بخش دوم و پايانيكپي رايت و مؤلفه‌هاي آن؛ جلوه‌اي از مالكيت فكري

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: بخش دوم و پايانيكپي رايت و مؤلفه‌هاي آن؛ جلوه‌اي از مالكيت فكري
خبرگزاري فارس: پرداخت حقوق اقتصادي استفاده از كارهاي تحت حمايت كپي‌رايت، عملي ضد فرهنگي است در حالي كه، نقض كپي‌رايت مانعي براي توسعة اقتصادي و فرهنگي است و منابع انساني و مالي جامعه را به هدر مي‌دهد.

6. شرط نخستين بار

بر اساس قانون ايران لازم است كه چاپ يا پخش يا نشر يا اجراي اثر براي نخستين بار در ايران باشد. در اين‌باره مادة 22 قانون حمايت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان مقرر مي‌دارد: «حقوق مادي پديدآورنده موقعي ازحمايت اين قانون برخوردار خواهد بود كه اثر براي نخستين بار در ايران چاپ يا پخش يا نشر يا اجرا شده باشد و قبلاً در هيچ كشوري چاپ يا نشر يا اجرا نشده باشد».

از اين‌رو، اگر يك اثر ادبي و هنري نخستين بار در ايران چاپ يا پخش يا نشر يا اجرا نشده باشد، از حمايت برخوردار نخواهد بود. البته پيش‌نويس قانون مالكيت ادبي و هنري35 در اين خصوص به غير از ملاك نخستين انتشار در ايران يا انتشار ظرف مدت 30 روز از انتشار نخستين درايران، ضابطة تابعيت ايران يا سكونت در ايران را هم، در نظر گرفته است.

ب. مدت حمايت

دربارة مدت حمايت بايد ميان حقوق مادي و اخلاقي دارندة كپي‌رايت فرق گذاشت. حقوق اخلاقي پديدآورنده به زمان محدود نيست و همواره در كانون حمايت قانون قرار مي‌گيرد. حتي پس از مرگ صاحب اثر اگر كسي به حقوق اخلاقي او تعرض كند، ضمانت اجرا خواهد داشت. اما قاعدة كلي، طبق مادة 12 قانون حمايت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان اين است كه حقوق مادي پديدآورنده در طول حيات او معتبر است و بعد از مرگ هم به مدت 30 سال متعلق به وراث يا شخصي است كه اين حقوق به موجب وصيت به او منتقل شده است.

اگر پديدآورنده وراثي نداشت و حقوق خود را از طريق وصيت نيز به كسي واگذار نكرده بود، براي مدت 30 سال، همة حقوق مادي متعلق به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي است و پس از آن هر كسي مي‌تواند از آن بهره ببرد.به موجب بند 1 مادة 7 كنوانسيون برن و همچنين موافقت‌نامه تريپس36 و كنوانسيون جهاني حق مؤلف،37 مدت حمايت 50 سال پس از مرگ پديدآورنده اثر است. آشكار است كه بين قانون رايج در ايران و اين قرارداد بين‌المللي، در زمينة مدت اعمال حمايت تفاوت وجود دارد.

اما در پيش‌نويس قانون مالكيت ادبي و هنري دقيقاً مدت ذكر شده در كنوانسيون برن آمده است و قانون كپي‌رايت آمريكا نه تنها حداقل لازم را رعايت مي‌كند، بلكه مواعد طولاني‌تري را براي حمايت در نظر گرفته است. كنوانسيون رم38 حداقل حمايت را 20 سال از تاريخي كه اثر در آن ضبط شده يا برنامة اجرايي و نمايشي در آن به وقوع پيوسته يا برنامة راديويي و تلويزيوني پخش شده، شناسايي كرده است. در حالي كه معاهدة حق مؤلف ژنو حداقل دورة حمايت را در مورد آثار صوتي 50 سال مي‌شناسد و معاهدة اجراكنندگان و آوا نگاشت‌ها39 حمايت از حقوق اجراكنندگان آثار را حتي پس از مرگ آنان تأمين مي‌كند.

