي ميتواند اذن بدهد کمه به هر جايي که ميتوانند در محلهاي شهر آب را ببرند و آب سوار بشود و ممکن باشد ببرند؛ و دريگر آنکه در شهر يا در خارج شهر از خانههايي که زير دست اين قنات است اذن دارند که از اين قنات آب ببرند و در هر جايي که اطلاق زراعت بشود، از قبيل صيفي يا گندم يا جو يا غير آنها که زراعت بر آنها صدق کند، حرام است از اين آب مشروب نمايند و به آب انبارها و باغچهها و حمامها ببرند و هرگاه خداي نکرده يکي از محلهاي شهر دارالخلافه مخروبه شود که بخواهند زراعت نمايند، حرام است از اين آب مشروب نمايند و اين آب را به محل زراعت خواه صيفي باشد و خواه شتوي و باغچههايي که در شهر است و به اجاره ميرود و از حد باغچههاي سر خانه بيرون است، حرام است از اين آب مشروب نمايند مگر باغ وقفي مدرسهي مرحوم خان مروي(19)، طاب ثراه، مادامي که منفعت آن صرف طلاب مدرسهي خان مروي ميشود اذن دارند که آن باغ را مشروب نمايند و ديگر آنکه در بين عبور آب از کوچه به هر قسم که بخواهد ببرند و از يکديگر به طريق سرقت هم ببرند مختارند و مباح است، ديگر نگويند که امروز نوبهي من است يا نوبهي ديگري و کان ذلک في تاريخ شهرتين من شهور سنهي 1274 [محل مهر واقف].انا شاهد بذلک [محل مهر] عبده داود بن آقاخان (20)(ذلک الکتاب لا ريب فيه) [محل مهر] علي بن آقاخان (21)انا شاهد بذلک [محل مهر] لا اله الا الله ملک الحق المبين عبده محمدکاظم.بسم الله تعالي. قد وقع وقف اربعة اسهم من سبعة اسهم من تمام القناتين المزبورتين حسب ما سطر في الورقة مصرفا و تولية ايجابا و قبولا معالشرايط المقررة والقيود المعتبرة علي الوجه الموضح في الهامش من القبض و الاقباض منه دام اجلاله العالي اللهم تقبل منه بحق محمد و آله. [محل مهر مرحوم مغفور حجتالاسلام] العبد المذنب ميرزا محمد اندرماني (22)متن وقف نامه 2هو الواقف علي الضمائربسم الله الرحمن الرحيم و به نستعين الحمدلله الواقف علي الضمائر و المطلع علي السرائر و الصلوة و السلام علي خير خلقه و اشرف انبيائه محمد و عترته و اولاده الطاهرين. حمد بيحد و ستايش لايعد مختص ذات خداوند احد است که شاهباز بلندپرواز خيال و شاهين تيز پر صاحبان کمال را در هواي معرفتش بال و پر سوخته. حکيمي که اگر افلاطون نفس سالها در رياضتکشي معرفتش گردد جز «ما عرفناک حق معرفتک» تنطق نتواند نمود. مصوري که اگر نقشپرداز قلم از کلک دفتر قرنها بر صفحهي خواطر رقم زند، غير از صورت «سبحانک لا احصي ثنائک کما اثنيت علي نفسک» نتواند نگاشت. واجبالوجودي را که به کل اشياء عارف و دانا و سرائر ناطقين و خطرات قلوبالصامتين در نزد جنابش ظاهر و هويدا. تحف و تحيات متظاهره و درود نامعدود متکاثره و تسليمات متواتره نثار مرقد مطهر و مضجع منور منشأ ايجاد عالم و اشرف اولاد بنيآدم و کافهي ابناء را خاتم، مدرس مدرس رسالت، کرسينشين حجرهي جلالت، صدر گزين مسند رياست، قطب فلک نبوت، فهرست عالم خلقت، اعني سيد انبيا محمد مصطفي عليه و آله آلاف تحية والثنا و بر ارواح اولاد آن جناب صلواة الله و سلامه عليه. و بعد بر هوشمندان شريعت کيش و لبيبان عاقبتانديش و طالبان قرب دلريش مخفي و پوشيده نيست که جناب ربالارباب از حکمت بالغهي کامله و الطاف وافرهي شامله اين دار فانيه را مضمون «الدنيا مزرعة الاخرة»، محل زراعت و دار طاعت قرار داده که به وسيلهي آن وصول به دار باقي و استقرار به اعلا مراتب عاليهي