واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: به گزارش ايرنا ، اين بنا توسط خاندان علويان ابتدا به عنوان مسجد احداث شده بوده و در دورههاي بعد با ايجاد سردابي در زير زمين به مقبره آن خاندان تبديل شده است. خاقاني به كنايه از آن به عنوان گنبد سبز ياد نموده است و فرهنگ عاميانه مردم استان همدان نيز بر اين امر دلالت دارد كه ميگويد: دلا دوشم دلا دوشم دلا دوش/ به حق گنبد سبز سيه پوش راونديصاحب مجمع التواريخ و القصص نيز از گنبد علويان به عنوان تريه اسلاف نام برده است. علت نامگذاري اين بنا به «گنبد» علويان اين بوده كه در گذشتههاي دور اين بنا داراي گنبد بوده و در اثر گذشت زمان گنبد آن فرو ريختهاست. همچنين علاقه شديد مردم به سادات و دوستداران امام علي(ع) و مدفون بودن دو تن از خاندان علويان در اين بنا از دلايل ديگر اين نامگذاري بوده است. بناي زيبا، معماري و گچ بري منحصر به فرد اين بنا را به عنوان يكي از ميراث معماري كهن ايران زمين مطرح كرده است. بناي گنبد علويان در شهر همدان كه تا چندي پيش در محدوده دبستاني كوچك در بافت قديمي شهر مجالي براي شناساندن معماري منحصر به فرد خود نداشت اكنون پس از آزاد كردن بافت پيرامون و تجهيز محدوده آن در وضعيت مناسب تري قرار گرفته و به دليل معماري ويژه و تزيينات بسيار پيچيده گچي آن كه از حدود 900 سال پيش به جا مانده در خور معرفي است. گنبد علويان به اعتبار تحقيقات باستان شناسان بنايي مغولي يا به عبارتي سلجوقي تكامل يافته است. اين گنبد به دلايلي چند، از جمله ويژگي هاي منحصر به فرد كالبدي و ظرافت تزيينات استثنايي آن همواره مورد توجه ويژه محققان قرار داشته است. پروفسور آرتور اپهام پوپ به اين بنا عنايتي خاص نشان داده و در هنگام قياس با معماري دوره هاي پيشين چنين گفته است: معماري مغول ايلخاني با پيشينيانش نزديكي دارد و در واقع رشد همشكل سبك ها و شيوه هاي قبلي سلجوقي است. وي مي افزايد: ارتباط ميان اين دو سبك چنان نزديك است كه در برخي موارد مانند گنبد علويان همدان عقايد در مورد سلجوقي يا مغولي بودن بنا متفاوت است ولي به طور كلي معماري مغولي داراي يك خصلت ويژه خود بود و در بسياري جنبه ها با كارهاي سلجوقي تفاوت داشت. معاون ميراث فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان همدان نيز در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: باوجودي كه در بناي مغولي يك مقياس عظيم به كار مي رفت، اما آنها در عين حال خيلي سبك ترند به طور كلي در اين معماري سختي و خشني كاهش يافته، فضاهاي خالي بيشتر شده و روشنايي افزون تر و بهتر طراحي شده است. احمد ترابي افزود: اين بنا از لحاظ هنر گچبري و آجركاري از آثار ارزشمند و كم نظير سده هاي مياني دوره اسلامي (سده هاي شش و هفت هجري) است. وي گفت: شكل ظاهري آن شبيه گنبد سرخ مراغه است كه در سال 542 هجري قمري ساخته شده و ابعاد داخلي آن (هشت متر در هشت متر ) و تزيينات غني و متراكم و در عين حال راز آميز و چشم نواز درون بنا تا حدودي مشابه بناي (گنبد حيدريه ) قزوين از بنا هاي اوايل قرن شش هجري قمري است. وي ادامه داد:گنبد علويان همدان را هم بايد از آثار معماري آرامگاهي اين دوران به شمار آورد. ترابي اظهار كرد: اين بنا به صورت مكعبي چهار ضلعي در ابعاد 8/12 در 5/12 متر و ارتفاع 5/11 متر ساخته شده و چهار جرز ستون مانند به ارتفاع 5/9 متر با قطري قريب به 2 متر و شبيه برج هايي در چهار گوشه آن را در ميان گرفتند. وي افزود: هر يك از برج ها داراي پنج طاقنماي فرو رفته مثلثي به ارتفاع هشت متر و عرض يك متر و عمق 5/. متر است كه از حيث مقطع جرزها را به صورت نيمي از يك ستاره هشت پر در آورده است. وي ادامه داد: ورودي رفيع بنا در هيبت طاقي جناغي به عرض 6/1 و ارتفاع 40/3 متر جلوه اي ويژه به آن مي بخشد. به گزارش ايرنا، اين كارشناس ميراث فرهنگي اظهار كرد: بر فراز ورودي و درون كادر مستطيل شكل گچبري هاي برجسته لانه زنبوري شامل گل و بوته هاي در هم پيچيده به شكل زيبايي خود نمايي مي كند. ترابي اضافه كرد:در حاشيه خارجي كادر نيز كتيبه اي گچبري شده مشتمل بر آياتي از قرآن مجيد به خط كوفي مشاهده مي شود. وي گفت: پيشاني طاق نما را نيز گچبري مثلثي و ستاره اي شكلي به صورتي بديع تزيين كرده و حد فاصل طاق نما و برج هاي پيراموني را دو سطح مستطيل شكل هم ارتفاع با كل بنا و به عرض 80 سانتي متر پوشيده از تزيينات گچبري و نيز دو سطح نيم دايره كه با آجرهاي راسته و خفته تزيين شده اند زينت مي بخشند. وي بيان كرد: اضلاع غربي و شرقي ساختمان هر كدام داراي دو طاق نما به ارتفاع 5/8 و عرض چهار متر است كه درون آنها با برجسته كاري هاي آجري مشتمل بر طرح هاي تو در تو لوزي شكل تزيين شده است. ترابي افزود: بر فراز طاق نماها و قسمت هاي انتهايي برج ها بقايايي از كتيبه اي آجري و برجسته به خط كوفي مشتمل بر آيات نخستين سوره (دهر) مشاهده مي شود. وي اضافه كرد: سطح شبستان ورودي بنا در مقايسه با زمين هاي اطراف و ديوارهاي خارجي آن در ارتفاعي معادل 2/1 متر واقع شده و هم اكنون هفت پله ارتباط بيرون و داخل بنا را ميسر مي كند. وي گفت:در هر كنج بنا دو طاقچه رفيع و نيز دو طاق نما در اضلاع غربي شرقي پوشيده از طرح هاي انبوه و بسيار زيباي گچبري ديده مي شود. وي افزود: محراب گنبد نيز كه در ضلع جنوبي واقع شده با تزيينات بديع گچبري بر غناي اين اثر افزوده است. ترابي گفت: معدود نورگيرهاي مرتفع و مجاور سقف روشنايي مناسبي به محوطه داخل بنا مي دهند و راه پله هاي كم عرض از درون برج شمالي شرقي دسترسي به سقف ونيز راه پله اي كه به صورت غير متعارف درون محراب ايجاد شده راه يابي به سرداب اشكوب زيرين را ميسر مي كند. ترابي افزود: سرداب كوچك مدفن دو تن از بزرگان خاندان علويان است كه فضاي داخلي آن از شش حجره با طاق نماي جناغي تشكيل شده و قبر ها به شكل مكعب مستطيل شكل پوشيده از آجرهاي لعابدار فيروزه اي در مركز آن قرار گرفتند. رييس سازمان ميراث فرهنگي، صنايعدستي و گردشگري استان همدان از حضور پر رنگ صنايعدستي اين استان در نوروز سال 90 در دو محوطه تاريخي گنبد علويان و هگمتانه خبر داد. اسدالله بيات افزود: بازارچههاي نوروزي صنايع دستي استان همدان در گنبد علويان و تپه باستاني هگمتانه در ايام نوروز امسال برگزار مي شود. وي گفت:صنايعدستي همدان با رشتههايي چون مصنوعات چرمي، مبلمان منبت، سفال، سراميك، معرق، گليم و گبه، شيشه دست ساز، مصنوعات فلزي و سنگي در اين بازارچهها حضور مييابد. وي ادامه داد: برگزاري اينگونه نمايشگاه ها و همچنين اجراي موسيقي سنتي و پاپ، برنامههاي زنده، مسابقات همدان شناسي و شعرخواني در اماكن تاريخي و آرامگاه هاي بوعلي و باباطاهر در ايام نوروز مي تواند لحظات شادي را براي گردشگران ايجاد كرده و انگيزه آنان را براي سفر به استان تقويت كرد. استان همدان داراي بيش از يك هزار و 700 اثر تاريخي و باستاني است كه حدود 800 اثر آن از جمله گنبد علويان در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است. اين استان هرساله تعداد زيادي از گردشگران داخلي و خارجي را و نيز در فصول گردشگري و ايام تعطيلات به خود جذب مي كند. همدان به دليل سابقه مدنيتي سه هزار ساله و وجود آثار غني تاريخي پايتخت تاريخ و تمدن ايران زمين نام گرفته و همواره به عنوان قطب گردشگري در كشور مطرح بوده است. 7521/551/ 640
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 404]