ج. آثار مورد حمايت

مادة 2 قانون حمايت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان اثرهاي مورد حمايت رانام مي‌برد:ـ كتاب و رساله و جزوه و نمايشنامه و هر نوشتة ديگر علمي و فني و ادبي و هنري. عبارت «هر نوشتة ديگر» بيانگر اين است كه مصداق‌هاي مورد اشاره، حصري نيستند و هر اثري كه بيانگر شخصيت پديدآورندة آن باشد، از جمله مقاله‌هاي مطبوعاتي، فيلمنامه يا اقتباس و تلخيص از آثار ديگر، از حمايت قانوني برخوردار است.

ـ شعر و ترانه و سرود و تصنيف كه به هر ترتيب و روش نوشته يا ضبط يا نشر شده باشد:از آثار صوتي ضبط شده بر روي صفحه يا نوار يا هر وسيلة ديگر يا اشعار و سرود‌هاي نوشته شده حمايت مي‌شود.ـ اثر سمعي و بصري به منظور اجرا در صحنه‌هاي نمايش يا پردة سينما يا پخش از راديو و تلويزيون كه به هر ترتيب و روش نوشته يا ضبط يا نشر شده باشد:اثر راديويي، برنامه‌اي است كه براي پخش از راديو خلق يا مورد اقتباس قرار گرفته است.

اثر تلويزيوني، مجموعة تصاويري است كه بر اساس قواعد و ويژگي‌هاي خاص اين رسانه پرداخته شده و در نهايت يك برنامه تلويزيوني را مي‌سازد.40 اثر سينمايي، تصاوير عكس‌برداري شدة متحرك به وسيلة دستگاه سينما تو گراف است به شرطي كه بيانگر شخصيت وابداعات و ابتكارات پديدآورندة آن باشد.41ـ اثر موسيقي كه به هر ترتيب و روش نوشته يا ضبط يا نشر شده باشد:اثر موسيقي تركيبي از چهار قسمت است كه مورد حمايت قرار مي‌گيرند:. ملودي يا ماية اصلي آهنگ؛. ريتم يا ضرب؛.

هارموني(همسازي و هم آهنگي)؛. تنظيم.نقاشي و تصوير و طرح و نقشة جغرافيايي ابتكاري و نوشته‌ها و خط‌هاي تزييني و هر گونه اثر تزييني و اثر تجسمي كه به هر طريق و روش به صورت سايه يا تركيبي پديد آمده باشد.ـ هر گونه پيكره (مجسمه):جسمي كه از گچ، فلز، سنگ و ... به شكل حيوان، انسان يا ... درست كنند.ـ اثر معماري از قبيل طرح و نقشه ساختمان:اين آثار بايد داراي ويژگي ابتكاري و واجد جنبه‌هاي هنري باشند تا مورد حمايت قرار گيرند.ـ اثر عكاسي كه با روش ابتكاري و ابداع پديد آمده باشد:ـ اين قانون از اثر عكاسي اصيل و ابتكاري حمايت مي‌كند.

ـ اثر ابتكاري مربوط به هنرهاي دستي يا صنعتي، نقشه قالي و گليمـ اثر ابتكاري كه بر پاية فرهنگ عام (فولكور) يا ميراث فرهنگي و هنر ملي پديد آمده باشد:«فولكور» زير مجموعه‌اي از دانش سنتي است و اشاره دارد به آثار ادبي، هنري، خبري و همة اختراع‌هايي كه بر سنت و رسوم بشري مبتني است.فرهنگ عامه از نسلي به نسل ديگر منتقل مي‌شود و متعلق به يك قوم است كه با تكامل آن قوم گسترش مي‌يابد.42براي آثار فولكور پديد آورندة خاصي نمي‌توان معين كرد؛ چون اصولاً متعلق به يك ملت‌اند و از نسلي به نسل ديگر انتقال مي‌يابند.

در صورتي كه پديدآورندة خاصي داشته باشد طبق قوانين از آن حمايت خواهد شد. اما مسلماً تطبيق فولكور با قوانين موجود براي حمايت از تمام مصداق‌هاي آن كافي نيست. در مورد حمايت از فولكور و مصداق‌هاي آن در سطح بين‌المللي هنوز تصميمات قطعي وجود ندارد. اما در مواردي كه فولكور متعلق به يك ملت است، استفادة اعضاي همان جامعه موجب تعرض به آن نمي‌شود. پس اين دسته دعاوي بيشتر در سطوح بين‌المللي مطرح مي‌شود كه دولت به نمايندگي از عموم مردم اقدام مي‌كند.

