محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
دکتر عرفان فدایی وکیل پایه یک دادگستری
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1802479441
قهرمان، آرمان و اسطوره
واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: وبلاگ > فکوهی، ناصر - مقوله «قهرمان» (hero) در ادبیات یونان باستان در نزد هومر به مردانی با شجاعت بی نظیر و خدای گونه و مورد لطف ایزدان و در نزد هزیود، به انسان‌هایی نیمه خدایی اطلاق می‌شد. سرمستی ناشی از مصرف ماده‌ای مخدر با همین نام نیز در یونان، به واژه مشابهی از رفتارهایی مبالغه آمیز وشجاعتی بی مانند، حکایت می‌کند که در واژه جدید «هروئین»، در زبان های اروپایی هم به معنی ماده مخدر و هم به معنای «قهرمان مونث» باقی مانده است. البته مفهوم قهرمان در چارچوب ساختارهای جدید جهان عمدتا پس از دولت ملی و در قالب جنگ مدرن ملی مطرح شد و سپس در چارچوب هایی به شدت سیاسی از مبارزات ضد قدرت و مقاومت های ضد استعماری یا حتی در مفهومی روشنفکرانه در معنای «ارباب اندیشه» یا «اصحاب اندیشه» که در تداوم خود از انقلاب فرانسه و واژه «فیلسوف» ظاهرا ترجمه از واژه جدیدتر Maitre à penser است نیز دیده می‌شود. با این وصف، اگر چشم انداز خود را از معنا شناسی و تبار شناسی واژگان اروپایی و جهانشمول شده بعدی آن، گسترش دهیم، معنای قهرمان را می‌توانیم با مجموعه‌ای مفاهیم دیگر در طول تاریخ فرهنگ انسانی و در جوامع جماعت هایی بسیار متفاوت دنبال کنیم. این مفاهیم از قدیمی ترین جماعت های انسانی یعنی جوامع گرد آورنده- شکارچی ( حدود دو میلیون سال پیش) در قالب آنچه «دسته» (Band) نامیده می‌شود، وجود داشته است، کسی که در راس دسته قرار می‌گرفت بنا بر فرهنگ های مختلف به صورت های گوناگونی نامیده می‌شد: مثلا اسکیمو ها به او «کسی که می‌تواند حرف بزند» می‌گفتند که از این امر منظورشان بیشتر «دستور» و «رهنمود» دادن برای شکار، مسیر آن، محل استقرار اردوگاه و غیره بود؛ گروه های دیگر نیز اسامی‌ای اغلب کارکردی به این رئیس می‌دادند. در جوامع ابتدایی که برای یافتن مفهوم قهرمان در آنها باید به سراغ واژه «رئیس سالاری»(chiefdom) رفت، ما با معیشت کشاورزی گاه همراه با تداوم شکار و گردآوری روبرو هستیم، ولی در همه این موارد، «رئیس» بیشتر دارای اقتداری اخلاقی است تا قدرتی الزام آور، هر چند که در همه این موارد ساختار مذکر قدرت نیز خود را نشان می‌دهد. در حقیقت مفهوم «قهرمان» عمدتا با ظهور مفهوم «دولت» و شکل گیری کمابیش همزمان، یکپارچه یا دو گانه، نظام های سیاسی و دینی که در سیستم های هندواروپایی در قالب کاست های سه گانه( جنگجویان، روحانیون، کشاورزان) به تعبیر دومزیل، ظاهر شد و با مفاهیم دیگری چون«رئیس» در چارچوب معنایی «شاه» یا به تعبیر جیمز فریز «شاه- کاهن»(یعنی ترکیب جنگجو و روحانی) ترکیب شد. در جوامع هندو اروپایی که نه فقط گسترده ترین جوامع انسانی از لحاظ جغرافیایی را می‌سازند (در مسیر اشاعه‌ای از شمال هند تا آمریکای شمالی و جنوبی)، مفهوم قهرمان به صورت ناگریزی نه فقط با مفهوم مدکر، بلکه با مفهوم جنگجو، کاستی که شاه عموما از آن بیرون می‌آمده است، پیوند خورد و با ظهور