عندالاستطاعه شدن مهريه؛ حقوق زنانه‌اي كه در سايه مصلحت‌هاي مردانه رنگ مي‌بازد؟! كدام زن مي‌تواند استطاعت همسرش در پرداخت مهريه را اثبات كند

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: عندالاستطاعه شدن مهريه؛ حقوق زنانه‌اي كه در سايه مصلحت‌هاي مردانه رنگ مي‌بازد؟! كدام زن مي‌تواند استطاعت همسرش در پرداخت مهريه را اثبات كند

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: اجتماعي - زنان

بنا بر اعلام سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، مهريه زنان در هنگام عقد، زندگي و طلاق مي‌تواند به دو صورت عندالاستطاعه و يا عندالمطالبه پرداخت شود كه به اين ترتيب كه با اضافه شدن دو شرط 13 و 14 به ترتيب با عناوين «مهريه به صورت عندالمطالبه مي‌باشد» و «مهريه به صورت عندالاستطاعه مي‌باشد» در چاپ جديد دفترچه‌هاي نكاحيه يكي از اين موارد توسط زوج‌ها به صورت توافقي و انتخابي امضا مي‌شود، تا زوج بنا به عندالمطالبه بودن و يا استطاعت خود، مهريه همسر خود را پرداخت كند كه اين اقدام سازمان ثبت اسناد، به زعم بسياري از كارشناسان و صاحب‌نظران حوزه زنان و خانواده، براي جلوگيري از مجازات مرداني است كه توانايي پرداخت مهريه همسران خود را ندارند و واكنش هاي زيادي را در جامعه داشته به طوري كه اغلب كارشناسان و حقوق‌دانان اين طرح را نافي حقوق مسلم زنان در خانواده و خلاف شرع و قانون قلمداد مي‌كنند.

به گزارش سرويس «زنان» خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، اگر چه مشكلات و نواقصي در تدوين و اجراي قوانين مربوط به خانواده و به ويژه موضوع مهريه وجود دارد و گاهي باعث زنداني شدن مرداني شده كه توانايي پرداخت مهريه همسران خود را ندارند، اما آيا پرداخت مهريه توسط مردان در زماني كه استطاعت مالي آن را داشته باشند، اقدام مناسب، منصفانه و ريشه‌اي براي مهار اين معضل است؟ و آيا اين حق قانوني و شرعي زنان مبني بر مطالبه مهريه كه معمولا بنا به دلايل مختلف به زمان ناسازگاري و اختلاف در رابطه زناشويي موكول مي‌شود، با عندالاستطاعه شدن آن قابل تحقق است. يا اين كه مردان در مواجهه با طلب شدن مهريه از سوي زنان خود، به راه‌هاي فرار از اداي اين دين پناه برده و احتمالا هيچ‌گاه استطاعت لازم را براي پرداخت مهريه در خود را فراهم نمي‌كنند؟

نظرات برخي كارشناسان و فعالان عرصه زنان، برخي از نكات و سوالات پيرامون پرداخت عندالاستطاعه مهريه را مورد اشاره و روشن مي‌كند.

امضاي شرط پرداخت عندالاستطاعه مهريه به مصلحت زنان نيست

اكرم پورنگ‌نيا ـ قاضي بازنشسته دادگستري ـ در اين باره معتقد است: مهريه‌اي كه عندالاستطاعه تعيين شود، اين امكان را براي مرد به وجود مي‌آورد كه به طور ظاهر، هرگز استطاعت پرداخت مهريه را پيدا نكند، زيرا مي‌تواند در مدت زناشويي كليه اموالي را كه كسب مي‌كند، به نام افراد مورد اعتماد و مورد وثوق خود كند و هر زمان كه زوجه اقدام به مطالبه مهريه خود كند كه شرعا، قانونا و عرفا مالك آن است، با استطاعت نداشتن مرد مواجه مي‌شود. به اين دليل، ذكر عندالاستطاعه بودن پرداخت مهريه، در اسناد نكاحيه، دست مردان را به نوعي در پرداخت نكردن مهريه بازمي‌گذارد.

به گزارش ايسنا، پورنگ‌نيا در ادامه مي‌گويد: اگرچه نبود توانايي در بازپرداخت هر ديني ممكن است، اما راه‌هايي نيز براي پرداخت نكردن دين وجود دارد. در حال حاضر مردان با تقديم درخواست اعسار كه با شهادت شهود در دادگاه قابل اثبات است، يا به نحوي كه گفته شد با انتقال صوري اموال خويش به ديگران مي‌توانند از پرداخت حق قانوني همسر خويش به ناحق خودداري كنند.

