واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: آرزوهاي دراز!قسمت سوم
طول امل در روايات اسلامى اشاره:آرزوهاى دور و دراز » و به تعبير ديگر « طول امل » از مهمترين رذايل اخلاقى است كه انسان را به انواع گناهان آلوده مىكند، از خدا دور مىسازد، به شيطان نزديك مىكند و گرفتار عواقب خطرناكى مىسازد. البته اصل «آرزو و اميد» نه تنها مذموم و نكوهيده نيست، بلكه نقش بسيار مهمى در حركت چرخهاى زندگى و پيشرفت در جنبههاى مادى و معنوى بشر دارد. اکنون به بررسي آيات قرآن ميپردازيم. آنچه گذشت:قسمت اول: آرزوي دراز چيست؟قسمت دوم: تفسير و جمعبندى سرچشمه غفلت از آنجا كه آرزوهاى دراز تاثير بسيار مخربى بر زندگى معنوى و اخلاقى و حتى مادى انسانها دارد، در روايات اسلامى با تعبيرات گوناگون از آن نكوهش شده و با عبارات پرمعنايى به علل منطقى آن نيز اشاره شده است، به عنوان نمونه به روايات زير مىتوان اشاره كرد: 1- در حديثى از پيامبر اكرم صلياللهعليهوآله مىخوانيم: «اربعة من الشقاء جمود العين و قساوة القلب و طول الامل و الحرص على الدنيا؛ چهار چيز است كه نشانه شقاوت و بدبختى انسان است: خشك بودن چشمها(به گونهاى كه هرگز از خوف خدا اشكى نريزد) و سنگدلى و آرزوهاى دراز و حرص بر دنيا». 1 2- در حديث ديگرى از اميرمؤمنان على عليهالسلام مىخوانيم: «من اطال امله ساء عمله؛ كسى كه آرزوى طولانى داشته باشد، عملش بد خواهد شد»! 2همين معنى به صورت گوياترى در حديث ديگرى از آن حضرت آمده است كه فرمود: «اطول الناس املا اسوئهم عملا!؛ آن كسى كه آرزوهايش از همه طولانىتر باشد، عملش از همه زشتتر و بدتر است»! 3
3- در نهج البلاغه خطبه 147 نيز تعبير گويايى در اين زمينه ديده مىشود، فرمود: «انما هلك من كان قبلكم بطول آمالهم و تغيب آجالهم حتى نزل بهم الموعود الذى ترد عنه المعذرة و ترفع عنه التوبة؛ اقوامى كه پيش از شما بودند و گرفتار عذاب شدند، فقط به خاطر آرزوهاى طولانى و فراموش كردن اجل و سرآمد زندگيشان بود تا آنكه عذاب موعود فرارسيد، همان عذابى كه با فرارسيدنش معذرت خواهى رد مىشود و درهاى توبه بسته خواهد شد»! 4- در حديث ديگرى از فاطمه بنت الحسين از پدرش امام حسين عليهالسلام از جدش رسول خدا صلياللهعليهوآله چنين آمده است: «ان صلاح اول هذه الامة بالزهد و اليقين و هلاك آخرها بالشح(بالشك) و الامل!؛ دو عامل سبب اصلاح(و پيروزى) آغاز اين امت شد كه يكى زهد (و ترك وابستگى به دنيا) بود و ديگرى ايمان و يقين محكم بود و آنچه باعث هلاكت (و شكست) آخر اين امت مىشود بخل(شك) و آرزوهاى دراز است». 4بديهى است ايمان و يقين محكم، به اضافه بى اعتنايى به زرق و برق دنيا، سبب شد كه مسلمانان نخستين به هنگام ورود در ميدان جهاد از هيچ چيز پروا نكنند، جز خدا را در نظر نگيرند و جز براى خدا شمشير نزنند و هرگز پشتبه دشمن ننمايند و اين عامل مهم پيروزى آنان بود. ولى هنگامى كه آرزوهاى دراز و دلبستگىها و دلدادگىها نسبتبه ظواهر دنيا جاى «زهد» را گرفت و شك و ترديد به جاى يقين نشست، عقبگردها و شكها شروع شد و امروز هم براى تجديد عظمت نخستين، راهى جز احياى دو اصل نخست نيست. 5- در حديث ديگرى از امام اميرمؤمنان مىخوانيم: «الامل سلطان الشياطين على قلوب الغافلين؛ آرزوى دراز سبب سلطه شيطانها بر قلوب غافلان مىشود»! 5 6- در حديث ديگرى از همان امام عليهالسلام چنين افرادى به عنوان بدترين مردم معرفى شدهاند، مىفرمايد: «شر الناس الطويل الامل، السيئ العمل؛ بدترين مردم كسى است كه آرزوهايش از همه طولانىتر باشد و عملش از همه بدتر»! 6و نيز از آن حضرت در حديث ديگرى مىخوانيم: «ان المرء يشرف على امله فيقطعه حضور اجله، فسبحان الله لا امل يدرك و لا مؤمل يترك!؛ انسان پيوسته دنبال آرزوهاى خويش است(و از مبدء و معاد غافل است) ناگهان حضور اجل، آرزوهايش را قطع مىكند، سبحان الله! نه به آرزو رسيده و نه صاحب آرزو رها شده است»! 7 7- در حديثى از اميرمؤمنان على عليهالسلام مىخوانيم: «اشرف الغنى ترك المنى؛ برترين بىنيازى ترك آرزوهاست»! 8چرا كه آرزوهاى دور و دراز سبب مىشود كه انسان دائما خود را نيازمند ببيند و دست حاجت به سوى هر كس و هر جا دراز كند و شخصيت انسانى خود را به خاطر امورى كه هرگز به آن نمىرسد بشكند! 8- در حديث ديگرى از همان امام بزرگوار آمده است: «كذب من ادعى الايمان و هو مشغوف من الدنيا بخدع الامانى و زور الملاهى؛ دروغ مىگويد كسى كه ادعاى ايمان مىكند در حالى كه به خاطر خدعههاى آرزوها و سرگرمىهاى باطل، دلباخته دنيا شده است»!9روشن است كه دلباختگان آرزوها ناگزيرند براى وصول به آنها همه چيز را به دست فراموشى بسپارند و از همين جا رخنه در ايمان آنها پيدا مىشود.
