محبوبترینها
آیا میشود فیستول را عمل نکرد و به خودی خود خوب میشود؟
مزایای آستر مدول الیاف سرامیکی یا زد بلوک
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1855084928
عقل رحمانی یا نفسانی؟
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: عقل رحمانی یا نفسانی؟
در ادامه بررسی رابطه عقل و دین در جهت تحقق دانشگاه اسلامی بایستی منظور از عقل را نیز معیّن کنیم. بر این اساس مراد خود از عقل را بیان می داریم:2. تعریف عقلعقل در این مبحث به معنای نیروی ادراكی ناب است كه از گزند وهم و خیال و قیاس و گمان مصون است و پیش از هر چیز اصل تناقض را به خوبی میفهمد و در سایه آن گزارههای بدیهی را كاملاً ادراك مینماید.عقل واژهای است كه بار ارزشی دارد و همگان مدّعی داشتن آنند. گر از بسیط زمین عقل منعدم گردد به خود گمان نبرد هیچ كس كه نادانم(1) لذا معنا و موارد اطلاق آن نزد اصحاب مكاتب متعدد، متفاوت است. كلمه عقل همانند واژه درخت، زمین یا ستاره و سپهر نیست كه نزد همگان یكسان باشد. نیز نظیر واژه چشم و گوش یا دست و پا از اعضای ادراكی و تحریكی بدن انسان نیست تا در بینش همه به یك معنا باشد. داوری توده مردم درباره افرادی كه منافع دنیا و اغراض مادی و اهداف گذرای طبیعی را به خوبی و با سرعت تشخیص میدهند ولی در تمیز معارف والا، مطالب معنوی و اهداف اخروی و جاودان ناتوانند چنین است كه آنها از عقل خوبی برخوردارند. چنانچه تمایلات نفس بر عقل غالب شود و عقل و خرد را تحت سیطره خود درآورد و از آن در مسیر فسق و فجور و فتنه و نیرنگ و پلیدی استفاده كند « عقلانیت نفسانی » نامیده می شود. در حالی كه این گروه نزد اولیای الهی گرفتار و مبتلا به شیطنتند. همان طور که امیرالؤمنین علی(ع) در نهج البلاغه می فرماید: « معاویه زیرک تر از من نیست بلکه حیله می زند و ظلم می کند و اگر کراهت من نسبت به حیله زنی نبود قطعاً از زیرک ترین مردم بودم.» (2) در واقع در معارف اسلامی به همان میزان كه عقل و خرد مورد تمجید قرار گرفته و از آثار و بركات ارزشمند آن سخن به میان آمده است از خطر سلطه نفس بر عقل نیز هشدار داده شده است و به این ترتیب می توان به وضوح دریافت كه همه تمجیدها از عقل و برشمردن آثار بزرگ و راهگشا و كمال رسان آن در صورت تحقق در انسان « عقلانیت رحمانی » نام می گیرد و چنانچه تمایلات نفس بر عقل غالب شود و عقل و خرد را تحت سیطره خود درآورد و از آن در مسیر فسق و فجور و فتنه و نیرنگ و پلیدی استفاده كند « عقلانیت نفسانی » نامیده می شود. این سخن از امیرمومنان (ع ) است كه می فرماید : « كم من عقل اسیر عند هوی امیر ؛ چه بسیار عقلی كه در برابر فرمانروایی خواهش های نفسانی اسیر و مقهور است . » (3 ) به كلام حضرت علی (ع ) خوب دقت كنید. امام (ع ) رابطه بعضی از عقل ها و نفس ها را رابطه اسیر و امیر می داند. یعنی عقل ها « اسیر » هستند و نفس ها « امیر » . در چنین حالتی نفس كه امیر و فرمانرواست دستور می دهد و عقل كه اسیر و مقهور است اطاعت می كند! و این همان « عقلانیت نفسانی » است كه همه دانستنی ها و آموختنی ها و كیاست ها و راهنمایی های عقل در خدمت نفس درمی آید و انسان نفس پرست عقل و خرد خویش را برای دست یابی به خیانت ها و فتنه گری و فریبكاری ها به بهره برداری می رساند.(4)كلمه عقل همانند واژه درخت، زمین یا ستاره و سپهر نیست كه نزد همگان یكسان باشد. نیز نظیر واژه چشم و گوش یا دست و پا از اعضای ادراكی و تحریكی بدن انسان نیست تا در بینش همه به یك معنا باشد.امّا عقل در این مبحث به معنای نیروی ادراكی ناب است كه از گزند وهم و خیال و قیاس و گمان مصون است و پیش از هر چیز اصل تناقض را به خوبی میفهمد و در سایه آن گزارههای بدیهی را كاملاً ادراك مینماید. پس مقصود از عقل در این سلسله مباحث، فقط عقل محضی نیست كه در فلسفه و كلام به کار می رود. عقلی که برهان و استدلال می آورد. بلكه گستره آن بسیار وسیع است و 1- «عقل تجربی» را كه در علوم تجربی و انسانی ظهور مییابد، 2- «عقل نیمه تجریدی» را كه عهدهدار ریاضیات است و 3- «عقل ناب» را كه از عهده عرفان نظری بر میآید نیز دربرمیگیرد. بنابراین در مقام تعیین ارزش و جایگاه عقل در معرفت دینی بر آنیم كه نسبت هر چهار قسم عقلِ را با دین مشخص کنیم. اختلاف عقل محض فلسفی و عقل ناب عرفان را میتوان در سروده مولوی یافت: عقل گوید شش جهت حدّ است و بیرون راه نیست عشق گوید راه هست و رفتهام من بارهاعقل بازاری بدید و تاجری آغاز كرد عشق دیده زان سوی بازار او بازارها(5)(6) پی نوشت ها1- گلستان سعدی، باب هشتم، ص538، شماره 30.2- «ما كان معاویة بأدهی منّی... » نهج البلاغه، خطبه 198.3ـ غررالحكم ج 1 ص 86. 4- روزنامه جمهوری اسلامی 21/07/1387 صفحه عقیدتی5 ـ كلیات دیوان شمس، ص56، شماره 132.6- آیت الله جوادی آملی، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، تلخیص صص 33-19. رادفر کارشناس فلسفه اسلامی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 278]
-
گوناگون
پربازدیدترینها