وي ادامه مي‌دهد كه درج عندالاستطاعه بودن پرداخت مهريه به نوعي اين آزادي را براي مردان فراهم مي‌كند و جنبه رسمي به آن مي‌بخشد. به ويژه كه توافق زن را نيز به همراه داشته باشد، زيرا در بخشنامه قيد شده است كه در صورت توافق طرفين پرداخت مهريه مشروط به شرط عندالاستطاعه بودن باشد، بنابراين زنان مي‌توانند از امضاي چنين شرطي خودداري كنند و شخصا بر اين باور هستم كه امضاي آن به مصلحت نيست.

پرداخت عندالاستطاعه مي‌تواند به كاهش زندانيان مهريه منجر شود

شهين‌دخت مولاوردي ـ مسوول جمعيت حمايت از حقوق بشر زنان ـ نيز در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا، در اين باره عقيده دارد: زن و مرد بايد توافق داشته باشند كه مهريه عندالمطالبه يا عندالاستطاعه باشد و در چارچوب همان تعهد از مرد مسووليت خواسته مي‌شود و مي‌تواند به كاهش زندانيان مهريه يعني همان هدفي كه قوه قضاييه دنبال مي‌كند، منجر شود.

وي مي گويد: براي رسيدن به هدف كاهش مهريه‌هاي بالا، بايد به ريشه آن توجه شود كه ريشه اصلي آن نبود تامين اجتماعي، فقدان امنيت مالي زنان و نگراني خانواده‌ها و شرايطي است كه براي احقاق حقوق دختران و زنان در جامعه ما وجود دارد كه به سختي مي‌توانند اين احقاق حقوق را داشته باشند، لذا بايد راهكارهايي ديگري هم به عنوان مكمل اين موضوع انديشيد تا بتوان به آن هدف اصلي دست يافت.

تغيير نحوه پرداخت مهريه به عندالاستطاعه شدن، جفا در حق زنان نيست

با اين حال معاون پژوهشي مركز مطالعات و پژوهش‌هاي جمعيتي آسيا و اقيانوسيه، مهريه را در زمان صدر اسلام در حد يك هديه عنوان مي‌كند كه به واسطه آن، مرد محبت خود را به همسر خود نشان مي‌داد، در حالي كه در حال حاضر مهريه تبديل به يك وسيله گروكشي و چشم و هم‌چشمي شده است.

وي مي‌افزايد: مهم‌ترين آسيب مهريه‌هاي سنگين اين است كه خانواده‌ و زن از آن به عنوان يك حربه براي جلوگيري از طلاق استفاده مي‌كند و با افزايش مهريه، سعي در جلوگيري از وقوع طلاق دارند. خانواده‌اي كه با پول و مهريه نگهداشته شود، ديگر خانواده‌ نيست و زوج‌هايي كه زندگي آن‌ها به واسطه سنگيني مهريه حفظ شده است، دچار طلاق عاطفي و روحي و از هم گسيخته مي‌شود.

وي تصريح مي‌كند كه تغيير نحوه پرداخت مهريه به عندالاستطاعه شدن، جفا در حق زنان نيست.

معاون پژوهشي مركز مطالعات و پژوهش‌هاي جمعيتي آسيا و اقيانوسيه پيشنهاد مي‌كند كه دولت در حين عقد، مرد را ملزم كند همسر خود را بيمه كند، تا اگر به هر دليلي، زن تك سرپرست شد، بتواند زندگي خود را اداره كند.

توجه به وضعيت مالي مردان هنگام ازدواج و تعيين مهريه بر اساس آن، راهكار مناسب‌تري براي كنترل مهريه‌هاي سنگين است

يك جامعه شناس و عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي نيز در اين رابطه خاطر نشان مي‌كند: مهريه در زمان صدر اسلام به گونه‌اي بود كه بر اساس توانايي‌هاي مالي مرد در زمان ازدواج تعيين و پس از پرداخت مهريه توسط مرد، زندگي مشترك آغاز مي‌شد.

وي ادامه مي دهد: در آن زمان، مهريه به صورت امروزي به عنوان يك قرض تلقي نمي‌شد. اين كه در خانواده‌ها گفته مي‌شود، مهريه را چه كسي داده و چه كسي گرفته و تلقي از آن به عنوان يك قرض وصول نشدني، تحريف سنت است.

مدير گروه مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبايي، با اشاره به آسيب‌هاي ناشي از تعيين مهريه‌هاي سنگين، به ايسنا اظهار مي كند: تعيين مهريه‌هاي سنگين، در بالا رفتن آمار طلاق و افزايش مشاجرات و دعواهاي خانوادگي نقش مهم و تاثيرگذاري دارد.

وي مي‌گويد: توجه به وضعيت مالي مردان هنگام ازدواج و تعيين مهريه بر اساس آن، راهكار مناسب‌تري از ساير روش‌هاي كنترلي براي مهريه‌هاست و به نظر مي‌رسد كه مي‌تواند در اين زمينه مفيد باشد.

