واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: چشم و همچشمی یكصد ساله!
چارلز دیكنز (1870 - 1812) وقتی در 27 سالگی رمان جاودانه «اولیور توئیست» (با نام اصلی: ماجراهای اولیور توئیست) را به بازار نشر سپرد، شاید هرگز گمان نمیبرد سالها پس از این نوولش آنچنان زنده و تپنده باقی بماند. اولیور توئیست به همراه «بینوایان( »اثر سترگ ویكتور هوگو) جزو سرآمدترین نوشتههای حوزه ادبیات كلاسیك هستند كه به سینما به اندازه چند صد رمان و نوول وام دادهاند.با فراگیر شدن تلویزیون نیز میزان اقتباسهای تلویزیونی چه به صورت مینی سریالهای 4 قسمتی یا مجموعههای 13 و 26 قسمتی و همچنین سریالهای كارتونی از این داستان آنقدر زیاد شده كه شمارش آن كار سادهای نیست. اگرچه بیش از نیمی از این سریالها و فیلمهای سینمایی ارزش آنچنانی هم ندارند.به نظر میرسد بهترین اثر اقتباسی از نوول چارلز دیكنز یعنی اولیور توئیست، همان شاهكار ماندگار دیوید لین باشد ؛ فیلمی كه سال 1948 ساخته شد و اگرچه گاهی زیر سایه دیگر شاهكار چارلز دیكنز یعنی «آرزوهای بزرگ» قرار میگرفت، اما تا امروز اولیور توئیست دیوید لین رقیبی نداشته است. آخرین ساخته سینمایی از این نوول هم به سال 2005 برمیگردد، اولیور توئیست ساخته رومن پولانسكی معروف كه كار بدی هم نبود. به نظر میرسد بهترین اثر اقتباسی از نوول چارلز دیكنز یعنی اولیور توئیست، همان شاهكار ماندگار دیوید لین فقید باشد ؛ فیلمی كه سال 1948 ساخته شد و اگرچه گاهی زیر سایه دیگر شاهكار چارلز دیكنز یعنی «آرزوهای بزرگ» قرار میگرفت، اما تا امروز اولیور توئیست دیوید لین رقیبی نداشته است. اولین اقتباس از اولیور توئیست، چارلز دیكنز مربوط به پیش از آغاز قرن بیستم است! جایی كه 2 كاراكتر اصلی این نوول یعنی «بیل» و «نانسی» در یك فیلم یك دقیقه و نیمی نمایش داده میشوند. آن هم صحنه مرگ نانسی به دست بیل! اما در تاریخ اول ماه می 1909، اولین اكران رسمی فیلم اولیور توئیست انجام میگیرد. فیلمی 2 حلقهای ساخته استیوارت بلكتون آمریكایی. سال بعد فرانسویها آستین بالا میزنند و اولین اولیور توئیست اروپایی در 23 ژوئن 1910 به اكران میرسد، فیلمی كه اكران آمریكایی هم داشت و كارگردانش كامیل مورهون به واسطه همین فیلم پایش به استودیوی نوپای آمریكایی باز میشود. هر 2 فیلم یاد شده آنقدر خوب بودند كه انگلیسی جماعت آب زیركاه نیز با برداشتهایی از این 2 كار بدون مشورت با بلكتون آمریكایی و مورهون فرانسوی، اولین اولیور توئیست بریتانیایی را در بهار آن سال نمایش دادند. اتفاقی كه خشم آمریكاییها را زود برانگیخت و باعث شد چهارمین اولیور توئیست تاریخ سینما و در حقیقت یكی از كاملترین آنها، تنها طی 12 روز فیلمبرداری با حضور بیش از 25 بازیگر حرفهای تئاتر ساخته و در 20 می 1912 اكران شود. فیلمی كه حتی نام كارگردانی هم در تیتراژش نوشته نشده بود و حاصل یك كار گروهی نام گرفت.
