دستاورد جديد بيابانزايي

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: دستاورد جديد بيابانزايي

سرزمين پهناور ايران به رغم تنوع قابل توجه آب و هوايي، گستردگي جغرافيايي و تنوع زيستي و اكوسيستمي، داراي محدوديت و تنگناهاي طبيعي است كه بيابان يكي از مهمترين بوم‌سازگان آن است و اين در شرايطي است كه به لحاظ وسعت زياد و همچنين اثرگذاري بر ساير بوم‌سازگان جنگل، مرتع، تالاب و كشاورزي نمي‌توان اين عرصه‌هاي وسيع را در برنامه‌ريزي‌ها و كلا‌ن‌نگري‌هاي مديريت كشور ناديده گرفت.

حدود 80 درصد از اراضي كشور در حوزه مناطق خشك و نيمه خشك تا خشك نيمه مرطوب قرار دارد و از اين نظر ايران داراي شرايط اكولوژيكي شكننده‌اي است. در اين مناطق كه عموماً ميزان بارندگي كمتر از 200 ميليمتر است، شديدترين نوع تخريب در اين مناطق، در اراضي كشاورزي رخ مي‌دهد كه برخي از پيامد‌هاي آن كاهش سطح سفره‌هاي زيرزميني و شور و قليايي شدن خاك‌ها به سبب رعايت نكردن اصول بهره‌برداري از منابع اراضي است.

پديده بيابانزايي در كشورمان عمدتاتوسط عواملي چون افزايش جمعيت و فشار بر منابع طبيعي و اراضي كشاورزي براي تامين نياز شهروندان به مواد غذايي بيشتر در قالب چراي مفرط دام، تبديل بي‌رويه زمين‌هاي مرتعي به اراضي كشاورزي، بوته زني و بوته كني، رعايت نكردن موازين علمي در شخم زمين، كشت فشرده و نامناسب در زمين‌هاي كشاورزي به وجود مي‌آيد.

در اين ميان پديده آلاينده ريزگرد هم به عنوان محصول بيابانزايي در سال‌هاي اخير خسارات هنگفتي به بخش سلامت و اقتصاد كشور وارد آورده است كه اين امر نيازمند اقدامات جدي كشوري و منطقه‌اي است.

پديده مذكور با دامن زدن به بيماري‌هاي قلبي و عروقي و كاهش عملكرد و حتي انسداد مزمن ريه علاوه بر تهديد سلامت جامعه،‌ هزينه‌هاي سنگيني را بر اقتصاد خانواده و كشور تحميل مي‌كند.

علاوه بر اين،‌ريزگرد از گرفتاري‌هاي كشاورزان سخت‌كوش كشور و تنفس آنان در فضاي كشت‌زار‌ها گرفته تا تلقيح گياهان و توليد عسل را هم تحت تأثير قرار داده است. در بخش اقتصادي متاسفانه در چند سال اخير به دليل هجوم ريزگردها و وجود آسماني پر غبار و هواي آلوده علاوه بر كاهش سفر گردشگران به استان‌هاي غربي،‌ مشكلات زيادي رابراي ساكنان،‌حيات وحش و گياهان اين استان‌ها به وجود آورده است.

گفتني است؛ در دوماهه اول امسال يعني فروردين و ارديبهشت به علت بارندگي‌هاي زياد و در نتيجه سرسبزي منطقه بهترين زمان براي برگزاري تورهاي طبيعي و ديدار مسافران از طبيعت استان كردستان بود، اما متاسفانه شيوع اين پديده در چند سال اخير و حاكميت بهار غبارآلود، زيبايي‌هاي نگين سبز ايران را به تاراج برده است.

متاسفانه تاكنون در مقابله با اين عارضه اقدامات جدي مهار كننده‌اي صورت نگرفته است و راهكارهاي پيشنهادي بيشتر در حد اظهارات غير كارشناسي است. از ادعاي مهار ريزگردها در عراق گرفته تا توصيه براي مقابله با اين پديده از طريق آب‌پاشي معابر تهران و مالچ‌پاشي همگي اقداماتي است كه تاكنون راه به جايي نبرده است. چه آنكه هر سال به دامنه اين تنگنا افزوده مي‌شود.

هنوز مدت زيادي از زمستان 89 و به كارگيري هواپيما براي آبپاشي آسمان خاكستري تهران براي كاهش آلودگي هوا نگذشته است كه اين بار راه‌حل كاهش گرد و غبار پايتخت بدون توجه به منشأ آن در آبپاشي خيابان‌هاي شهر توصيه مي‌شود.