9- و نيز از همان بزرگوار در سخن كوتاه و پر معناى ديگرى مىخوانيم: «الامانى تعمى عيون البصائر؛ آرزوهاى دراز چشم بصيرت انسان را كور مىكند»! 10 10- در حديثى از پيامبر اكرم صلياللهعليهوآله آمده است كه روزى به اصحاب فرمود: «اكلكم يحب ان يدخل الجنة؟؛ آيا همه شما دوست داريد وارد بهشت شويد»؟! «قالوا نعم يا رسول الله؛ همگى عرض كردند آرى اى رسول خدا»! فرمود: «قصروا من الامل و اجعلوا آجالكم بين ابصاركم و استحيوا من الله حق الحياء؛ دامنه آرزوها را كوتاه كنيد و مرگ را در مقابل چشم خود قرار دهيد و از خداوند(و مخالفت فرمان او) آن گونه كه شايسته است شرم كنيد». 11 11- باز در حديث پرمحتواى ديگرى از اميرمؤمنان على عليهالسلام آمده است: «ان الامل يذهب العقل، و يكذب الوعد، و يحث على الغفلة و يورث الحسرة؛ آرزوهاى دراز عقل انسان را مىبرد و وعده آخرت را دروغ مىشمرد و انسان را به غفلت وامىدارد و سرانجام آن، حسرت و ندامت است»! 12 12- اين بحث را با روايت ديگرى از رسول خدا صلياللهعليهوآله - به عنوان «ختامه مسك"پايان مىدهيم، در اين حديث آمده است كه پيامبر اكرم صلياللهعليهوآله سه عدد چوب را گرفت، يكى را پيش روى خود در زمين فرو كرد، ديگرى را در كنار آن و سومى را در فاصله دورتر، سپس فرمود: آيا مىدانيد اين چيست؟ عرض كردند: خدا و رسولش آگاهترند، فرمود: «هذا الانسان! و هذا الاجل! و هذا الامل يتعاطاه ابن آدم و يختلجه الاجل دون الامل!؛ اين (چوب اول) انسان است و اين (چوب دوم) سرآمد عمر است و اين(چوب سوم كه در نقطه دورى در زمين فرو شده بود) آرزوهاى دراز انسان است، (آرى) پيش از آنكه انسان به آرزوهايش برسد دست اجل گريبان او را خواهد گرفت»! 13 در احاديث بالا كه گلچينى بود از احاديث فراوانى كه در منابع معروف اسلامى در باره طول امل آمده استبه خوبى گستردگى خطرات و عواقب شوم اين رذيله اخلاقى را نشان مىدهد و ثابت مىكند كه آرزوهاى دراز از بزرگترين دشمنان سعادت انسان و مانع قرب او در پيشگاه خداست. در قسمت بعد به کنکاش آثار و پيامدهاى طول امل خواهيم پرداخت. فردا منتظرش باشيد!آيت الله مکارم شيرازيتنظيم براي تبيان: حسين عسگري 1. تفسير قرطبى، ج 5، ص 3618 2. بحارالانوار، ج 70 ص 163، ح 19. 3. تصنيف الغرر، ص 312. 4. بحارالانوار، ج 70، ص 164. 5. تصنيف الغرر، صفحه 312. 6. همان مدرك. 7. همان مدرك، صفحه 313. 8. نهج البلاغه، كلمات قصار، ح 211 و 34. 9. تصنيف غررالحكم، ص 312، ح 7223. 10. غررالحكم، ح 1375. 11. المحجة البيضاء، ج 8، ص 246. 12. ميزان الحكمة، ج 1، ص103 (ماده امل). 13. ميزان الحكمه، ج 1، صفحه 104
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 374]