ـ اثر فني كه جنبة ابداع و ابتكار داشته باشد:اين مورد ابهامات فراواني دارد و با آوردن واژة «فني» به نظر مي‌رسد، بيشتر مربوط به مالكيت صنعتي باشد و به سختي مي‌توان آن را به حمايت از نرم‌افزارهاي رايانه‌اي گسترش داد؛ زيرا معمولاً در كشورهايي كه قوانين حق مؤلف خود را شامل نرم‌افزار كرده‌اند، اين موضوع را در شمار آثار ادبي و نه يك اثر فني محسوب كرده‌اند. تفسير بند 11 موجب اطلاق اين عنوان به نرم‌افزار مي‌شود كه در عرف جهاني معمول نيست؛ چراكه تفسير قانون به هر حال بايد با توجه به اوضاع و احوال و قراين، منطقي باشد.

در حالي كه كشورهايي كه مهد رايانه مجبور شده‌اند با اصلاح قوانين خود به شمول آنها به اين پديدة نو تصريح كنند، چگونه ممكن است گفته شود عبارات قانون‌گذار ايراني در گذشتة دور، چندان افاده شده كه نرم‌افزار رايانه‌اي را دربرگيرد.43 اگر بگوييم آثار مورد حمايت ذكر شده در اين قانون جنبة تمثيلي دارد مشكلي كه به وجود مي‌آيد در زمينة حمايت كيفري مي‌باشد كه با توجه به جزايي بودن قانون نمي‌توان آن را تفسير موسع كرد.اين مقوله‌ها بايد در ديد وسيع سنجيده شود و حتي نرم‌افزارهاي رايانه‌اي تحت عنوان آثار ادبي مورد حمايت اين قانون قرار مي‌گيرد.

مادة 101 قانون كپي‌رايت آمريكا در تعريف آثار ادبي بيان داشته است: «آثار ادبي هستند كه با كلمات، اعداد يا ديگر علايم لفظي يا رقمي بيان مي‌شوند، صرف نظر از ماهيت آنها كه كتاب، نشريات، آثار دست‌نوشته و ... باشد».بنابراين، نظر مقنن اين نيست كه آثار مورد حمايت حصري قلمداد شوند و براي حمايت از اثر چنانچه شرايط ذكر شده در قانون كپي‌رايت آمريكا را دارا باشد، مورد حمايت قرار مي‌گيرد و مي‌توان با توجه به كلي‌بودن واژه‌ها، موارد ديگري را نيز جزء آن قلمداد نمود.44

بر اساس موافقت‌نامة تريپس حمايت كامل‌تري از آثار ادبي و هنري صورت مي‌گيرد و از كشور‌هاي عضو مي‌خواهد كه در قوانين خويش از نرم‌افزار‌هاي رايانه‌اي نيز همانند آثار ادبي حمايت كنند.در معاهده‌هاي حق مؤلف وايپو به قواعد اساسي و تضمين‌كنندة حمايت از كپي‌رايت در عصر ديجيتال پرداخته شده و اين دو معاهده از آثار ادبي و هنري با توجه به شرايط زمان ـ كه بهره‌گيري از آثار به صورت ديجيتالي از طريق شبكه‌هاي دوسويه امكان‌پذير است و انتقال متن، صوت، تصوير و برنامه‌هاي رايانه‌اي از طريق اينترنت امري ساده مي‌باشد ـ حمايت مي‌نمايند.

آمريكا با پيوستن به اين معاهدات، مفاد معاهده‌هاي Wct و Wept را تحت عنوان قانون كپي‌رايت هزارة ديجيتالي در سال 1998 تصويب كرد.در ايران ابهام در زمينة حمايت از نرم‌افزارهاي رايانه‌اي وجود داشت تا سرانجام بر اساس مادة 160 قانون برنامة سوم توسعة اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي(1379) گزارش‌هاي پژوهشي، پايان‌نامه‌ها و نرم‌افزارهاي چندرسانه‌اي به عنوان آثار مشمول مفاد قانون حمايت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان قرار گرفتند.