پس از این 2 سال مانده به پایان جنگ جهانی دوم یعنی در 10 دسامبر 1916، جیمز یانگ پنجمین اولیور توئیست سینما را به اكران رسانید. فیلم 50 دقیقه زمان داشت و حتی كاراكترهای فرعی داستان دیكنز را نیز در فیلم نشان میداد.اوضاع و احوال روز دنیا، جنگ جهانی اول و در آن شلوغی اروپا و سیر مهاجرتها و مهمتر از همه مضمون این فیلم باعث شد استقبال بینظیری از پنجمین اولیور توئیست شود. زمان 50 دقیقهای فیلم نیز كه برای خود یك ركورد در آن زمان محسوب میشد باعث شد برای اولینبار داستان اولیور توئیست كامل بیان و تا حدودی حق مطلب ادا شود. جالب اینجاست كه اگر یادداشتها و نوشتههای مربوط به این فیلم را در سایت imdb جستجو كنید، درمییابید كه این فیلم به لحاظ فنی در دوره خودش به اصطلاح حسابی تركانده بود و آمارگیریها نشان میداد كه از هر 10 نفر، 9 نفر این فیلم را عالی ارزیابی كرده بودند.نكته دیگر این كه علیرغم بازی حدود 15 بازیگر تئاتری در این فیلم، همین تعداد بازیگر هم، هنرپیشههای حرفهای سینمایی قلمداد میشدند؛ اما ششمین اولیور توئیست تاریخ سینما در حالی در 30 اكتبر 1922 ، 4 سال پس از اتمام جنگ جهانی اول اكران شد كه بازیگر نقش اولیور در این فیلم در سراسر دنیا محبوبیت و معروفیت داشت و او كسی نبود جز جكی كوگان 8 ساله. در سال 1974 اما اولین اولیور توئیست كارتونی توسط آمریكاییها به اكران رسید، روندی كه البته ادامهدار هم بود، در سال 1982 استرالیاییها یك كارتون 72 دقیقهای از این داستان ساختند و...بازیگر خردسالی كه حتما بازی او را در كنار چارلی چاپلین فقید در فیلم ماندگار پسربچه (The Kid) به یاد دارید، چرا كه حداقل این فیلم بیش از دهها بار از تلویزیون خودمان در سالهای دور و نزدیك پخش شده است. نكته جالب در همین جاست كه پسربچه در فوریه سال 1921 اكران شد و اولیور توئیست در اكتبر سال بعد، یعنی فاصله بازی جكی كوگان در این 2 فیلم فقط هشت نه ماه بود و این مهم كمك شایانی كرد كه تصویر كوگان معصوم در یاد تماشاگران آن دوران بماند و اولیور توئیست ششم ماندگار شود. در ضمن، این كار توسط فرانك لوید یكی از بهترین كارگردانان آن زمان ساخته شد؛ هرچند عدهای از منتقدان معاصر، اولیور توئیست پنجم ساخته جیمز لانگ را بهترین ساخته از نوول دیكنز در بین فیلمهای صامت ساخته شده از این داستان میدانند. پس از ركورد اقتصادی در آمریكا و در سال 1933 اولین اولیور توئیست ناطق و البته هنوز سیاه و سفید و در واقع هفتمین ساخته از این داستان به مدت 80 دقیقه و در 28 فوریه همان سال به اكران رسید؛ فیلمی ساخته ویلیام ج. كوین كه بظاهر كار متوسطی بوده است. تا این كه برترین اولیور توئیست تمام دوران، یعنی فیلمی كه دیوید لین ساخت در 28 ژوئن 1948 در انگلستان اكران شد.
این فیلم در حقیقت دومین اولیور توئیست بریتانیایی و هشتمین فیلم از این داستان در تاریخ سینماست. فیلمی كه در 19 آگوست همان سال به جشنواره ونیز هم رفت. از اینجا به بعد است كه تور دور دنیای این فیلم به دلیل معروفیت و خلاقیتهای آن به راه افتاد و سرانجام 2 سال و نیم بعد یعنی در 30 جولای 1951 به ینگه دنیا رسید و به اكران سراسری در آمد. ماجرا اینجا جالب میشود كه در 5 ژانویه سال 1955 یك اولیور توئیست برزیلی ساخته میشود و از این به بعد است كه در شمارش فیلمهای سینمایی اولیور توئیستی! بدجوری به دردسر خواهیم افتاد.از اسكاندیناوی گرفته تا هند و چین، نوول نازنین چارلز دیكنز مورد توجه و اكران فراوان قرار گرفت و ورسیونهای متعدد و متفاوت و مهمتر از همه دخل و تصرفهای عدیده بسته به فرهنگ كشور سازنده در فیلمها صورت میگرفت.