واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: سفر دوره اي « هيلاري کلينتون» وزير امور خارجه آمريکا به مجارستان و اوکراين و نيز سه کشور منطقه قفقاز که پيش از فروپاشي شوروي سابق جزيي از خاک اين کشور و يا در قلمرو نفوذ آن بودند، با فاصله ي کوتاهي پس از ديدار روساي جمهور ايالات متحده و روسيه در واشنگتن بيش از پيش جنبه هاي کوتاه مدت و تاکتيکي مذاکرات و توافقات واشنگتن-مسکو را هويدا مي سازد. بسياري از تحليل گران با توجه به مذاکرات اخير ميان آمريکا و روسيه و توافقات صورت گرفته پيش بيني مي کردند که با کاهش تنش هاي موجود، روابط دو کشور به سمت همگرايي راهبردي پيش رفته و موارد پر شمار اختلافات در زمينه هاي گوناگون سياسي-امنيتي و اقتصادي-تجاري کم رنگ تر از گذشته شود. اگرچه بحران ناشي از دستگيري جاسوسان منسوب به روسيه در آمريکا، چالش جديدي را در روابط دو کشور ايجاد کرد، اما سفر اخير کلينتون به منطقه قفقاز و اروپاي شرقي که حيات خلوت و حوزه ي نفوذ روسيه به شمار مي رود و تاکيد بر پي گيري منافع و اهداف واشنگتن در منطقه باعث شد تا اين فرضيه تقويت شود که بازي اخير دو کشور بيشتر در حوزه مسائل تاکتيکي صورت گرفته تا همگرايي و همکاري هاي راهبردي. نخستين کشور ميزبان کلينتون در سفر دوره اي اخير وي مجارستان بود. وزير امور خارجه آمريکا که در يازدهم تيرماه، به بهانه ي شرکت در دهمين سالگرد ايجاد سازمان «بنيان جامعه ي دموکراتيک» به مجارستان سفر کرده بود، در ابتدا با سخنراني در اين مراسم، هدف خود را از حضور در منطقه تحکيم بنيان هاي دموکراسي عنوان کرد و تشکيل سازمان مزبور را با ابتکار «مادلين آلبرايت» وزير امور خارجه ي پيشين آمريکا در سال 2000 ميلادي، نمونه اي از تلاش هاي آمريکا در اين زمينه قلمداد کرد. و اما حضور کلينتون در« بوداپست» پايتخت مجارستان به دغدغه هاي دموکراتيک آمريکا محدود نشد و مقامات دو کشور در زمينه ي مسائل دوجانبه، امنيت قاره ي اروپا و نيز موضوع استقرار موشک هاي آمريکايي در منطقه گفت وگو کردند. پس از نرمش ايالات متحده ي آمريکا در مساله ي استقرار سپر دفاع موشکي در اروپاي شرقي، به نظر مي رسد اين کشور به دنبال بازيابي موقعيت تضعيف شده ي خود در نظام امنيتي منطقه است. آن چه مشخص است اين که آمريکا حاضر نيست توافقات اين کشور با روسيه به عنوان عقب نشيني واشنگتن از جايگاه پيشين در اروپاي شرقي برداشت شود. حضور کلينتون در اوکراين را نيز مي توان در چارچوب دغدغه هاي امنيتي ايالات متحده مورد بررسي قرار داد، با اين تفاوت که استفاده از حربه ي تلاش براي گسترش دموکراسي به منظور اعمال فشار بر مقامات اوکرايني در راستاي رعايت ملاحظات امنيتي آمريکا صورت گرفت. پس از سقوط دولت مورد حمايت آمريکا در اوکراين، به قدرت رسيدن «ويکتور يانکوويچ» رييس جمهور جديد، باعث شد تا تمامي معادلات واشنگتن در اين کشور به هم ريخته و اوکراين به رقيب آمريکا يعني روسيه نزديک شود. وقوع انقلاب نارنجي با حمايت آمريکا در سال 2004 موجب شد تا ايالات متحده به اوکراين به ديده ي يک شريک راهبردي در منطقه نگريسته و حتي مقدمات پيوستن اين کشور به سازمان پيمان آتلانتيک شمالي«ناتو» را فراهم آورد. در شرايط جديد، نه تنها اوکراين از پيوستن به ناتو