ـ هر گونه اثر مبتكرانة ديگر كه از تركيب چند اثر از اثرهاي نامبرده پديد آمده باشد:اگر اثر جديد، هويتي مستقل از اجزاي خود داشته باشد و نشان ابتكار و ابداع‌هاي پديدآورندة آن باشد در كانون حمايت اين قانون خواهد بود. در نتيجه اثر اشتقاقي كه شامل ترجمه، اقتباس و تلخيص مي‌شود، تحت اين عنوان قرار مي‌گيرد.

قانون كپي‌رايت آمريكا از آثار اشتقاقي كه بر اساس بهره‌گيري از يك يا چند اثر قبلي پديد آمده، در صورت بديع بودن مثل ترجمه، اقتباس، تلخيص و از آثار تلفيقي كه با جمع آوري و كنار هم قرار دادن آثار قبلي به گونه‌اي شكل گرفته‌اند كه داراي اصالت‌اند مثل بيوگرافي‌ها، كتاب‌هاي راهنما، كاتالوگ‌ها و آثار جمعي، 45 مثل روزنامه‌ها و دايرةالمعارف‌ها نيز حمايت مي‌كند.

در بند 1 مادة 2 كنوانسيون برن به صورت تمثيلي از آثار تحت حمايت حقوق پديدآورندگان نام برده شده كه همة آثار بديع در حوزه‌هاي ادبي و علمي و هنري را صرف نظر از شكل و قالب بيان آنها در بر مي‌گيرد. همچنين آثار مبتني بر آثار ديگر، مانند ترجمه‌ها، آثار تلفيقي، تنظيمات موسيقايي و ديگر اشكال تغييريافتة آثار ادبي يا هنري نيز مورد حمايت‌اند.46

گفتار دوم. مبناي حمايت از كپي‌رايت

در خصوص ترديد‌ها يا نقد‌ها در مورد كپي‌رايت، سه دليل مهم وجود دارد كه به بررسي آنها مي‌پردازيم.

الف. حقوق طبيعي47حقوق طبيعي كه مترادف با حقوق فطري است، قواعدي برتر از ارادة حكومت و غايت مطلوب انسان است و قانون‌گذار بايد بكوشد آنها را بيابد و راهنماي خود قرار دهد48. مطابق نظرية حقوق طبيعي، دليل اينكه چرا حمايت از كپي‌رايت مورد مذاكره است، اين نيست كه مي‌پنداريم تمام مردم از كپي‌رايت نفع خواهند برد، بلكه به اين دليل از كپي‌رايت حمايت مي‌شود كه يك حق است و به طور شايسته در كانون حمايت قرار مي‌گيرد.

به خصوص اينكه كپي‌رايت حق مالكيت را در توليد‌هاي عقلي سازماندهي مي‌كند؛ زيرا چنين محصولي از فكر نويسنده‌اي شخصي نشئت مي‌گيرد. براي مثال، شعر به عنوان تلاش و الهام عقلاني، محصول ذهن شاعر است. به تعبير ديگر، اين محصول بياني از شخصيت نويسنده است؛ با فرض اينكه اثري كه فردي خلق مي‌كند، ماهيت يكتاي آن فرد را منعكس مي‌كند استدلال‌هاي حقوق طبيعي در اينجا از ما مي‌خواهد كه نتايج آن ابداع يا اثر را مالكيتي انحصاري و متعلق به مبدع يا نويسنده بشناسيم.در نتيجه كپي‌برداري از اثر شخصيِ نويسنده، غصب مالكيت او و معادل سرقت است. به همين لحاظ قانون كپي‌رايت درك قانوني و شخصي از اين بديهيات و دستورهاي اخلاقي است.

ب. پاداش49مطابق نظرية پاداش، دليل اينكه چرا حمايت از كپي‌رايت مورد مذاكره است، اين است كه مي‌پنداريم منصفانه است به يك نويسنده، به دليل تلاش وي در ابداع يك اثر و عرضة آن به عموم، پاداش بدهيم. كپي‌رايت در واقع يك بيان قانوني قدرداني از نويسنده است به پاس انجام دادن كاري افزون بر آنچه جامعه از آن شخص انتظار دارد يا احساس مي‌كند كه متعهد به آن بوده است.