در سال 1974 اما اولین اولیور توئیست كارتونی توسط آمریكاییها به اكران رسید، روندی كه البته ادامهدار هم بود، در سال 1982 استرالیاییها یك كارتون 72 دقیقهای از این داستان ساختند و...اما در فواصل سالهای 1955 تا همین حالا و از حدود 1966 به صورت جدی، تلویزیون نیز حسابی از نوول دیكنز استفاده و سوءاستفاده كرد. در واقع اگر چه سریالهای كوچك و بزرگ، تلهتئاتر، فیلمهای تلویزیونی تك قسمتی و 2 قسمتی از این داستان ساخته شد، اما عمده این آثار كارهای نازلی به حساب میآیند.چارلز دیكنز فقید (1870 - 1812) وقتی در 27 سالگی نوول جاودانه «اولیور توئیست» (با نام اصلی: ماجراهای اولیور توئیست) را به بازار نشر سپرد، شاید هرگز گمان نمیبرد سالها پس از این نوولش آنچنان زنده و تپنده باقی بماند. اما شاید اولین فیلم تلویزیونی خوشساخت از این داستان، اولیور توئیستی باشد كه كلیودانر در سال 1982 برای تلویزیون انگلستان ساخت. یك فیلم 103 دقیقهای كه بازیگران سرشناسی نظیر جورج بی استات هم در آن بازی داشتند و این فیلم تلویزیونی حتی نامزد دریافت جایزه امی (معادل اسكار تلویزیونی) نیز شد.در 1997 آمریكاییها نیز یك الیور توئیست تلویزیونی ساختند به كارگردانی تونی بیل و بازیگری ریچارد دریفوس، الیجا وود و چند بازیگر گمنام یا مشهور دیگر كه كار تقریبا متوسطی از آب درآمد.اما این سال را باید سیامین سال نزاع، رقابت، چشم و همچشمی یا هر عنوان دیگری بین آمریكاییها و انگلیسی جماعت بدانیم، از این نظر كه مدام ورسیونهای آمریكایی و انگلیسی اولیور توئیستی در این 30 سال ساخته میشد بدون این كه كیفیت و مدیوم آن در نظر گرفته شود.
در واقع از زمستان 1966 به بعد است كه این چشم و همچشمیها بویژه در تلویزیون این 2 كشور آغاز شد و تا 1997 طول كشید. از این سال به بعد است كه از كثرت اولیور توئیست ساختن كم میشود. اگرچه تولیدات مشترك در زمینه اولیور توئیستسازی بین آمریكاییها و انگلیسیها و دیگر كشورها این حساسیتها را كمكم از بین برد؛ برای مثال همان فیلمی كه رومن پولانسكی در سال 2005 ساخت در واقع محصول مشترك كشورهای انگلستان، آمریكا، جمهوری چك، اسلواك، فرانسه، آلمان و ایتالیا بود و حتی لوكیشنهای فیلم نیز در برخی از این كشورها انجام گرفت. حتی جدیدترین اولیور توئیست سینما نیز كه حدود 5/1 سال پیش ساخته شد یعنی فیلم تلویزیونی اولیور توئیست ساخته كوكی گیدرویس نیز یك كار مشترك بین آمریكاییها و انگلیسیها بود.در آخر این كه باز هم باید به دین سینما به ادبیات و ادبیات كلاسیك اشاره كرد؛ روندی كه باعث رشد ژانر اقتباس شد و كار به جایی رسید كه حتی جایزهای مستقل نیز برای كارهای اقتباسی در نظر گرفته شده است. چارلز دیكنز در عمر كوتاه 58 سالهاش اگرچه آثاری مثل همین اولیور توئیست و آرزوهای بزرگ و نیكلاس نیكلبی نگاشت، اما از آثار كمتر شناخته شدهاش نیز اقتباس سینمایی، تلویزیونی و حتی تئاتری كم كار نشده است. در واقع طبق آنچه در ویكی پدیا آمده تعداد اقتباسهای شناخته شده و رسمی از آثار چارلز دیكنز از سال 1896 تا مارس 2009، 274 اثر بوده است و آنچه میتوان با قاطعیت گفت چشم و همچشمی در ساخت آثار كلاسیك نظیر اولیور توئیست اگرچه به 100 سالگی رسیده اما هنوز آتش آن شعلهور است، البته امیدواریم دود این چشم و همچشمیها بیشتر از این از سوی شركتهای سینمایی و سازمانهای تلویزیونی به چشم تماشاگران عاشق هنر هفتم و بیننده پر و پا قرص جعبه جادویی نرود، دودی كه از ساخت آثار سطح پایین و دمدستی از ادبیات كلاسیك ناشی میشود.منبع : جام جم تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 276]