تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
مراحل قانونی انحصار وراثت در یک نگاه: از کجا شروع کنیم؟
چگونه برای دریافت ویزای ایران اقدام کنیم؟ مدارک لازم و نکات کاربردی
راهنمای خرید یو پی اس برای مراکز درمانی و بیمارستانی مطابق الزامات قانونی
آیا طلاق توافقی نیاز به وکیل دارد؟
چگونه ویزای آفریقای جنوبی را به آسانی دریافت کنیم؟ راهنمای قدم به قدم
همه چیز درباره ویزای آلمان و مراحل دریافت آن
چرا پاسارگاد به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران شناخته میشود؟
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1819641853
اژدها یا خرچنگ، مسئله این است!
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: اژدها یا خرچنگ، مسئله این است!
«چین» یکی از پدیدههای جذاب دنیای امروز به شمار میآید که سیر تحولات آن به ویژه از 1978تاکنون مورد توجه عده زیادی خصوصاً سرمایه‌داران و سرمایه‌گذاران، اقتصاددانان، سیاستمداران و سیاست‌شناسان بوده است. سرمایه‌داران و سرمایه‌گذاران به این سرزمین به چشم «دنیای فرصت‌ها» می‌نگرند و با حرص و ولع در پی کسب سهمی در این دنیا هستند اقتصاددانان بیشتر به این الگوی منحصر به فرد رشد اقتصادی و تبعات آن بر اقتصاد جهانی توجه دارند و سیاستمداران و سیاست‌شناسان ضمن آنکه با تحیر به «هم‌آغوشی سرمایه‌داری و کمونیسم» می‌نگرند به امکان تداوم این هم‌آغوشی و مهم‌تر از آن، تبعات ظهور چین به عنوان قدرتی بزرگ در سیاست بین‌الملل فکر می‌کنند.نویسنده ضمن آنکه به پیچیدگی و رازآلود بودن این پدیده جذاب اذعان دارد، در این نوشتار تلاش خواهد کرد آن را از زاویه‌های متفاوت مورد بررسی قرار دهد. در اغلب نوشتارها و بحث‌هایی که راجع به تحولات چین صورت می‌گیرد، عمدتاً آن را به «اژدها» تشبیه می‌کنند. اژدها موجودی است که یکسره قدرت است و کسی را یارای هماوردی با آن نیست؛ دهشت افکن است و مانعی نمی‌تواند بر سر راه آن قرار گیرد. اما به نظر میرسد ضمن آنکه تشبیه چین به اژدها، بخشی از قابلیتها و واقعیتهای آن را تبیین می‌کند، به دلیل تاکید صرف بر نقاط قوت، فهمی ناقص از این پدیده ارائه می‌کند.شاید تشبیه چین به خرچنگ به گونه‌ای بهتر بتواند وضعیت آن را توضیح دهد.در ظاهر خرچنگ آنچه در وهله اول بیش از هر چیز جلب توجه می‌کند، چنگال‌های نیرومند و پر هیبت آن است. اما با نگاهی دقیق‌تر می‌توان پاهای نحیف و ضعیف آن را نیز دید که نقاط ضعف این موجود به شمار می‌آیند.در نگاه به پدیده چین نیز آنچه در وهله اول جلب توجه می‌کند، نقاط قوت و هیبت آن است و تنها با نگاهی دقیق‌تر است که می‌توان نقاط ضعف و شکنندگی‌های آن را دید و به تحلیل آن پرداخت. در این مقاله با توسل به تمثیل خرچنگ تلاش میشود نقاط قوت و ضعف چین توأمان مورد بررسی قرار گیرد.