به تعبير ديگر، بحث از كپي‌رايت، شبيه باز پرداخت دين است. با وجود اين، در تقابل با ديگر نظام‌هاي پاداش، كپي‌رايت به عموم مردم اجازه مي‌دهد تا دريافت‌كنندة پاداش و اندازة آن را معين نمايند. تعداد نسخه‌هاي كپي‌شده از روي يك كتاب پرخريدار يا نسخه‌هاي ضبط شده از يك فيلم ويدئويي، ملاك ميزان پاداش مالي است كه به مالك اثر داده مي‌شود. اين نظريه، بيشتر با ديدگاه‌هاي ماركسيستي هماهنگي دارد.

ج. انـگيزه50دليل سوم بر اين انديشه استوار است كه از هر آنچه در كل براي عموم و جامعه مفيد است، بايد حمايت كرد. نظرية انگيزه را «ويليام نورهاس» طرح كرده است51. پيش‌فرض دليل انگيزه اين است كه توليد و پخش عموميِ يك موضوع فرهنگي مانند كتاب، موسيقي، هنر يا فيلم فعاليتي ارزشمند و مهم است، تا جايي كه بدون حمايت از كپي‌رايت، توليد و پخش اين موارد در يك سطح مناسب صورت نمي‌گيرد؛ چراكه آثار اغلب با هزينه‌هاي بالايي ابداع مي‌شوند. به همين لحاظ نخستين انتشار اثر مي‌تواند فرصت را براي كپي‌برداري غيرمجاز فراهم كند.

براي مثال، در حالي كه براي نوشتن كتاب حقوق مالكيت‌هاي اخلاقي نوشتة ليونل بنتلي52 وقت و انرژي فراواني هزينه شده است، منتشر كردن اولية آن، مي‌تواند به آساني، با سرعت بالا و قيمت ارزان زمينة انتشار غير قانوني مجدد آن را فراهم آورد. لذا در صورت نبود قانون كپي‌رايت، ناقض كپي‌رايت مي‌تواند به آساني و بدون صرف هزينه‌اي براي ابداع ابتدايي آن، به تكثير آن بپردازد.

در حالي كه به استناد دليل انگيزه، اگر از ليونل بنتلي حمايت نمي‌شد اين كتاب هرگز نوشته يا منتشر نمي‌گرديد. شايد به همين دليل باشد كه حتي كهن‌ترين قوانين راجع به حمايت از كپي‌رايت، از اين نظريه استقبال بيشتري كرده‌اند. مقدمة قانون كپي‌رايت(1710) انگلستان يكي از اهداف خود را تشويق عالمان به نوشتن كتاب‌هاي مفيد مي‌داند.53بنابراين، كپي‌رايت حمايتي را مقرر مي‌دارد كه در پرتو آن كساني كه در توليد كالاهاي فرهنگي و اطلاعاتي وقت و هزينة بسياري صرف كرده‌اند، مطمئن باشند كه نه تنها سرمايه‌گذاري آنها جبران مي‌شود، بلكه سود و شهرت مناسبي را نيز با اين آثار به دست مي‌آورند،54 صرف نظر از اينكه كدام يك از اين دلايل را بپذيريم.

نتيجه‌گيري

كپي رايت شاخه‌اي از مالكيت ادبي و هنري از زيرمجموعة مالكيت فكري است كه به ابداع‌كنندگان آثار ادبي مانند كتاب داستان، شعر، نمايش‌نامه، متون مرجع، روزنامه‌هاي رايانه‌اي، پايگاه داده‌ها، فيلم، قطعات موسيقي و آثار هنري مانند نقاشي، طراحي، عكس و مجسمه، معماري، تبليغات، نقشه‌هاي جغرافيايي و نقشه‌هاي مهندسي تعلق مي‌گيرد. دارندگان اين امتياز مي‌توانند براي يك دوره زماني محدود به نشر و تكثير آثار توليدي خود، بپردازند و از اين منظر، كليه حقوق مادي خويش را از آنها استيفا كنند.