آن حاصل نمايند. لهذا بر هر فردي از افراد بنيآدم لازم است که نعمت فانيه را انفاق نموده، تحصيل سعادت نمايند و مفاد آيهي شريفهي (فاستبقوا الخيرات)(23) را اجابت نموده در تقديم اعمال صالحه با رجاء ثواب (انه خير لمن [آمن و] عمل صالحا)، به اندازهي طاقت در مراسم طاعت کوشد و به مدلول (لن تنالوا البر حتي تنفقوا مما تحبون)(24)، نعيم فانيه را انفاق نموده، نعماي جاويد را فائز گردد و قدر امکان تخم سعادت در اين عالم کارد تا در يوم (لاينفع المال و لا بنون)(25) بدرود و چون توفيقات ازلي و تأييدات لميزلي شامل حال و کافل احوال فرخنده مآل جناب جلالت مآب اجل اکرم صدر اعظم اعتمادالدوله ميرزا آقاخان نوري، دام مجده العالي [مهر واقف عبده آقاخان بن اسدالله] گرديد، فلهذا وقف عام و مؤبد صحيح شرعي و حبس تام صريح مخلد ملي اسلامي فرمودند مر همگي و تمامي املاک و مستغلات مفصلهي ذيل را مادامت السموات و الارض قربة الي الله تعالي و طلبا لمرضاته و تماما واقعه در جنب باغ نظاميه،دکاکين جنب شمالي کاروانسراي واقع در بالاي خيابان نظاميه (26) متصل به هم نوزده باب، جنب طويلهي بزرگ پايين خيابان يازده باب، مقابل درب باغ نظاميه دو بابجنبين درب جنوبي خيابان که از شهر داخل خيابان ميشود سه باب، دکان خارج از خيابان دو باب، طويله و بهارند باب، کاروان سراي واقعه در بالاي خيابان نظاميه به انضمام طويله و بهاربند علي حده متصل به آن بالتمام از عرصه و اعيانواقع در خارج دروازهي شميران(27) دارالخلافهي طهران معدودهي فوق است از عرصه و اعيان و ابنيه و آلات و ابواب و اخشاب و کافهي ملحقات و عامهي منضمات هر يک بدون وضع شيئي از آن بر مصارف آتيه که همه ساله متولي شرعي آن جمع و ضبط منافع و مداخل دکاکين و سراي مرقومه نمايد و نصف آنچه را که حاصل من باب حقالتوليه در هر مرتبه از مراتب و هر طبقه از طبقات بردارند و از نصف ديگر بعد از وضع مخارج ضروريه و لازمهي عين موقوفه آنچه را باقي ماند صرف تنقيه و لاروب و نوکن قنات وقفي جناب جلالت مآب اجل اکرم صدر اعظم که جاري در باغ نظاميه استنمايند، چه رشتهي شمسآباد که رو به لويزان (28)ميرود و چه رشتهي کاظمآباد که هر دو رشته، دهنهي آن يکي است و يک آب بيرون ميآيد و مقصد آن دو رشته است و در صورت عدم حاجت قنات به لاروب و نوکن نگاه دارند، چنانچه دو سال بگذرد و مخارج تعمير قنات نه از پيشکار (29) و نه لاروب حاجت نشود، متولي مختار است که صرف زوار فقير کربلاي معلي نمايد، يا صرف تعزيهداري جناب سيدالشهداء، عليهالسلام، نمايد. هو توليت عين موقوفه را اولا قرار فرمودند از براي خود و بعد از براي سرکار عظمت مدار جلالت اقتدار محمدکاظم خان، ملقب به نظامالملک، فرزند سعادتمند خود و بعد به اکبر اولاد ذکور معزياليه نسلا بعد نسل و بطنا بعد بطن و چنانچه خدا نخواسته اولاد ذکور ايشان منقرض شود توليت مفوض به اکبر اولاد ذکور است که از بطن والدهي مکرمهي نظامالملک بوده باشد، خواه از ذکور و خواه از اناث و در صورت انقراض ايشان توليت از براي مجتهد جامعالشرايط دارالخلافهي طهران است، و از کسي حبه و ديناري مطالبه نکنند عوض آب که حرام است و صيغهي وقف به شرايط مقرره جاري شد و قبض و اقباض و تسليم و تسلم به عمل آمد و کان وقوع ذلک به تاريخ يوم بيست و پنجم شهر جماديالاخره من شهور سنهي يک هزار و دويست و هفتاد و پنج قمري (30) 1275 [محل مهر واقف، عبده آقاخان ابن اسدالله]: به تاريخ شهر جماديالاخره 1275 به شرايط مرقوم متن وقف صحيح است. هر کس بياذن متولي وقف دخل و تصرف کند به لعنت خداوند تبارک و تعالي گرفتار شود. حرره آقاخان بن اسدالله واقف طايفهي خواجه نوري.