الف- نقاط قوت (چنگال‌ها) چین از قابلیت‌های بسیار مهمی برخوردار است؛ قابلیت‌هایی که تاکنون فقط بخشی از آنها به فعل در آمده است. نقطه آغاز به فعل درآمدن این قابلیتها به دهه 1980 باز میگردد و آن هنگامی است که دستگاه رهبری چین، پس از بیش از 2دهه طفولیت انقلابی و سرگردانی در فاجعه انقلاب فرهنگی، بالاخره به فهم صحیحی از چین در وهله اول و مهم‌تر از آن، جایگاه این کشور در جهان و روابط آن با کانون‌های ثروت و قدرت، نائل شد.ابن دورهای است که به دوره «اصلاحات و سیاست درهای باز» مشهور است؛ دورهای که از منظر حزب کمونیست همچنان ادامه دارد. این دورهای است که چین با درایت دنگ شیائوپینگ روی ریل توسعه قرار می‌گیرد و حرکت سریع خود بر آن را آغاز می‌کند. حرکت سریع چین بر ریل توسعه از آن مقطع تاکنون، دستاوردهای چشم‌گیری برای این کشور به همراه داشته است؛ دستاوردهایی که در حوزه‌های مختلف حیات این کشور بروز و ظهور یافته است. در آغاز دوران اصلاحات و سیاست درهای باز، اقتصاد چین اقتصادی عقب‌مانده و در مسیر فروپاشی بود. انقلاب فرهنگی در ترکیب با اشتراکی کردن اقتصاد، در دهه قبل از ورود به اصلاحات چنان ضرباتی به پیکره چین وارد آورده بود که اساساً امید چندانی به تحول در آن نمی‌رفت. اما جایگزینی واقع گراها به جای ایدئالیست‌ها در کادر رهبری چین، به سرعت آثار خود را نشان داد. از آن مقطع تاکنون اقتصاد چین همواره از یکی از بالاترین نرخ‌های رشد در جهان برخوردار بوده است. تولید ناخالص ملی چین در سال 1978(آغاز دوران سیاست درهای باز) 215 میلیارد دلار بود، در حالی که این رقم در سال 2006 به بیش از 3/2تریلیون دلار رسیده است که موفقیتی بسیار بزرگ محسوب میشود. در دوران قبل از اصلاحات، سهم چین سال 2005 بر مبنای آمارها، چین 4/15 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را در اختیار دارد. البته چین هنوز به جایگاه سابق خود در اقتصاد جهانی دست نیافته است زیرا برخی مورخین اقتصادی معتقدند از قرن اول میلادی تا اوایل قرن نوزدهم، سهم چین از تولید ناخالص جهان‌بین 22 تا 33 درصد در نوسان بوده است.این رشد و توسعه اقتصادی باعث شده است که چین فاصله خود با سایر قدرتهای بزرگ به ویژه ایالات متحده را در این حوزه به سرعت کاهش دهد. اهمیت کاهش این شکاف هنگامی روشنتر میشود که توجه داشته باشیم اقتصاد پیشرفته و توانایی تولید ثروت، مهم‌ترین متغیر در جایگاه کشورها در نظام بین‌الملل به شمار میآید.در 1979هنگامی که دنگ اصلاحات و سیاست درهای باز را آغاز کرد، حجم اقتصاد ایالات متحده 5/31 برابر اقتصاد چین بود، در حالی که در 2005 این حجم به حدود 5 برابر کاهش یافته است. با چنین رشدی است که چین در سال 2006 به چهارمین اقتصاد دنیا تبدیل شد و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که در صورت تداوم روند رشد اقتصادی، این کشور تا سال 2025 با پشت سر گذاران ژاپن به دومین اقتصاد جهان تبدیل شده و بین سالهای 2045 تا 2050 از ایالات متحده نیز پیشی خواهد گرفت.نکته پراهمیت از منظر قدرت اقتصادی آنکه بیشترین حجم صادرات چین را کالاهای صنعتی به ویژه کالاهای تولید شده با فناوری پیشرفته تشکیل میدهند.