اعلان انصراف کرد، بلکه انجام هفت ملاقات بين يانکوويچ و «دميتري مدوديف» رييس جمهور روسيه طي سه ماه اخير نشانه اي از نزديکي بيش ار حد دو کشور مي باشد. در اين ملاقات ها موافقت نامه ي تمديد 25 ساله ي دوره ي استقرار ناوگان درياي سياه روسيه در اوکراين و تخفيف سي درصدي در قيمت فروش گاز روسيه به امضاي دو طرف رسيد. در مقابل اين چرخش صريح مواضع اوکراين نسبت به کشور رقيب، آمريکا مي کوشد جايگاه خود را در اين کشور اروپاي شرقي باز يافته و روابط دو کشور را درحد مشارکت راهبردي و در سطح دولت گذشته اوکراين حفظ نمايد که اين امر ناشي از نگراني شديد مقامات آمريکايي از سرعت نزديک شدن کيف به مسکو است . در راستاي تلاش براي کسب موقعيت از دست رفته، کلينتون در دومين نشست کميسيون راهبردي آمريکا و اوکراين شرکت و اعلام کرد: آمريکا به دنبال برقراري همکاري هاي جديد اقتصادي و تجاري با کيف است. بسياري از تحليل گران معتقدند آمريکا در شرايطي که دشواري هاي اقتصادي فراواني پيش روي دولت يانکوويچ قرار دارد با ارايه کمک هاي مالي و وام، به دنبال بازيابي نفوذ پيشين خود در اين کشور است. از سوي ديگر وزير امور خارجه آمريکا با رهبران مخالف دولت يعني «يوليا تيموشنکو» و «ويکتور يوشنکو» نخست وزير و رييس جمهور سابق در «کيف» ديدار کرده و با اعلان حمايت آمريکا از گسترش دموکراسي، سعي کرد تا دولت جديد را در راستاي رعايت مقاصد واشنگتن در منطقه زير فشار قرار دهد. از مهمترين بخش هاي سفر دوره اي کلينتون، مي توان به ملاقات وي با «الهام علي اف» و«المار محمد يارف»رييس جمهور و وزير امور خارجه ي جمهوري آذربايجان اشاره کرد. اين سفر نيز که با عنوان تلاش آمريکا براي حل مناقشه «قره باغ» بين جمهوري آذربايجان و ارمنستان در چارچوب گروه «مينسک» (سازمان امنيت و همکاري اروپا) و در پوشش دغدغه هاي صلح طلبانه و دموکراسي خواهانه آمريکا انجام شد، اهدافي را دنبال مي کرد که تناسخ چنداني با اهداف اعلاني نداشت. اين سفر که نخستين سفر کلينتون به جمهوري آذربايجان محسوب مي شود به منظور تعقيب بازه ي گسترده اي از اهداف سياسي، نظامي و اقتصادي در اين کشور انجام شد. باکو از سال 1373 با عضويت در برنامه مشارکت براي صلح ناتو، در زمينه هاي اقتصادي از جمله با احداث خط لوله باکو- جيحان و همچنين در زمينه هاي سياسي نظير اعزام نيرو به افغانستان و عراق با امريکا همراهي کرده است. اگرچه اين همراهيها براي حل مشکلات کلان مقامات باکو به ويژه مناقشه قره باغ نتيجه اي در بر نداشته است، اما با وجود اين، امريکا در چارچوب سياستهاي خود در منطقه همچنان منافع خود در اين کشور را پي گيري مي کند. سفر کلينتون در شرايطي صورت مي گيرد که طي ماههاي اخير بهويژه پس از کمک مالي امريکا به جدايي طلبان قره باغ و ارمنستان براي سال 2010 و توقف کمک مالي به جمهوري آذربايجان در همين سال، لغو تمرين مشترک نظامي برنامهريزي شده دو کشور و شدت گرفتن تلاشهاي رايو آزادي آمريکا براي تخريب دولت علي اف، مناسبات باکو و واشنگتن به سردي گراييده است. در عين حال اين سفر به فاصله کمتر از يک ماه از ديدار« رابرت گيتس» وزير دفاع آمريکا از جمهوري آذربايجان صورت ميگيرد که بحثهاي گوناگوني را درباره تلاش واشنگتن براي استقرار پايگاه