واضح آرشیو وب فارسی:عصر ایران: چالش های "اصلاح الگوی مصرف" در امور مذهبی در متون اسلامی به واژگانی مانند قناعت، اقتصاد، اسراف و تبذیر برمی خوریم که مسلمانان را به مصرف اندک و بهره برداری بهینه از داشته ها فرا می خواند و ريخت و پاش کنندگان منابع را "برادران شیطان" می نامد.متاسفانه مساله مصرف به اندازه نیاز و بهره برداری بجا از منابع، مانند دیگر آموزه های گرانسنگ اسلامی ، به سبب تنبلی فکری ما ، مورد کنکاش و بازتولید قرار نگرفته و جزییات آن همراه با دگرگونی های جامعه ، روشن نگردیده است.ناگفته نماند که موضوع مصرف برابر با نیاز و بهره برداری بجا از منابع (یا همان زهد) ، امروزه با دسته ای از آداب وسنت های مذهبی، که در سراسر تاریخ، آرام آرام، به مسلمات دینی ما تبدیل شده؛ در تقابل قرار گرفته است. چنان که اصلاح الگوی مصرف ، خواهی نخواهی موجب می شود تا بخشی از رفتار، سنت و آداب مذهبی را کنار بگذاریم و در دسته ای از کنش ها به آنچه که تا کنون " غربی " اش می خوانده ایم ؛ نزدیک شویم.این مساله سبب گردیده است تا موضوع اصلاح الگوی مصرف و بالا بردن بهره وری، در جوامع سنتی که واقعیت و تمامیت دین را تنها در به جا آوردن برخی آداب و مراسم می بینند؛ با دشواری روبه رو شود.ولی حقیقت این است که راز ماندگاری یک دین در نو شدن ، انطباق با نیازهای روز و کنار رفتن پیرایه ها از چهره تابناک آن می باشد .در راستای دستیابی به الگوی تازه ای از مصرف و بهره وری بیشتر از منابع و فرصت ها و با هدف سربلندی جوامع اسلامی و زدودن زنگار ها و پیرایه ها از مذهب؛ این نوشته، پاره ای از آداب ، سنت ها و رفتارهای دینی مرسوم را مورد خرده گیری و واکاوی قرار داده است . خواسته نگارنده این است که در صورت راستی و درستی مطالب ، مورد پشتیبانی قرار گیرد و دیگران دامنه بحث را پی گیرند و در صورت نادرستی و ناسنجیده بودن استدلالات ، اهل قلم و منبر وی را به راه صواب رهنمون کنند.نمونه هایی از آیین ها و رفتارهای مذهبی مشمول اصلاح الگوی مصرف :1- نذورات خوراکی: در گذشته های دور " فقیربودن" ، برابر با " گرسنه بودن" بوده و سیر نمودن یک فرد گرسنه و دادن یک وعده غذایی به او به معنای دور کردن فقر از او بوده است.به همین جهت نذر غذا وتوزیع آن میان فقیران ، به عنوان یک آموزه دینی مورد پذیرش مردم قرارگرفت. ولی امروز ، نداشتن مسکن، عدم دسترسی به بهداشت و درمان، نداشتن امکانات آموزشی و مانند آن از مصداق های فقر به حساب می آید. بنا براین، کارکرد نذورات در شرایط کنونی و صرفا به شکل سنتی آن، فاقد اثربخشی است.افزون براین، امروز نذورات معمولا میان اطرافیان که نیازی به وعده غذایی ندارند؛ توزیع می گردد. براین پایه، نذورات ، نوعی هدر دادن منابع است و باید درشکل اجرای آن تجدید نظر شود.2- افطاری های ماه رمضان : ماه رمضان به جهت خودداری از خوردن وآشامیدن در ساعات روز ، بهترین فرصت برای صرفه جویی و نشانه ای از لزوم کم مصرف کردن است. ولی متاسفانه مصارف غذایی در این ماه بیشتر می شود. پرخوری درساعات مجاز خوردن وپختن خوراکی های رنگارنگ ودادن افطاری به غیر نیازمندان، خود نوعی اتلاف منابع است .3- تعطیلات مذهبی : تعطیل کردن روزهای ولادت وشهادت امامان معصوم به منظور بزرگداشت ایشان ؛ که منجر به ایجاد وقفه در امور اداری ، آموزشی و اقتصادی در جوامع اسلامی می گردد، می تواند نمونه ای از ضایع کردن منابع و عدم استفاده از امکانات باشد . آیا به راستی دست کشیدن از کار و نشستن در خانه ، موجب شادی و رضایت آن امامان می گردد؟ آیا با تعطیل نبودن ادارات و برگزاری یک مراسم مختصر در محل کار و در مدارس يا دانشگاهها امکان بزرگداشت آن بزرگان بهتر فراهم نمی آید؟4- برگزاری تجمعات وایراد سخنرانی : با توجه به گسترش رسانه های دیداری ، شنیداری و نوشتاری و فراهم شدن امکان دسترسی مردم به اطلاعات و از سوی دیگر بالا رفتن تعداد افراد با سواد ، به نظر می آید که شیوه سنتی ایجاد ارتباط با مردم واطلاع رسانی به آنان ، کارکرد خود را از دست داده است . امروز دیگر نیازی به تجمع برای نشان دادن " وحدت ، حمایت وقدرت " نیست . در ادبیات سیاسی ، امروز شیوه ها و معیار های دیگری برای اندازه گیری میزان اقبال مردم ، تعریف شده است. بنا بر این به نظر می رسد که صرف کردن هزاران نفر – ساعت از سرمایه مردم در تجمعات، نوعی نابودی منابع به شمار می آید .5- ساختن مساجد ، حسینیه ها و تکیه های اضافی : یکی از افتخارات جوامع اسلامی ومسلمانان از گذشته های دور این بوده است که برای انجام عبادت، زیبا ترین مساجد را می ساختند و بهترین مناطق را به آن اختصاص می دادند. این مساجد ، امروز بخشی از تمدن و تاریخ کهن مسلمانان به شمار می آیند. متاسفانه در بسياری موارد ، امروزه ساختن مساجد ، حسینیه و تکیه نه از سر نیاز بلکه از روی رقابت های محله ای است . به گونه ای که در یک محله کوچک شاهد ساختن چند مسجد وحسینیه هستیم که به جهت نداشتن بودجه کافی نیمه کاره مانده اند و در همان حال زیبا هم نیستند. جالب آن که در طول سال تنها در ماه های ویژه ای مورد استفاده قرار گرفته و در بسياري مواقع بی استفاده می مانند.بر پایه آن چه گذشت لازم است که سازمان و صنف محترم روحانیت برای بهره برداری بهتر و موثر تر از داشته های دینی، و تجدید نظر در شیوه های تبلیغ و به دست آوردن روش های تازه در بالا بردن فهم دین و ایجاد جذابیت در عبادات کوشش نموده و به عنوان پيشگامان الگو سازی برای اصلاح مصرف اقدام نمايند.دکتر حسن دادخواه – تابناک
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: عصر ایران]
[مشاهده در: www.asriran.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 483]