اين در حالي است كه اسناد بين‌المللي هم به چنين مؤلفه‌هايي توجه داشته‌اند. اما دربارة مباني حمايت از كپي‌رايت، صرف نظر از مباني متفاوتي كه ارائه شده است، به نظر مي‌رسد نظرية انگيزه از قوت بيشتري برخوردار باشد.اين در حالي است كه سهولت و آساني نقض كپي‌رايت بر اهميت آن مي‌افزايد. با نگاهي اجمالي به آمار و ارقام نقض كپي‌رايت به آساني پي مي‌بريم كه رعايت كپي‌رايت چگونه از ورود ضرر و زيان به صاحبان آن جلوگيري مي‌كند. در جامعة ايران، اگرچه آمار دقيقي در اين زمينه وجود ندارد، مي‌توان از آمار صنايع فيلم‌سازي آمريكا استفاده كرد كه سالانه حدود يك بيليون دلار به دليل كپي‌برداري غيرمجاز ضرر مي‌بينند.

اين مبلغ، علاوه بر مبالغي است كه براي تعقيب متجاوزان كپي‌رايت و فرهنگ‌سازي دربارة رعايت كپي‌رايت هزينه مي‌شود. طبيعي است كه دولت‌ها ـ كه متولي و حافظ نظم در جامعه‌اند. از چنين ارقام درشت و تبعات منفي آن نگران باشند و به چاره‌انديشي واداشته شوند و از طريق قواي مقننه به مبارزه با آن بپردازند.در حالي كه، بر اساس تكوين و تشريع، توليد فكري، محصول تلاش انديشة انسان است كه ماليت ذاتي و ملكيت تكويني دارد. اين محصول سرشار از منافع حياتي و سرنوشت‌ساز است و در عرف معاوضه و معامله مي‌شود.

شرع آن را به رسميت شناخته و تشريع آن را ضمانت و از آن حمايت كرده است.با بررسي اقوال فقيهان به اين نتيجه مي‌رسيم كه در ميان آنان نيز روشي واحد در مورد احترام به كپي رايت وجود ندارد. برخي از آنان اين حق را به رسميت شناخته و شماري ديگر آن را نامعتبر شمرده‌اند. اين دوگانگي در موضوع كپي‌رايت باعث شده است كه حاكمان در كشورهاي اسلامي در حمايت از كپي رايت اتفاق نظر نداشته باشند.

تا زماني كه فقيهان روش واحد و مشخصي دربارة مشروعيت و احترام به اين دسته از حقوق در پيش نگيرند و زمينه براي همكاري‌هاي بين‌المللي و الحاق به كنوانسيون‌هاي مرتبط با كپي‌رايت فراهم نيايد، توفيقي چشم‌گير در اين عرصه عايد ما نخواهد شد.خدا و پيامبر، حقوق مادي از جمله مالكيت را تأييد كرده‌اند، اما حقوق معنوي شامل آن نمي‌شود و چون اسمي از آن برده نشده، پس مورد تاييد دين نيست. نويسندگان حق مالي تأليف ندارند.

بنابراين، ناشران و مؤسسه‌هاي چاپ و نشر مي‌توانند هر گونه و به هر تعداد كتاب‌ها را چاپ كنند تا عقايد اسلامي ترويج و تبليغ شود و به دست همة افراد برسد؛ چرا كه مردم در بحث از حقيقت و رسيدن به آن شريك‌اند. در شرايطي كه جامعة علم و ادب، از تأليفات دنياي غرب بي‌نياز نيست، ناگهان موضوع الحاق ايران به عهدنامة كپي‌رايت و پرداخت ميليون‌ها دلار ارز به عنوان حق تأليف به نويسندگان خارجي، جامعة ما را بر سر دو راهي قرار مي‌دهد. در صورتي كه همين فرنگي‌ها، همة آثار علمي و تأليفات ارزشمند دانشمندان و متفكران ما را ترجمه كردند، بدون آنكه حق تأليف نويسندگانش را بپردازند.

با پرداخت حقوق اقتصادي براي ترجمة كتاب‌هاي غيرفارسي زبان، قيمت تمام شدة اين نوع كتاب‌ها بالا مي‌رود (پيامد اقتصادي) و با توجه به پايين بودن قدرت خريد جامعة مصرف‌كنندگان كتاب در كشور، اين جامعه از كالاهاي علمي، فرهنگي و هنري به شكل كتاب، محروم مي‌شود (پيامد فرهنگي)؛ بنابراين پرداخت حقوق اقتصادي استفاده از كارهاي تحت حمايت كپي‌رايت، عملي ضد فرهنگي است. در حالي كه، نقض كپي‌رايت مانعي براي توسعة اقتصادي و فرهنگي است و منابع انساني و مالي جامعه را به هدر مي‌دهد55.