در جمهوري آذربايجان به وجود آورد. آمريکا با کسب امتيازاتي نظير پايگاه نظامي به دنبال تقويت نفوذ خود در منطقه قفقاز است. به وجود آمدن مشکلات جديد براي انتقال نيرو و محموله هاي نظامي به افغانستان و احتمال بسته شدن پايگاه « ماناس» در قرقيزستان، دلايل ديگري است که تلاش هاي واشنگتن براي کسب امتياز پايگاه نظامي در اين کشور را شدت مي بخشد . همچنين با توجه به درگيري هاي نظامي سال 1387 در اوستياي جنوبي، ايجاد مسير جايگزين گرجستان براي انتقال انرژي در دستور کار دولت آمريکا مي باشد. احتمال بروز بحران جديد در روابط جمهوري آذربايجان و ارمنستان بر سر مساله ي قره باغ موضوعي است که در زمينه ي افزايش نقش آفريني و نفوذ موثر کشورهايي چون روسيه، ترکيه و جمهوري اسلامي ايران، نگراني هاي آمريکا را برمي انگيزد. حضور وزير امور خارجه ي آمريکا در يک روز، يعني سيزدهم تيرماه در دو کشور ارمنستان و آذربايجان ابعاد ديگري از برنامه هاي ايالات متحده در منطقه ي قفقاز را روشن مي سازد. در اين زمينه واشنگتن تلاش کرده است که با در نظر گرفتن هر چه بيشتر منافع ارمنستان، دولت روسيه را به ويژه با استفاده از زد و بندهاي کلان با خود همراه کند. البته به نظر ميرسد که آمريکا پيش از اين به دنبال آن بود که ابتدا روند عادي سازي مناسبات ترکيه و ارمنستان را به پيش برد و يا دست کم اينکه اين روند با حل مناقشه قره باغ همراه باشد، اما برنامه عادي سازي روابط ترکيه و ارمنستان، به دلايل مختلف در عمل متوقف شده است. از اين رو به نظر مي رسد امريکا هرچه بيشتر تلاشهاي خود را براي پيشبرد طرح خود درباره قره باغ متمرکز کرده است. طرحي که بيش از هر چيز معطوف به حفظ منافع آمريکا در منطقه و نه حل واقعي بحران مي باشد و اين موضوع در نهايت جمهوري آذربايجان را در تنگنا قرار مي دهد. آخرين ايستگاه سفر وزير امور خارجه ي آمريکا، « تفليس» پايتخت گرجستان و تنها شريک به جا مانده از دوران انقلاب هاي رنگي مورد حمايت واشنگتن بود. ملاقات «ميخاييل ساکاشويلي»رييس جمهور گرجستان و هيلاري کيلينتون در پانزدهم تيرماه، ناظر بر اعلان حمايت واشنگتن از مواضع تفليس براي خروج نيروهاي روسي از مناطق آبخازيا و اوستياي جنوبي بود که در تابستان سال 1387 و طي جنگ چند روزه گرجستان و روسيه با حمايت مسکو، استقلال خود را اعلام نموده بودند. در اين ديدار کلينتون اظهار داشت: زمينه ي مساعدي براي خروج نيروهاي روسي از مناطق اشغال شده فراهم و در جهت حفظ تماميت ارضي گرجستان تلاش خواهد کرد. در اين زمينه برخي تحليل گران معتقدند وزير خارجه ي ايالات متحده در ديدار با رييس جمهور گرجستان، ساکاشويلي را از نتايج سفر اخير مدوديف به واشنگتن مطلع کرده و سعي دارد دغدغه هاي تفليس در اين باره را بر طرف سازد. با پايان سفر کلينتون به منطقه و مذاکرات وي با سران کشورهاي اروپاي شرقي و قفقاز بايستي به انتظار نشست که تا چه اندازه ايالات متحده خواهد توانست در شرايط جديد و پس از عقب نشيني در برابر روسيه در شرق اروپا و تحولاتي چون روي کار آمدن دولت هاي جديد در قرقيزستان و اوکراين و تيرگي روابط واشنگتن-باکو موقعيت تضعيف شده ي خود را بازيابد. تحقيق**م.م.ک**1358
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 439]