اشکال جدید جنگ ملی و مدل واژگون ولی متقارن آن، یعنی انقلاب اجتماعی و زیر الگو هایی برساخته از هر دو مدل، یعنی از یک سو جنگ ها، کودتا ها، تنش ها و برخوردهای نظامی در سطوح خرد و از سوی دیگر جنبش ها، حرکت ها، شورش ها، قیام ها و غیره، مفهوم «قهرمان» به مثابه موجودی مذکر و توانمند در انجام خشونتی سیاسی در بالاترین رده آن، خود را بروز داد: مثال بارز این امر را در خشونت نهفته چه در انقلاب ها و جنبش ها و چه در دولت ها می‌توان مشاهده کرد. برخی از انقلاب های قرن بیستمی نظیر انقلاب مکزیک(1910-1920) و انقلاب روسیه (1917) که به میلیونها کشته در زمانی اندک منجر شدند، از این لحاظ بسیار گویا هستند و کسانی که در راس آنها قرار می‌گرفتند، تصویری زنده از ترکیب میان «ناجی»، «جنگجو»، «جنایتکار»، «قهرمان»، «قدیس» و ... را عرضه می‌کردند: زاپاتا، پانچو ویلا، لنین، استالین،... در میان انقلابیون نیز معنای «قهرمان» به همین صورت شکل گرفت. آمریکای لاتین در ترکیبی که از اسطوره شناسی پیش کلمبی و جادویی باستان و خشونت و تنش های سایسی معاصر به وجود می‌آورد، زادگاه «قهرمان» های زیادی بود که گاه همچون مورد «چه گوارا» به نوعی جهانشمولی، دست یافتند. با این وصف، انقلاب اطلاعاتی که خود نقطه اوجی از تحول رسانه‌ای است که از سال های پس از جنگ آغاز شده بود، همه چیز دگرگون شد. در سال های پس از جنگ جهانی دوم، همانگونه که در مکتب «مطالعات فرهنگی» بیرمنگام و در زبان نظریه پردازانی چون ریموند ویلیامز و ادوارد هال بیان می‌شد، فرهنگ به موقعیتی از تولید، انباشت و مصرف توده‌ای رسید که دلیل اصلی آن پدید آمدن طبقه متوسط بزرگ و رو به افزایشی بود که خود حاصل تغییرات اساسی در سبک زندگی و موقعیت طیقه پایین و عمدتا کارگر در کشورهای توسعه یافته بود. این طبقه در نخستین قدم و از خلال فرهنگ آنگلوساکسون با تمرکز بالایی در فرهنگ آمریکایی، آرمان های خود را در یک نوع دید از «قهرمان» متمرکز می‌کرد که رابطه‌ای مستقیم با مصرف و جامعه آرمانی مصرف یعنی آمریکا داشت: مدل «سبک زندگی آمریکایی» در فاصله سال های 1950 تا 1980 مدل اصلی و آرمانی «قهرمان» بود که از طریق بازسازی الگوهای آرمانی انقلاب فرانسه، عدالت اجتماعی و حقوق بشر در ترکیب با لیبرالیسم اقتصادی و سیاسی خود را بازسازی می‌کرد. این یک مدل آرمانی بود که نهایت خود و در حقیقت شروع به افول خود را نه فقط با انقلاب اطلاعاتی از دهه 1980 بلکه از آن بیشتر با دو واقعه مهم «یازده سپتامبر» و «انتخاب اوباما» در راس آمریکا می‌یافت. اوج یک اتوپیا به نوعی در از دست رفتنش نیز هست که در تقابل و رودررویی با واقعیت هایی سخت همچون گسترش و غالب شدن دوباره ساختارهای نومیدی بروز می‌کند. مدل «ضد قهرمان» در نگاه یک گروه یا مجموعه‌ای از گروه ها در چشم گروه یا گروه هایی دیگر، همان «قهرمان» بود و بر اساس همان نیز ساخته شده بود. کاسترو و کندی دهه 1960 یک بار دیگر در قالب بن لادن و بوش ازسازی شدند. و اتفاقا اوج مفهوم «ضد قهرمان» در تروریسم القاعده و شخصیت بن لادن یافته می‌شد، آن هم با تمام مشخصات یک داستان اسطوره ای: میلیاردری که ثروت خود را رها می‌کند و به کوه ها پناه می‌برد تا