مالكيت فكري مشتمل بر قواعدي مبني بر شناسايي و حمايت از حقوق پديدآورندگان و روابط آنها با مصرف كنندگان در مورد محصول پديدآمده است.با توجه به گستردگي موضوعات مربوط به آفرينش‌هاي فكري و تنوع و تعدد مشكلات موجود و نيز تحول و تكامل كنوني گونه‌هاي جديد آثار ادبي و هنري، قوانين موجز و مختصر كه گاه كاستي‌ها و نارسايي‌هايي هم دارند، پاسخگوي نيازهاي امروز نيستند. ضمن آنكه در اين عرصه از روية قضايي غني و قابل اتكايي نيز برخوردار نيستيم.

بر اين اساس، نياز به قانون جامع و كامل كه در برگيرندة موارد پيش‌بيني‌نشده در اين قوانين باشد و از سويي با مفاد كنوانسيون‌هاي بين‌المللي و تجربه‌هاي ديگر كشورها در خصوص حمايت از كپي رايت هماهنگ باشد، احساس شد. از اين‌رو، پيش‌نويس لايحة قانوني مالكيت هنري و ادبي را گروه پژوهش مالكيت‌هاي ادبي و هنري پژوهشگاه فرهنگ و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با همكاري سازمان جهاني مالكيت معنوي در 33 ماده تدوين كرد. اين پيش‌نويس به صورت مفصل به حقوق پديدآورندگان آثار فكري پرداخته است.

در تدوين اين پيش‌نويس از قوانين حقوقي كشورهاي مختلف از جمله فرانسه، آمريكا، انگليس و اسناد بين‌المللي مانند كنوانسيون برن و موافقت‌نامة تريپس بهره گرفته شده است. اين پيش‌نويس با نگرش بومي بر اساس الگوي سازمان جهاني مالكيت فكري تهيه شده است. به همين جهت، به نظر مي‌رسد كه لايحه‌اي جامع و كامل‌تر از مقرّرات كنوني و هماهنگ با كنوانسيون‌هاي بين‌المللي باشد.

پي نوشت :

35. اين پيش‌نويس را گروه پژوهش مالكيت‌هاي ادبي و هنري پژوهشگاه فرهنگ و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با همكاري سازمان جهاني مالكيت معنوي در 33 ماده تدوين و به مجلس تقديم كرده است.

36. TRIPS Agreement, 1995

37. World Intellectual Property Convention, 1976

38. Rome Convention,1961

39. WPPT

40. جرالد ميلرسون، فن برنامه سازي تلويزيوني، ص9.

41. ف. پودوفكين، فن سينما و بازيگري در سينما، ترجمه حسن افشار، ص26.

42. مهدي زاهدي، گزارش همايش بين منطقه‌اي سازمان جهاني مالكيت اخلاقي در خصوص حمايت از دانش سنتي.

43. امير صادقي نشاط، حمايت از حقوق پديدآورندگان نرم افزارهاي رايانه‌اي، ص90

44 .Christine Haight Farley, Protection Copyright: is Intellectual Property the Answer?, p.212

45 بر اساس قانون كپي رايت آمريكا آثار جمعي در قلمرو آثار تلفيقي قرار مي‌گيرد.

46. Richard Stim ,Copyright Law, p.251

47. Natural Right Arguments

48. ناصر كاتوزيان، فلسفه حقوق، ج1، ص44

49. Reward Arguments

50. Incentive Arguments

51. William D.Norhaus, Invention, Growth and Welfare: A theoretical treatment of technological change, p.65

52. Bentley Lionel

53. J.A.L. Sterling, World Copyright Law, p.65

54. Lionel Bentley & Brad Sherman, Intellectual Property, Patents, Copyright, Trademark, Allied Right, p.34

55. جواد صالحي، كپي رايت در بستر قانون و تعامل آن با مباني فقهي، ص19.

جواد صالحي،عضو هيئت علمي دانشگاه پيام نور كرمان.

معصومه سالاري‌‌راد،عضو هيئت علمي دانشگاه پيام نور كرمان.

منبع :فصلنامه معرفت حقوقي شماره 1

انتهاي متن/

سه|ا|شنبه|ا|6|ا|تير|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 118]