حجم تجارت خارجی چین در 1980 و آغاز دوران اصلاحات حدود 6/20 میلیارد دلار بود که در سال 2005 با 65 برابر افزایش به یک‌هزار و 400 میلیارد دلار رسید. این رقم در سال 2006به 4/1760 میلیارد دلار بالغ شد که از آن میان 969 میلیارد دلار را صادرات چین و 791 میلیارد دلار را واردات این کشور تشکیل می‌داد و موازنه تجاری مثبت 5/177 میلیارد دلاری را برای این کشور به همراه داشت. در همین سال حجم تجارت چین با ایالات متحده به عنوان دومین شریک تجاری‌اش به 343 میلیارد دلار رسید که 8/387 میلیارد دلار آن را صادرات چین به آمریکا تشکیل می‌داد در حالی که چین فقط 2/55 میلیارد دلار از ایالات متحده واردات داشت و بدین ترتیب موجبات ایجاد کسری موازنه تجاری‌ای بالغ بر 5/232- میلیارد دلار را برای ایالات متحده به همراه آورد.نکته پراهمیت از منظر قدرت اقتصادی آنکه بیشترین حجم صادرات چین را کالاهای صنعتی به ویژه کالاهای تولید شده با فناوری پیشرفته تشکیل میدهند.رقم صادرات چین در زمینه تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی به بیش از 180 میلیارد دلار در سال 2004 رسید و این کشور را در رده دوم پس از ایالات متحده قرار داد. این کشور همچنین بزرگترین صادرکننده تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی به ایالات متحده است.با این رشد اقتصادی شگفت‌انگیز، چین توانسته از 1985 تا 2005، 100 میلیون نفر را از فقر مطلق رهایی بخشد به گونه‌ای که در سال 2005 تنها 6/23 میلیون نفر در این کشور در فقر مطلق (با درآمد سالانه 85 دلار) زندگی می‌کردند. به همین دلیل است که بر مبنای آمارهای بانک جهانی، چین در 20 سال گذشته 75 درصد از کل کاهش فقر در کشورهای در حال توسعه را به خود اختصاص داده است.در حوزه قدرت نرم نیز چین در سالهای اخیر به دستاوردهای مهمی نایل شده است. اگر مبنای قدرت نرم را «اقناع» بگیریم، دیدگاه افکار عمومی جهانی نسبت به یک کشور و موقعیت آن، یکی از شاخص‌های پراهمیت آن به شمار میآید.رشد قدرت چین در سالیان اخیر منحصر به حوزه اقتصاد نبوده است بلکه این کشور در حوزه‌های نرم (دیپلماسی و تصویر‌سازی) و سخت (نظامی) نیز رشد قابل توجهی را تجربه کرده است.در واقع از اوایل دهه 1990 رهبران چین ترجمه توان و قابلیت اقتصادی به سایر وجوه قدرت را در دستور کار خود قرار دادند و تاکنون توانسته‌اند به دستاوردهای چشم‌گیری نایل شوند.بودجه نظامی چین از اوایل دهه 1990 تاکنون هرسال رشدی 2رقمی را تجربه کرده است و در سال 2006 بر مبنای آمارهای رسمی این کشور به 45 میلیارد دلار و بر مبنای آمارهای سازمان‌های تحقیقاتی بین‌المللی در زمینه تسلیحات به 80 میلیارد دلار رسیده است.گرچه این رقم در وضعیت کنونی در قیاس با 450 میلیارد دلار بودجه نظامی ایالات متحده رقم بزرگی نیست، اما مسیر رشد سریع آن است که اهمیت دارد.