بسم الله تعالي قد وقع وقف الاملاک المزبوره حسب ما سطر مصرفا و تولية و شرايط باذن الواقف الموفق ايجابا و قبولا مني و انا العبد الاقل [محل مهر] حجتالاسلام مرحوم معظماليه، العبد المذنب ميرزا محمد.بسم الله تعالي قد وقع الوقف المرقوم کما سطر فيه من الواقف المعظم لدي في التاريخ [محل مهر] حسين مني و انا من حسين(31)انا شاهد بذلک [محل مهر] لا اله الا الله الملک الحق المبين، عبده محمدکاظم (32)ذلک الکتاب لاريب فيه [محل مهر] لا اله الا الله الملک الحق المبين، عبده علي.انا من الشاهدين [محل مهر] عبده داود بن آقاخان.پي نوشت : 1-اقبال آشتياني، عباس، «يک گوشه از عمارت نظاميه»، يادگار، س 2، ش 6، صص 54 - 51؛ نيز بامداد، مهدي، شرح حال رجال ايران در قرن 12 و 13 و 14 هجري، تهران، 1363 ش، ج 4، صص 379 - 363.2- اشاره به حديث «لولاک لما خلقت الافلاک»، در خطاب باري تعالي به پيامبر اکرم (ص).3- آيهي 26، سورهي الرحمن.4- در پايان وقفنامه، عبارت «چهار سهم اهز هفت سهم از کل شش دانگ هر دو قنات» آمده است و محتمل است که در رونوشتبرداري اينجا عبارت «از هفت سهم» افتاده باشد.5-در وقفنامهي دوم: شمسآباد. ظاهرا به مناسبت شغل صدارت واقف، به صدرآباد موسوم شده است.6-کاظمآباد، احتمالا از نام پسر بزرگ ميرزا آقاخان (ميرزا کاظمخان) مأخوذ است. کاظمآباد، زير مبارکآباد قرار داشت و بعدها عينالدوله، کاظمآباد و مخلصآباد و قسمتي از لويزان را خريد و به نام خود که مجيد ميرزا بود به «مجيديه» موسوم ساخت.7-باغ نظاميه، يکي از باغهاي بزرگ شمال تهران قديم بوده است و حدود آن را امروزه ميتوان جنوب ميدان بهارستان و غرب خيابان بهارستان، از ميدان مزبور تا سرچشمه، و خيابان مسعود سعد و خيابان ملت تا اواسط خيابان اميرکبير قرار داد. بعدها ظل السلطان قسمتي از اراضي آن باغ را خريد و عمارت مسعوديه (وزارت فرهنگ قديم) را در آن بنا کرد. قسمتهاي جنوبي آن نيز به خانهها و محلات از جمله سرتخت بربريها و غيره اختصاص يافت و به کوچهي نظاميه در غرب و کوچهي باريک موازي خيابان بهارستان در شرق و کوچهي جنوبي آن محدود شد.8-شترگلو، راهگذر نهر آب (يا جوي) از راهرو زيرين ساختمان يا جاده و رودخانه و يا خندق است و به شکل گردن شتر يعني نيمدايره مانند، يا ميانهي آن به شکل مقطع مستطيل است که آب از مجراي چاه مانند يک طرف پايين ميرود و مراي افقي زيرين را ميپيمايد و از مجراي چاه مانند طرف ديگر، بنابر قانون ظروف مرتبطه بالا ميآيد و روان ميشود.9-باغ سپهدار در مغرب باغ وزير مختار روس (غرب دهنهي پامنار) و کنار خندق (قسمتي از جنوب خيابان اميرکبير فعلي) واقع بوده است. و مراد از سپهدار، ظاهرا غلامحسين خان سپهدار، پسر يوسفخان گرجي (1303 - 1223 يا 1304 ه.