واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: وبلاگ > صالحی، سید عباس - حکومت هزار ساله سادات علوی در یمن، پدیدهای مهم و تجربهایی بیمانند در تاریخ دولتهای شیعی است. در این دولت، به گفته سید حسن امین، از آغاز تا انقراض، 66 امام فرمانروایی کردند. (دایره المعارف الاسلامیه الشیعیه 11/70) نخستین این سلسله، امام الهادی الی الحق یحیی بن حسین (م 298 ق) بود که در تاریخ 284 ق (897 م) به صعده آمد (همین استان جنجالی و منطقه تخاصمات اخیر در یمن) و سپس در 286 ق (899 م) به صنعا دست یافت و آن را مقر اقامت قرار داد. این سلسله، جز در فترت کوتاه که در سلسله عثمانی قرار گرفت، تداوم یافت و در سال 1962 م با کودتای عبدا... سلال و اعلان جمهوری، منقرض شد... در حاشیهی این تجربه و تاریخ ممتد، چند نکته جلب توجه میکند: سادات حسنی، هزار سال حکومت یمن را در اختیار داشتند 1- همانگونه که اشارت شد، این سلسله حکومتی، ازسادات علوی تشکیل شده بودند. 59 نفر از ایشان، از نسل الهادی الی الحق (بنیانگذار دولت شیعی یمن) بودند 5 نفر از نسل یکی دیگر از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) و 2 تن از نوادگان امام هادی(ع). (همان منبع)بنیانگذار این سلسله تاریخی، «امام الهادی الی الحق» اهمیت و جایگاه ویژهایی در این سلسله دارد. نسب او به امام حسن مجتبی(ع) میرسد. شجرهنامه او چنین است: یحیی بن حسین بن قاسم بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن حسن بن علی بن ابی طالب(ع). بدینگونه او با 5 واسطه به امام حسن مجتبی(ع) متصل میشود. شایان ذکر است که در میان اجداد او، «ابراهیم بن اسماعیل» همان «ابراهیم بن طباطبا» است که نیای تمامی سادات طباطبائی است (که در ایران، عراق، شامات، یمن، مصر، هند و... گستردهاند)جد او «قاسم بن ابراهیم» معروف به «قاسم الرسی» است که در قیامهای ضد عباسی به همراه برادرش (محمد بن طباطبا) حضور داشت و دارای نوشتههایی مهم در موضوعات فقهی، کلامی، تاریخی و... است. (مجموعهایی از رسالههای او در 2 جلد با عنوان «مجموع کتب و رسائل الامام القاسم بن ابراهیم الرسی» چاپ شده است و برخی از مستشرقان چونان مادلونگ، بنیامین آبراهام اف و ... تحقیقات مستقلی در زمینه افکار و آراء او دارند. دانشوری و فقاهت، ویژگی بارز حاکمان علوی یمن بود 2- از ویژگیهای بارز سلسله سادات علوی در یمن، این است که بخش مهمی از آنان، از عالمان برجسته و مولفان نامور بودند. باور به «دانش دین» در «حاکم اسلامی»، موجب شد که این سلسله، تنها به حکمرانی نیندیشد بلکه دانشوری را نیز بجوید.در میان امامان یمن، برخی از ایشان در این زمینه نامآورترند و از آن جمله:• الهادی الی الحق یحیی بن حسین (م 298 ق): بنیانگذار سلسله سادات علوی در یمن، از فقیهان و متکلمان بنام جهان اسلام است و دارای تالیفات بسیار در فقه، حدیث، کلام، تفسیر و... است. بر اساس یک پژوهش، 43 اثر از آثار او تا کنون چاپ شدهاند. (ر.ک نشریه هفت آسمان، ش14، مقاله معرفی آثار منتشر شده زیدیه، سیدعلی موسوینژاد)• محمد بن یحیی الهادی (م 323 ه.ق): دومین امام سلسله نیز، از فقیهان و متکلمان و شاعران نامور بود. گفتهاند آثار او به 16 جلد میرسد. تفسیر قرآن اودر 7 جلد بوده و آثار دیگری نیز از او در کتابخانههای بریتانیا و یمن و ... باقی است. (دایره المعارف بزرگ اسلامی، مدخل آل طباطبا)• امام احمد بن یحیی الهادی (م325 ق): سومین امام، را نیز از دانشوران برجسته میدانند. 