در حوزه قدرت نرم نیز چین در سالهای اخیر به دستاوردهای مهمی نایل شده است. اگر مبنای قدرت نرم را «اقناع» بگیریم، دیدگاه افکار عمومی جهانی نسبت به یک کشور و موقعیت آن، یکی از شاخص‌های پراهمیت آن به شمار میآید. بر مبنای نظر سنجی‌ای که اخیراً سرویس جهانی بیبیسی انجام داده است، از میان 22 کشور مورد پرسش، مردم در 14 کشور نسبت به افزایش نفوذ چین در جهان نظرات مثبتی ابراز کرده‌اند، 48 درصد از پرسش شوندگان افزایش نفوذ چین را مثبت ارزیابی کرده‌اند که 10 درصد از میزان نگاه مثبت به افزایش نفوذ ایالات متحده بیشتر بوده است. در هیچ کدام از این کشورها، اکثریت مردم نگاه منفی به چین نداشته‌اند.این نگاه مثبت حتی در کشورهای لیبرال دموکرات غربی نیز وجود داشته است.بر مبنای نظرسنجی فوق‌الذکر در استرالیا 56 درصد و در فرانسه 49 درصد پرسش شوندگان، ارزیابی مثبتی از افزایش نفوذ چین در جهان ابراز داشته‌اند. حتی در ایالات متحده 47 درصد از پرسش شوندگان افزایش نفوذ چین در جهان را مثبت ارزیابی کرده‌اند. در حوزه دیپلماسی به عنوان یکی دیگر از شاخص‌های قدرت نرم، چین دستاوردهای چشم‌گیری داشته است. این کشور توانسته در قالب‌های دوجانبه و چند جانبه مناسبات پایداری را با اکثر کشورهای جهان پی‌ریزی کند و به ویژه در آسیا خود را به عنوان کانون جدید قدرت بشناساند. پی‌ریزی مشارکت استراتژیک و سازنده با بسیاری از کشورها، حضور فعال و حتی شکل‌دهی به برخی ساختارهای چند جانبه، نمادهای موفقیت دیپلماسی این کشور به شمار می‌آیند. سازمان همکاری شانگ‌های، مجمع‌چین – آفریقا و چین – اعراب، مدارکت استراتژیک با روسیه، دیالوگ استراتژیک با ایالات متحده و... به وضوح شواهد توفیق چین در عرصه دیپلماسی و به تبع آن، قدرت نرم به شمار می‌آیند.آنچه از مطالب و به ویژه آمار و ارقام ارائه شده می‌توان نتیجه گرفت اینکه سرعت رشد قدرت چین در ابعاد نرم و سخت بسیار بالاست و اگر تا چند دهه آینده تداوم یابد به احتمال فراوان نظام بین‌الملل را دچار دگرگونی خواهد کرد. اما چین یکسره موفقیت و هیبت نیست بلکه خرچنگ داستان ما پاهای نحیفی نیز دارد که به صورت بالقوه می‌تواند چنگال‌های او را کم فایده یا بی‌فایده کند. ب- نقاط ضعف (پاها)چین به رغم توفیقات آشکار از نقاط ضعف مهمی نیز رنج می‌برد. یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف این کشور، سیستم سیاسی آن است. سیستم سیاسی چین اگر چه از 1978 تاکنون در واقع عامل و حامل توسعه بوده و با مدیریتی مثال‌زدنی توانسته قدرت این کشور را افزایش دهد، اما در روند تغییر سریع چین می‌تواند یکی از پاشنه‌های آشیل آن تلقی شود. آنچه از تاریخ توسعه در کشورهای اقتدار‌گرا می‌توان آموخت این است که این گونه نظام‌های سیاسی، در مراحل اولیه توسعه، نه تنها در تولید و انباشت ثروت و قدرت از رقیبان دموکرات خود چیزی کم نداشته‌اند بلکه با سرعتی به مراتب بیشتر، این فرایند را به پیش رانده‌اند، اما مشکل، هنگامی آغاز شده است که جوامع این کشورها که در آغاز فرایند توسعه، عمدتاً روستایی و توده‌ای بوده‌اند، به تدریج تغییر یافته و با تشکیل طبقه متوسط، علاوه بر «نان»، «آزادی» را نیز طلب کرده‌اند. طلب آزادی و مشارکت سیاسی، عموماً مناقشات بسیاری را بر می‌انگیزد؛ مناقشاتی که می‌تواند در روند رشد قدرت این کشورها چونان سمی مهلک عمل کند.