ق) شوهر ماهبيگم خانم، دختر بيست و دوم فتحعلي شاه است که حکومت اصفهان و کرمان و عضويت دارالشوراي دولتي و حکومت قزوين را داشته است (بامداد، ج 3، صص 5 -3).10-عمارت ضياءالسلطنه در مغرب باغ سپهدار و جنوب قسمتي از خياببان اميرکبير فعلي واقع بود. ضياءالسلطنه نيز دختر فتحعلي شاه و همسر ميرزا مسعود گرمرودي است.11-محمدزکي خان، يکي از پنج محصلي است که عباس ميرزاي وليعهد براي تحصيل علوم جديد به اروپا فرستاد. وي مترجم تاريخ معروف عثماني از فرانسه به فارسي است که هامرپور گشتال، خاورشناس اتريشي، نگاشته است.12-عمارت صدراعظم و فرزندش نظامالملک، عمارت صدراعظم در پايين کوچهي سردار واقع بوده است و بعدها آن را امام جمعه خوبي خريداري کرد که کوچهي امام جمعه در خيابان ناصر خسرو فعلي يادآور آن زمان است؛ عمارت نظامالملک در جنوب عمارت صدراعظم قرار داشت، مرحوم احمد نراقي آن را خريد و سپس وزارت فرهنگ و هنر اين عمارت را از ورثهي او ابتياع نمود و حال در اختيار دارد.13- کوچهي عريان در غرب کوچهي سردار و جنوب غربي باغ ضياءالسلطنه واقع بود.14- مراد، قسمتي از خندق قديم تهران است، در محل خيابان اميرکبير فعلي.15- محلهي حياط شاهي در جنوب غربي محلهي عربان قرار داشت.16- مدرسهي يزدي، مشهور به فخريه (اطلاعي از آن به دست نيامد).17- مسجد حکيم در جنوب شرقي محلهي حياط شاهي واقع بوده است.18- قنات حاج ميرزا عليرضا، از قناتهاي معروف تهران است. آب آن از شرق ميدان بهارستان و خيابان نظاميه ميگذرد و سرچشمه و شرق خيابان سيروس را مشروب ميسازد.19- باغ خان مروي در جنوب مدرسهي مروي قرار داشت و امروزه محل دبيرستان مروي است.20- داود بن آقاخان، پسر دوم ميرزا آقاخان نوري (1296 - 1258 ه.ق) است. اراضي داوديهي تهران (ناحيهي ميان خايابان ظفر و ميرداماد) نام خود را از او دارد.21- علي بن آقاخان، پسر سوم ميرزا آقاخان نوري است.22- حجتالاسلام ميرزا محمد اندرماني، از مجتهدان معروف اواسط دورهي ناصري بود که بعدها مرحوم ميرزا حسن آشتياني مقام او را احراز کرد.23- قسمتي از آيهي 148، سورهي بقره.24- قسمتي از آيهي 92، سورهي آل عمران.25- آيهي 88، سورهي شعراء.26- منظور از خيابان نظاميه، خيابان حد فاصل ميدان بهارستان و سرچشمه است که در آن زمان گذرگاه و معبري ميان دو باغ نظاميه و باغ سردار بود.27- مراد دروازه شميران قديم است که واقع در دهنهي پامنار فعلي و در مشرق باغ وزير مختار روس (ادارهي بازرگاني فعلي) بود.28- لويزان، از توابع شميران واقع در شش کيلومتري جنوب خاوري تجريش و دو کيلومتري خاور سلطنتآباد.29- پيشکار قنات، قسمت پيشين و چاههاي آخر قنات که لارويي را از آنجا آغاز کنند.30- اين رقم را به سياق نيز نوشتهاند، محض اطمينان و تأکيد و تأييد.31- ظاهرا حسينقلي خان پسر چهارم ميرزا آقاخان نوري باشد.32-ميرزا کاظم يا محمدکاظم خان، پسر ارشد ميرزا آقاخان نوري (متولد 1246 ه.ق) در 1268 ه.ق لقب نظامالملکي را يافت. صدراعظم در 1270 ه.ق، منصب نيابت صدارت و وزارت معينالدين ميرزا وليعهد و سمت وزارت استيفا (وزارت دارايي) را براي او گرفت که اين مقام را در زمان ملک قاسم ميرزا، وليعهد بعدي ناصرالدين شاه، همچنان عهدهدار بود. اما پس از عزل پدرش از صدارت عظمي، همهي مناصب خود را از دست داد و با پدر تبعيد شد و چون ميرزا آقاخان درگذشت تا 1288 ه.ق بيکار بود. در اين سال، شاه او را به عضويت دارالشوراي دولتي منصوب ساخت و در همان سال بار ديگر به وزارت استيفا رسيد.سپس در 1290 ه.ق حاکم يزد و در 1291 ه.ق وزير دادگستري ودر 1299 ه.ق عهدهدار سمت وزارت کشور گرديد و در 1307 ه.ق درگذشت.منبع: ميراث جاويدانمعرفي سايت مرتبط با اين مقاله تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 674]
-
گوناگون
پربازدیدترینها