14 اثر او به چاپ رسیده است: علوم القرآن، الرد علی الاباضیه، مسائل المجبره، النجاه. (نشریه هفت آسمان، ش14/183) و آثار خطی از او بر جای مانده است.• امام یوسف بن یحیی (م 403 ق): گفته شده است که تالیفات او در حدود 100 مجلد بوده است. (دایره المعارف بزرگ اسلامی، مدخل آل طباطبا)• امام حسین بن قاسم (م 404 ق): او بنیانگذار فرقهای به نام «حسینیه» است. به او نوشتههای بسیار منسوب است و تعداد آن به 73 اثر میرسد (همان). مجموعهای از رسائل او با عنوان «المعجز» نشر یافت. (نشریه هفت آسمان، ش14/ 189)• امام عبدا... بن حمزه (م 614 ق): او نیز دارای تالیفات و آثار بسیار بوده و از جمله: الشافی (4 ج در کلام) و آثار دیگر.• امام مهدی محمد بن مطهر بن یحیی (م 729 ق): او نیز دارای آثار فقهی، کلامی، تفسیری متعدد است. • امام مهدی احمد بن یحیی (م 840 ق): او نیز در حیطههای گوناگون دینی، علمی و ادبی مهارت داشت. در فقه، کتابهای گوناگون نگاشت چونان البحر الزخار (در 5 جلد) و آثار فقهی دیگر. در کلام و اصول اعتقادات آثار و تالیفات فراوان دارد. در حوزههای دانشی چونان: منطق، تاریخ، اخلاق، ادبیات و... نیز آثار متعدد از او بر جای مانده است.و بالاخره، تعداد امامان دانشور علوی و عناوین آثار ایشان، بس گستردهتر از نقل و یادکرد در این مجال مختصر است. نامهای یاد شده، تنها نشانهای ازگستره دانشوری در این سلسله شیعی است. دانش در سلسله علویان یمن، تداوم مییابد 3- غالب سلسلهها درآغاز با سلحشوری یا دانشوری آغاز میکنند. اما به مرور به بی بند و باری و عیاشی رو میآورند و دانش و سلحشوری را به کنار میزنند. در میان سلسله سادات علوی در یمن، دانشوری تداوم نسبی مییابد. در میان متاخران ایشان چونان متقدمان، ناموران دانش و فقاهت دینی اندک نیستند. از جمله: امام ابراهیم بن محمد مویدی (م 1083 ق)، امام اسماعیل بن قاسم (م 1087 ق) و امامان دیگر.درباره آخرین امام سلسله سادات علوی یمن، یعنی امام احمد بن یحیی، محققان بر ویژگیهای او در تحصیل دانش دینی تاکید دارند. این که پدر و جد او از عالمان دینی بودند و خود او، تربیت علمی-دینی قابل ملاحظهای یافت و به عنوان ادیب و وخطیب ماهر مطرح بود. (الیمن تحت حاکم الامام احمد، احمد عبید بن دغر، 263 به بعد) مطالعات در حوزه دانش و مدیریت سیاسی حاکمان علوی یمن ضرورت دارد 4- به نظر میرسد تجربه ممتد و طولانی دولت هزار ساله شیعی در یمن، قابلیت مطالعات تاریخی- تحلیلی گسترده را داشته باشد. گرچه این سلسله، چونان دیگر سلسلههای دولت شیعی، با نقاط ضعف و آسیبهایی همراه بوده است، اما در مجموع دارای نکات و تجربههای آموزنده است. آموزههایی که به غنای نظری- مهارتی دولتداری شیعی یاری میرساند.پیشنهاد میشود که در کنار دو حوزه نوپا در مطالعات یمن شناسی (نسخ خطی یمن و اندیشههای کلامی در یمن) - که هم اینک معدودی از دانشوران و فاضلان بدان مشغولند- حوزه سوم «دانش سیاسی و دولت در یمن» نیز مورد توجه پژوهشگران دانش سیاسی و یمن شناسان قرار گیرد. (ادامه دارد)
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 253]