از بی پناهان دربرابر قدرتمندان دفاع کند. اما انقلاب اطلاعاتی در عین حال که شاهد این آخرین برگ از پرونده طولانی قهرمان و ضد قهرمان سازی های تاریخی و هژمونیک بوده است، خود نقشی عظیم در از میان بردن هر دو مفهوم و در حقیقت بی مصرف شدن این مفاهیم نیز داشته است که باید آن را به چند دلیل دانست: نخست از میان رفتن مرزهای سخت میان دنیای واقعی و دنیای مجازی از خلال میلیاردها رابطه‌ای که این دو را به یکدیگر متصل می‌کنند: فیلم ها، رسانه ها، اینترنت، بازی های رایانه‌ای و غیره. یازده سپتامبر یا اشغال افغانستان و عراق، شورش ها و جنبش های اعتراضی در سراسر جهان، خشکسالی ها و مصیبت های طبیعی و غیره در آن واحد به مثابه واقعیتاتی دردناک و تصاویری خیالین دیده و درک می‌شوند: سناریوهایی هیجان انگیز که می‌توانند در دوره هایی کوتاه تعداد زیادی از مردمان جهان را به گرد مطالباتی مشخص بسیج کنند، اما با همان سرعت چنان از یادها می‌روند که گویی هرگز وجود نداشته اند. گویی آدم ها به تماشای فیلمی پر احساس رفته باشند که تا چندین ساعت یا چندین روز بر آنها اثری عمیق می‌گذارد و بعد آن را فراموش کرده و یادآوری آن نیز برایشان همچون سخن گفتن از یک «فیلم تکراری» است. حاد ترین و دردناک ترین مسائل در جهان کنونی چنین حالتی را دارند، نگاه کنیم، برای مثال به تراژدی ایدز و گرسنگی در آفریقا، برده داری جدید و پورنوگرافی کودکان در سراسر جهان، قتل عام ها و شکنجه ها و دیکتاتوری های سیاسی و فجایع زیست محیطی در سراسر عالم و غیره. از این رو، ساختار «قهرمان» به مثابه راه حلی برای مقابله با آنچه در واقعی یا غیر واقعی بودنش شک وجود دارد، بی معنا می‌نماید. ما در حقیقت به دورانی واژگون نسبت به رمانتیسم انقلابی قرن هجدهم و نوزدهم وارد شده‌ایم. دلیل دیگری که ساختار «قهرمان» و «ضد قهرمان» بی معنا شده اند، ضعیف و کم رنگ شدن و ضربه عمیقی است که به مفوم محوری «انسان» در معنای اومانیستی آن وارد شده است: مفهوم «انسان» در زمانی تا به جایی پیش رفت که دعوی جایگزینی مفهوم خدایی را داشت: نیچه در «چنین گفت زرتشت» با اعلام مرگ خداوند، در واقع بر آن بود که «ابر مرد» خود یا همان «قهرمان» را جایگزین وی کند، اما این جایگزینی به قرنی فاجعه بار انجامید که در نهایت بهترین راه حل را یا بازگشت به معنویتی استعلایی می‌بیند و یا فراتر رفتن از مفهوم انسان برای رسیدن به مفهوم «انسان نما» های تکنولوژیک. معنویت گرایی جدید، تلاش می‌کند که اعتماد از دست رفته انسان ها به خود را به آنها بازگرداند؛ همانگونه که جماعتگرایی ها، قوم گرایی ها، ملی گرایی ها، بنیاد گرایی های جدید و حتی پناه بردن به مفهوم «پایان تاریخ» و «پایان ایدئولوژی» چنین تلاشی را نشان می‌دهند. تصویر «قهرمان» در قالب تصویر «منجی» که اصل و اساس و ریشه‌ای دینی و اسطوره‌ای داشت، به همان حوزه ها باز می‌گردد و انسان ها ناچارند در مقام فروتنانه خود باقی بمانند یا به آن بازگردند تا شاید شانسی برای تداوم داشته باشند. اما در این میان این پرسش مطرح می‌شود که آیا ساختارهای اتوپیایی نیز باید به دنبال از میان رفتن مفهوم «قهرمان» و «ضد قهرمان» از میان بروند و بازگشت انسان به موقعیت فروتنانه «ندگی روزمره» به معنای از دست رفتن امید های اتوپیایی است؟ به باور ما، پاسخ به این پرسش لزوما مثبت نیست. هر چند ساختارهای اتوپیایی هر چه کمتر و کمتر می‌توانند به دلیل تنوعات بیش از اندازه زندگی انسانی در عصر اطلاعات، قالب های کاریزمایی داشته باشد که اساس آنها باور و تبعیت از مدل های یکپارچه و واحد آرمانی است، اما این امر لزوما به معنای آن نیست که نمی‌توان هیچ گونه ساختار اتوپیایی داشت. آنچه در حقیقت باید بدان خو گرفت، تنوع و فراوانی یافتن، این ساختار هاست، که به شدت انعطاف پذیر شده و در روابط «موقعیتی» و «استراتژیک» و بالطبع «ناپایدار» یا «کوتاه مدت» تعریف می‌شوند و نه در ساختارهای دراز مدت، «ابدی» . «عظمت» و «شکوه» و «غول آسایی» و «شگفت انگیزی» و ... مفاهیمی‌بودند که از اندیشه اسطوره‌ای به عاریت گرفته شده بود تا ساختارهای سیاسی به ظاهر ابدی و جاودان را بسازند اما آنچه قرن بیستم ابتدای قرن بیست و یکم به ما عرضه کرد، دیکتاتور‌های حقیر و در واقع جنایتکارانی بودند که خود را در جای خدایان تصور می‌کردند ولی در نهایت با حقارت از جهان رفتند و نفرین عالمیان نثار خاطره شان شد. از این رو شاید درسی که این قرن و به ویژه چند دهه اخیر می‌تواند به ما بدهد آن است که قهرمانان مرده اند، بهتر است انسان به جایگاه فروتنانه خود که می‌تواند بسیار پر ارزش باشد، بازگردد و با خود و با جهان و با سایر موجودات آشتی کند و دست از جنگ بیهوده و بی نتیجه و مرگباری که برای ثروت و قدرتی بی حد و مرز آغاز کرده است، بردارد. سادگی، اعتدال، پذیرش «فانی» بودن وپرهیز از عظمت های خیالین و جاودانگی های توهم آمیز، درس بزگ قرن بیستم است و افسوس که هر اندازه انسان ها حقیرتر باشند، بیبشتر این تصورات خود بزرگ بینی و این تمایل بیمارگونه جایگزینی خدواند در ذهنشان رشد می‌کند. و سرانجام آنکه اگر قهرمانان مرده اند، دیگر زمای برای قهرمان سازی یا قهرمان کشی نیز وجود ندارد. نیازهای اجتماعی، بسترهای فرهنگی، الزامات اقتصادی و سیاسی، همه و همه به روابط بسیار پیچیده اجتماعی وابسته اند که در سطوح متفاوت از خردترین آنها تا کلان ترینشان در زندگی ما وجود دارند و ما چاره‌ای جز آن نداریم که به آنها پاسخ گوئیم تا بتوانیم به صورتی اجتماعی زندگی کنیم. ندیدن این امر و به جای آن، ایدئولوژی پردازی ها با هر محتوایی بسیار زودتر از آنچه تصور می‌شود، توخالی بودن خود را نشان می‌دهند. نه از آن ایدئوولوژی ها از میان رفته باشند و دیگر تاثیری در واقعیت ها نداشته باشند، بلکه به این دلیل که ایدئولوژی ها می‌توانند به تعداد انسان ها متفاوت باشند و گرد هم آمدن و یکی شدن آنها در قالب های به ظاهر محکم و یکپارچه بیشتر نوعی توهم خلسه آور برای گریز از پیچیدگی درک ناشدنی حیات، به ویژه حیات اجتماعی است، تا چاره و راه حلی برای رودررویی با این جهان و توانایی به زیستن در آن. قهرمانان مرده اند یا خواهند مرد، زیرا از جنس انسان ها و همچون تمامی آنها فانی اند؛ اما آنچه جاودان می‌ماند، ولو، قهرمانان انسانی تاریخی، از جنس خدایی و اسطوره‌ای اند.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 676]
-
گوناگون
پربازدیدترینها