عندالاستطاعه شدن مهريه باعث ضايع شدن حقوق زنان مي‌شود

اما مدير گروه زنان انجمن جامعه‌شناسي در اين باره اين‌چنين اظهارنظر مي‌كند كه تعيين مهريه با شرايط امروز جامعه و خانواده‌ها سازگاري زيادي ندارد. مهريه اگر به عنوان يك رسم و نشانه در نظر گرفته شود، خوب است، اما در جامعه مدرن امروز، سنتي است كه كاربردي ندارد.

شهلا اعزازي، عندالاستطاعه شدن مهريه را باعث ضايع شدن حقوق زنان مي‌داند و مي‌گويد: عندالاستطاعه شدن مهريه فقط منفعت مردان را تامين مي‌كند و راهكار سنتي است كه جايگزين يك راهكار سنتي ناكارآمد ديگر شده است.

وي با اين پيش‌بيني كه مردم به زودي راه حل فرار از راهكار جديد ارائه شده را نيز پيدا خواهند كرد، توصيه مي‌كند: شرايطي ايجاد شود كه وضعيت زندگي زنان پس از طلاق، تغيير رويكرد و نگاه به زنان در ازدواج و خانواده‌ بيشتر مورد توجه قرار گيرد، چرا كه عندالاستطاعه شدن مهريه‌ها نيز به زودي مشكلات جديدي را در جامعه ايجاد خواهد كرد.

عندالاستطاعه كردن پرداخت مهريه، ضمن مغايرت داشتن با متن قانون، نيازمند تامل و كارشناسي است

دكتر منيره نوبخت ـ دبير شوراي فرهنگي ـ اجتماعي زنان ـ در اين باره ابراز عقيده مي‌كند: بند عندالاستطاعه شدن پرداخت مهريه در عقدنامه‌ها ثبت شده، هيچ الزام قانوني ندارد و فقط يك پيشنهاد به زوج‌هاست.

وي با اشاره به قوانين حقوقي، فقهي و فتاوي اكثر مراجع تقليد كه مهريه را يك حق مسلم براي زنان و پرداخت آن را يك دين بر عهده مردان و عندالمطالبه مي‌دانند، اضافه مي‌كند: در حالي كه قانون بر عندالمطالبه بودن مهريه تصريح كرده و اذهان عمومي جامعه و زوج‌هاي جوان براي عندالمطالبه بودن مهريه شكل گرفته است، افزودن بند عندالاستطاعه در پرداخت مهريه، از نظر حقوقي ابهام ايجاد مي‌كند.

به گزارش ايسنا، دبير شوراي فرهنگي ـ اجتماعي زنان تصريح مي‌كند كه اگر قرار است شكل جديدي از پرداخت مهريه ايجاد شود، بايد حتما روال قانوني خود را طي كند و نيازمند كار كارشناسي دقيق است.

وي ادامه مي‌دهد: با توجه به اين كه قانون مدني به عنوان مبناي حقوقي زوجين بر عندالمطالبه بودن مهريه تاكيد دارد، به نظر مي‌رسد اجراي چنين دستورالعملي براي عندالاستطاعه كردن پرداخت مهريه، ضمن مغايرت داشتن با متن قانون، نيازمند تامل و كارشناسي است.

دكتر نوبخت با اشاره به اين كه برخي معتقدند تعيين مهريه‌هاي سنگين و مطالبه آنان از سوي زنان، باعث زنداني شدن مردان ناتوان از پرداخت مهريه مي‌شود، اعلام مي‌كند كه اگر قرار دادن بند عندالاستطاعه شدن مهريه در عقدنامه‌ها به منظور جلوگيري از اين موضوع باشد، غيره كارشناسي است، چرا كه علت وقوع اين مسايل عندالمطالبه بودن مهريه زنان نيست كه بتوان جلوي آن را با عندالاستطاعه كردن مهريه گرفت، لذا بايد براي حل مشكلات مهريه‌هاي سنگين، با نگاه فرهنگي و اجتماعي آن را بررسي و تبيين كنيم.

كدام زن مي‌توند اثبات كند كه همسرش استطاعات و توان پرداخت مهريه را دارد، اما از آن سر باز مي‌زند؟

فاطمه راكعي ـ رييس كميته بانوان خانه احزاب ـ هم در اين رابطه معتقد است: عندالاستطاعه شدن پرداخت، اصل مهريه را زير سوال مي‌برد. كدام زن مي‌توند اثبات كند كه همسرش استطاعات و توان پرداخت مهريه را دارد، اما از آن سر باز مي‌زند؟ آن‌هم در شرايطي كه متاسفانه برخي مردان صادقانه عمل نكرده و اموال و داراي‌هاي خود را پنهان مي‌كنند.

