واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: آموزش قرآن در سيره پيامبر(ص)
در نوشتار گذشته گفتيم که از قرائن تاريخي به دست مي آيد كه پيامبراسلام(ص) در اجراي وظيفه آموزش قران به مردم، و به تناسب مخاطبان قرآن، از دو طريق به شرح زير استفاده كرده است: يکي اسماع قرآن و ديگري اقرا قرآن.اسماع قران را توضيح داديم اما اينک ببينيم "اقرأ " قرآن " به چه معناست؟ اقراء قرآنرسول خدا(ص) در مقابل مؤمنان، سياست اقراء قرآن را پيش گرفت كه به معناي تعليم همه جانبه قرآن است. ضرورت اين كار از آن جا بود كه مؤمنان پس از وارد شدن به دايره مسلماني، نيازمند آموزش احكام ديني بودند. اما آيات قرآن غالباً فاقد جزئيات احكام و مقررات ديني بود. لذا رسول خدا(ص) در كنار تعليم قرآن، گاه با توضيحات شفاهي و گاه به شكل عملي، مؤمنان را در جريان جزئيات احكام و شرايع قرار مي داد و به تدريج با تفسير بسياري از آيات قرآن آشنا مي كرد. در سال هاي ابتداي بعثت، رسول خدا(ص) در خانه ارقم بن ابي ارقم - واقع در كوه صفا- سكني گزيد. حضرت در همين مكان، نو مسلمانان را به حضور مي طلبيد و به آنان قرآن و مسائل ديني را آموزش مي داد( عسكري، 1-133) علاوه بر اين، مراكز ديگري نيز وجود داشت كه در آن مؤمنان دور از چشم مشركان به تعليم و تعلم قرآن مي پرداختند و در واقع مطالبي را كه از رسول خدا(ص) فرا مي گرفتند، به يكديگر آموزش مي دادند. عبدالله بن مسعود نخستين كسي است كه در مكه، قرآن را به شكل علني به گوش مشركان رساند و به همين دليل مورد تعرض آنان قرار گرفت.عمربن خطاب كه خود در يكي از اين مراكز حضور داشت گويد: رسول خدا(ص) گاه يك يا دو نفر از مسلمانان را به شخصي از اصحاب خود كه در فهم دين قوت و بصيرت داشتند، مي سپرد. اين عده با او زندگي مي كردند و حتي در طعام و غذا با وي شريك مي شدند. پيامبر(ص) به همين ترتيب دو نفر را به همسر خواهر من ملحق ساخت. در يكي از روزها به منزل خواهر خود رفتم. صدايي از پشت در شنيده شد كه تو كيستي؟ گفتم: پسر خطابم. در اين موقع عده اي نشسته و در حال قرائت قرآن بودند. چون صداي مرا شنيدند به خود آمدند و مخفي شدند. اما فراموش كردند كه نسخه قرآني خود را مخفي كنند و...(همو،1/133 و ابن اثير، 4/147).مطابق اين حديث، همسر خواهرعمر يعني سعيدبن زيد، در شمار معلمان قرآن قرار داشت. اما از برخي روايات به دست مي آيد كه در آن خانه خباب بن ارت حضور داشته و او سرگرم آموزش قرآن به خواهر عمر و همسر او بوده است.( ابن هشام، 1/366).به اين ترتيب، عده اي از اصحاب پيامبر(ص) قرآن را در مكه از رسول خدا(ص) فرا گرفتند و سپس خود به تعليم آن پرداختند. از تعداد آنان آمار دقيقي در دست نيست.(سيوطي، 1/251: في المشتهرين بالاقراء) اما از معلمان اوليه قرآن مي توان از جعفربن ابي طالب، عبدالله بن مسعود، عبدالله بن ام مكتوم، مصعب بن عمير و خباب بن ارت، سالم مولي ابي حذيفه ياد كرد. جعفربن ابي طالب در سفر به حبشه، قرآن را در حضور نجاشي قرائت كرد و با اين كار جواز حضور و اقامت مسلمانان را در اين كشور به دست آورد.( ابن هشام، 1/361 و 362) عبدالله بن مسعود نخستين كسي است كه در مكه، قرآن را به شكل علني به گوش مشركان رساند و به همين دليل مورد تعرض آنان قرار گرفت.( ابن اثير، 3/256) عبدالله بن ام مكتوم و مصعب بن عمير، به عنوان طلايه داران هجرت مسلمانان به مدينه، به اين شهر وارد شدند و به كار تعليم قرآن و آموزش احكام به مردم مدينه پرداختند.