عوامل متعددي همچون چراي مفرط و خارج از فصل دام در مراتع، تبديل مراتع به ديمزار، برداشت بي‌رويه آب از سفره‌هاي آب زيرزميني، معدن‌كاوي و بهره‌برداري از معادن، جاده‌سازي و توسعه شهرها و روستاها و بوته‌كني در بيابانزايي كشورمان نقش دارند. علاوه بر اين ريزگردها هم عامل ديگري از بيابانزايي است كه بر خلاف تصور بخشي از آن ناشي از مسائل داخلي است و در واقع از اين طريق هم شاهد نوعي بيابان‌زايي در كشور هستيم.

از آنجايي كه رابطه مستقيمي بين حيات انسان و طبيعت وجود دارد، كمبود مواد طبيعي مفيد خاك كه از طريق بيابانزايي هم رخ مي‌دهد، مي‌تواند زندگي روزمره انساني را به مخاطره اندازد. از جمله زيان‌هاي بيابانزايي، گستردگي زمين‌هاي باير و بدون آب و گياه، سفت و سخت شدن اين گونه خاك‌ها و به دنبال آن تغيير آب و هواي منطقه است.

كاهش ميزان بارندگي و در پي آن تحليل آب‌هاي زيرزميني ديگر دستاورد اين پديده است. فقير شدن مردم بر اثر كاهش ميزان توليد محصولات زراعي در زمين‌هاي كويري و بياباني، افزايش مهاجرت به شهرها و نابودي شرايط زيست‌محيطي، فقدان فرصت‌هاي مناسب اشتغال ساكنان مناطق بياباني، نابودي اراضي كشاورزي و منابع ارزشمند اقتصادي، از دست رفتن زمينه مناسب در عرصه‌هاي طبيعي براي اجراي ديگر فعاليت‌هاي عمراني و اقتصادي و همچنين دشواري و گاهي فقدان امكان حد بهينه و مطلوب مبارزه با روند قهقرايي و اصلاح و احياي آن، از مضرات اين پديده به شمار مي‌آيد.به كنترل درآوردن پيشرفت بيابان‌ يا تبديل بخشي از اراضي بياباني به زمين‌هاي قابل استفاده در كشاورزي از جمله سياست‌هايي است كه دستاوردهاي اقتصادي ـ اجتماعي به همراه خواهد داشت. ايجاد اشتغال و به دنبال آن جلوگيري از مهاجرت كويرنشينان به شهرها، افزايش توليدات كشاورزي و دامي، افزايش فضاي سبز كشور در اثر كاهش زمين‌هاي باير و كنترل منشأهاي توفان‌هاي شني بخشي از مزاياي اين اقدام است. اما با توجه به محدود بودن منابع آب كشور به خصوص در اين مناطق، سياست بازچرخاني آب در كلانشهرها و انتقال بخشي از آن به مناطق كم‌آب و بياباني پايان دست شهرهاي مذكور مي‌تواند علاوه بر جلوگيري از فشار بر منابع آب زيرزميني اين حوزه‌ها بر به زيركشت رفتن و احيا چنين مناطقي كمك شاياني كند.

هم‌اكنون سالانه بيش از 5ميليارد مترمكعب آب در كشور مصرف مي‌شود كه 80درصد آن به ميزان 4ميليارد مترمكعب قابل برگشت به چرخه طبيعت است. چنين سياستي حفظ سلامت، بهداشت محيط‌زيست و استحصال دوباره اين مايع حياتي و كمك به احياء برخي اراضي بياباني و ترك كشت شده را به همراه خواهد داشت.

بنا به گزارش‌‌ها، دفعات مصرف آب صنعتي در ژاپن و ايالات متحده تا 25 بار هم مي‌رسد. الزام صنايع به تصفيه كامل زهاب، مصرف فاضلاب تصفيه شده در واحد صنعتي، در فضاهاي سبز و جنگل‌كاري با كمك قوانين و رويكردهاي راهبري و مهار آلودگي از مهمترين دستورالعمل‌هاي اقتصاد رفاه و تخصيص موثر منابع است.

با توجه به اينكه بخش عمده كشور را سرزمين‌هاي خشك و بي‌آب و علف تشكيل داده است، جلوگيري از افزايش اين اراضي، منافع بسياري براي ما در پي خواهد داشت. بنابراين مي‌توانيم با علم بر اين مسايل و از طريق بذرپاشي، نهال‌كاري، حفظ پوشش گياهي مناطق بياباني و مشاركت در پروژه‌هاي بيابان‌زدايي و فرق مراتع بياباني، سهمي موثر در مقابله با اين پديده مخرب داشته باشيم.

شنبه|ا|27|ا|خرداد|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 52]