نهادهاي رسمي با دخالت در اين موارد، قانون و رويه‌اي را خلاف حقوق زنان در خانواده‌ وضع نكنند

دكتر اشرف بروجردي ـ عضو هيات علمي پژوهشگاه مطالعات انساني و فرهنگي ـ نيز با اشاره به اين كه طبق اصول فقهي اسلام، مردان در پرداخت كردن يا نكردن مهريه زنان مختار نيستند، مي‌گويد: بند پرداخت عندالاستطاعه مهريه حقي به صورت مستمر براي مرد ايجاد مي‌كند كه براساس آن مرد مي‌تواند، هيچ وقت استطاعت مالي براي پرداخت مهريه را نداشته باشد.

بروجردي اظهار مي‌كند: بحث تغيير در نحوه پرداخت مهريه موضوعي است كه خود خانواده‌ها و زوج‌ها مي‌توانند و بايد در مورد آن تصميم بگيرند و قانون‌گذار و نهادهاي رسمي نبايد با دخالت در اين حق قانوني و فقهي زنان، قانون و رويه‌اي را خلاف حقوق زنان در خانواده‌ وضع كند.

در بسياري مواقع پرداختن به اين موضوع باعث زير سوال رفتن و منقضي شدن اصل ازدواج مي‌شود

دكتر الهه كولايي هم عندالمطالبه بودن مهريه را يك حكم آشكار و مورد وفاق همگان اعلام مي‌كند كه زير سوال بردن آن به عنوان يك حكم كاملا آشكار و مورد وفاق همگان، از طريق افزودن بند پرداخت عندالاستطاعه مهريه، پاك كردن صورت مساله مشكلات زوجين در بحث مهريه است.

نماينده مجلس ششم تاكيد دارد كه طلب كردن مهريه توسط زنان حق مسلم آنان است، اما متاسفانه شاهد اين هستيم كه بدون طي شدن فرايندهاي قانوني، تغيير و مداخله‌اي در امر ازدواج صورت مي‌گيرد.

وي اما درباره بحث پرداخت عندالاستطاعه مهريه به نكته ظريفي اشاره مي‌كند كه ريشه در فرهنگ اجتماعي ما دارد.

وي مي‌گويد: با توجه به شرايط فرهنگي و ارتباطات خانواده‌ها در كشور، اساسا در بسياري از مواقع ورود به مذاكره و گفت‌وگو درباره شرايط پرداخت مهريه براي اغلب خانواده‌ها قابل پذيرش نيست و در بسياري از مواقع پرداختن به اين موضوع باعث زير سوال رفتن و منقضي شدن اصل ازدواج مي‌شود.

كولايي ادامه مي‌دهد كه به جاي اين نوع رفتارها، جامعه نياز دارد كه رويكردي همه جانبه، عميق، عقلاني و انساني و بر پايه آموزه‌هاي اسلام، ارزش‌هاي انقلاب و رهنمودهاي امام خميني (ره) درباره جايگاه زنان اتخاذ و به قانون و موازين قانوني برگردانده شود، تا زنان ايراني را نسبت به تامين حقوق خود مطمئن و اميدوار كند.

وي در پايان اضافه مي كند: انتظار مي‌رود هر چه سريع‌تر اين اقدام خلاف حقوق زنان و مغاير با موازين قانوني از سوي قانون‌گذاران و نمايندگان مردم به درستي پيگيري و اقدام لازم در جهت جبران آن انجام شود.

به گزارش ايسنا،‌ تهديد حقوق صريح زنان و مغايرت با قانون و شرع، طي نشدن سير قانوني و كسب نظرات كارشناسي لازم، ناكارآمدي و قابل سوءاستفاده بودن، زير سوال بردن و تحت الشعاع قرار دادن اصل ازدواج و دوام خانواده در صورت اصرار بر پرداخت عندالاستطاعه مهريه و فقدان بار فرهنگي و تشويقي به عنوان يك راهكار براي حل و فصل اختلافات خانوادگي كه تقريبا به طور كامل ريشه در اعتقادات فرهنگي ما دارد، از جمله ايرادات و نواقص اين طرح از ديدگاه كارشناسان و صاحب نظران اجتماعي و حقوقي قلمداد مي‌شود.

بنابراين، شايسته است در بررسي، پيگيري و ارايه راهكار براي حل مسايل خانوادگي ضمن بهره‌گيري از نظرات كارشناسي و با در نظر گرفتن قوانين و شرعيات و طي مراحل لازم، به جاي تلاش براي حل يك‌طرفه معضل جلوگيري از زنداني شدن مردان بدهكار به زنان، موضوع با ارايه راهكارهاي روبنايي، سطحي و مقطعي، به دنبال راه‌حل‌هاي ريشه‌اي و فرهنگي ضمن كسب رضايت مردان و زنان باشيم.

انتهاي پيام

يکشنبه|ا|13|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 748]