( ابن هشام، 2/76)طبق روايتي چون اوس و خزرج نتوانستند درباره تعيين امام جماعت به توافق برسند، مصعب امامت آنان را بر عهده گرفت(راميار،228 به نقل از ابن هشام) .اين موضوع اولويت معلمان قرآن نسبت به ديگران در احراز مقام امامت نماز، نشان مي دهد. مصعب در مدينه به مقري شهرت يافت( ابن هشام، 2/76). منابع:1. قرآن مجيد، ترجمه محمد مهدي فولادوند. سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزش و پرورش، 1378 ه.ش.2. ابن كثير، اسماعيل، تفسيرالقرآن العظيم. بيروت. دارالمعرفة. 1409 ه.ش. ط3.3. ابن هشام، محمد. السيرة النبوية. به تحقيق مصطفي سقا. بيروت. دارالقلم.4. ابن اثير، عزالدين، اسدالغابة في معرفة الصحابه. تصحيح علي بن محمد جزري. بيروت. دارالفكر. 1409 ه.ق.5. ابن ماجه قزويني، محمد بن يزيد. السنن. به تحقيق فؤاد عبدالباقي. بيروت. دارالكتب العلميه.6. بهبودي، محمد باقر، معاني القرآن، چاپ اسلاميه. 1372. ط2.7. بخاري، محمدبن اسماعيل. الصحيح. تحقيق قاسم شماعي. بيروت. دارالقلم.1407ه.ق.8. حرعاملي، محمدبن حسن. تفصيل وسائل الشيعة الي تحصيل مسائل الشريعه. تحقيق عبدالرحيم رباني شيرازي. بي تا.9. خوشنويس، جعفر، قرآن در روايات اسلامي. دارالتحفيظ. 1361 ه.ش.10. دارمي، عبدالله بن عبدالرحمن، السنن، نشر استانبول، 1401 ه.ق.11. ذهبي، محمدحسين، التفسير و المسفرون، بيروت بي تا.12. راميار، محمد، تاريخ قرآن، اميركبير، 1362ه.ش. ط2.13. زرقاني، عبدالعظيم، مناهل العرفان في علوم القرآن، بيروت، دارالحياء التراث العربي، بي تا.14. سيوطي، جلال الدين، الاتقان في علوم القرآن، به تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم، افست قم، منشورات رضي، 1363ه.ش.15. سجستاني، ابوداود، السنن، به تحقيق محمد محيي الدين عبدالحميد، بيروت، داراحياء التراث العبري، بي تا.16. طبرسي، فضل بن حسن، مجمع البيان لعلوم القرآن، به تحقيق سيد هاشم رسولي، بيروت، دارالمعرفة، 1408 ه.ق.17. طباطبايي، محمدحسين، الميزان في تفسير القرآن، بيروت، مؤسسه اعلمي للمطبوعات، 1403 ه.ق.18. عاملي، سيد جعفر مرتضي، حقايق هامة حول القرآن الكريم، مؤسسه النشر الاسلامي، 1410 ه.ق.19. عسكري، سيدمرتضي، القرآن الكريم و روايات المدرستين، شركة التوحيد للنشر، 1415 ه.ق. 20. قشيري نيشابوري، محمدبن مسلم، صحيح مسلم، به تحقيق محمد فؤاد عبدالباقي، بيروت دارالحياء التراث العربي.21. قاسمي، جمال الدين، قواعد التحديث، بيروت، دارالكتب العلميه، 1399 ه.ق.22. كليني، محمد بن يعقوب، الكافي، به تحقيق علي اكبرغفاري، دارالكتب الاسلاميه، 1365 . ط4.23. معارف، مجيد، پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآن، كوير، 1376.24. مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار الجامعة لدراخبار الائمة اطهار، بيروت، مؤسسه الوفاء، 1403 ه.ق.25. نسايي، احمدبن شعيب، السنن، بيروت، دارالكتب العلميه، بي تا. 26. نووي، يحيي بن شرف الدينف التبيان في آداب حملة القرآنف بيروتف دارالكتاب العربي، 1417.27. نقي پور، ولي الله، پژوهشي پيرامون تدبر در قرآن، انتشارات اسوهف 1374. ط2.دكتر مجيد معارف، دانشيار دانشكده الهيات دانشگاه تهران تنظيم براي تبيان: شکوري
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 391]