واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: اختلاف نظرها؛ چرا؟
اگر احكام شرعی از قرآن و روایتهای اهل بیت علیهمالسلام استخراج میشود، چرا احكام مجتهدان با هم متفاوت است؟درست است كه دانشمندان و صاحب نظران مسایل دینی، احكام الهی را از متون قرآنی و روایی استخراج میكنند، امّا فهم و استعداد آنان متفاوت است. هر كدام، از آیات قرآن و روایات مطلبی را میفهمند و بر اساس آن فتوا میدهند. همان طور كه دانشمندان علوم دیگر نیز اینگونه هستند، مثلا متخصصان طب در مسایلی با هم اختلاف دارند. گاهی بیماری را نزد چند پزشك میبرند، هر كدام نظری متفاوت از دیگری میدهد. اختلاف نظرها طبیعی است.منابع اصلی اجتهاد و استنباط احكام شرعی در دوره آغازین پس از غیبت حضرت ولی عصر علیهالسلام، كتاب قرآن و سنّت رسول خدا صلیاللهعلیهوآله بود كه در بعضی مسایل با تركیب عناصر مورد نیاز دیگری، فقیهان را در كار فتوا دادن، یاری میداد. با گذشت زمان هر اندازه كه فاصله زمانی از آغاز غیبت امام زمان علیهالسلام بیشتر شد، توجه به عناصر دیگری در كار استنباط احكام شرعی ضروریتر مینمود، مانند اجماع ( به اتفاق نظر اهل فن درباره یک موضوع گفته میشود) و عقل و شهرت فتوایی (هر گاه بیشتر فقها در یك مسئله فقهی اتفاق نظر داشته باشند). الآن فقها و صاحب نظران مسایل دینی از قرآن كریم و سنّت اهل بیت علیهمالسلام و اجماع و عقل و شهرت فتوایی برای فتوادادن و پردازش نظریه خود كمك میگیرند. از طرفی گسترش علوم و پیدایش حوادث جدید كار را مشكلتر میسازد. فقها باید با حفظ و پایبندی به اصول اساسی شریعت، با زمان پیش بروند تا از قافله زمان عقب نباشند. گاهی اختلاف فتوا به دلیل آن است كه به نظر یك مجتهد، موضوع حكم تغییر كرده، اما به رای دیگری موضوع حكم شرعی همچنان باقی است،. حضرت امام خمینی (ره) دو عنصر زمان و مكان را در اجتهاد مؤثر میدانست، یعنی فقیه باید جدای از پایبندی به اصول اساسی شریعت بتواند آنها را با علم و آگاهی خود بر زمان و مكان نیز تطبیق دهد. البته آنچه فقها از قرآن كریم و سنت اهل بیت علیهمالسلام به دست میآورند به عنوان یك متخصص دینی، برای خود و دیگران حجّت شرعی است به این معنا كه وظیفه عملی خود و مردم را بر اساس آنچه كه از قرآن كریم و سنّت اهل بیت علیهمالسلام و اجماع و عقل میفهمد، بیان میكند. هیچ فقیهی ادعا نمیكند كه آنچه فهمیدهام، عین حق و مطابق با واقع است، از این رو در پایان فتوای خود مینویسند: «الله اعلم» یعنی خدا بهتر میداند. گاهی فقها از نظریهی اوّل خود بر میگردند و نظریه و فتوای جدیدی میدهند و به اصطلاح «تبدّل رای» برایشان حاصل میشود و نظرشان عوض میشود. گاهی اختلاف فتوا به دلیل آن است كه به نظر یكی، موضوع حكم تغییر كرده، اما به رای دیگری موضوع حكم شرعی همچنان باقی است، مثل شطرنج كه هر چند در اصل حكم حرام بودن قمار اختلافی نیست، ولی به نظر بعضی از فقها در حال حاضر اگر در بین مردم از عنوان آلت قمار بودن، خارج شده باشد در نتیجه بخاطر تغییر موضوع، حكم نیز عوض میشود یعنی باز هم قمار حرام است ولی شطرنج از آلات قمار محسوب نمیشود پس بازی با شطرنج دیگر حرام نیست چون قمار نیست.واحد پاسخ به سوالات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 218]