جمعیت چین نیز در آغاز فرایند اصلاحات و سیاست درهای باز اکثراً روستایی بودند، اما در وضعیت فعلی و به‌ویژه در آینده، این وضعیت به شدت تغییر خواهد کرد. در وضعیت فعلی 40درصد جمعیت 3/1میلیارد نفری چین در شهرها زندگی می‌کنند و سالانه 13 میلیون نفر از روستاها به شهرها مهاجرت می‌کنند. اکنون بیش از نیمی از 30هزار شهر چین، جمعیتی بیش از 30هزار نفر دارند و پیشبینی میشود تا سال 2010 نیمی از جمعیت چین در شهرها زندگی کنند.نکته جالب آنکه در حال حاضر 150 میلیون کارگر مهاجر (از روستاها) در شهرهای چین زندگی می‌کنند که حدود 5/11 درصد کل جمعیت این شهرها را تشکیل میدهند.تغییر در بافت جمعیتی و شیوه زندگی، طبیعتاً تغییر در تقاضاها را نیز به دنبال می‌آورد و در صورتی که این تقاضاها مدیریت نشود، بحران‌های حادی ایجاد می‌کند؛ بحران‌هایی که از قابلیت تغییر سیستم سیاسی برخوردارند.در چین امروز با افزایش جمعیت شهر‌نشین، خدمات بهداشتی رو به کاهش گذارنده‌اند، به گونه‌ای که در سال 2006چین در میان 191 کشور از لحاظ برابری در دسترسی به خدمات بهداشتی در رتبه 187 قرار داشت. از سال 1980تاکنون سهم دولت در کل بودجه بهداشتی از 36 درصد به 17 درصد تنزل یافته است. سیستم بیمه درمانی چین در وضعیت فعلی، کمتر از 50 درصد شهرنشینان و کمتر از 10درصد روستاییان را تحت پوشش دارد.در حوزه درآمد نیز بر مبنای برآوردهای بانک جهانی، نابرابری سطح درآمد در این کشور از دهه 1970 به این سو بیش از 50 درصد افزایش یافته است و اینک از چین به عنوان یکی از نابرابرترین جوامع در آسیا نام برده میشود.براساس یکی از مطالعات اخیر، کمتر از یک درصد خانواده‌های چینی بیش از 60درصد ثروت این کشور را در دست دارند (در مقام مقایسه، در آمریکا 5 درصد خانواده‌ها، 60درصد ثروت را در دست دارند).به این موارد باید شیوع فساد در بدنه دولت را نیز افزود که مشروعیت زداست و کارآمدی نظام سیاسی را با اختلالات جدی رو به رو می‌کند.به دلیل همین عدم موازنه تقاضاها و توانایی پاسخ‌گویی سیستم سیاسی است که سالانه در چین هزاران شورش رخ میدهد که بالا گرفتن آنها می‌تواند ثبات سیاسی و به تبع آن، توسعه اقتصادی و رشد قدرت این کشور را با چالش‌های جدی مواجه کند.
به این ضعف‌ها باید وضعیت زیست محیطی فاجعه‌بار چین را نیز افزود. بر مبنای آمارهای سازمان بهداشت جهانی، 7شهر از 10 شهر آلوده جهان در چین قرار دارند. سالانه 940 میلیون تن زباله در جهان تولید میشود که 150 میلیون تن آن متعلق به شهرهای چین است و سالانه 3/1 میلیون متر مربع از جنگل‌های این کشور تنها برای چوب غذاخوری (چاپ استیک) از میان می‌روند. تخریب محیط زیست، هزینههای توسعه و افزایش قدرت چین را به شدت افزایش داده و در درازمدت مانعی مهم در تداوم آن است.از زوایه مناسبات چین با جهان خارج نیز وابستگی به شدت فزاینده این کشور به انرژی وارداتی- به ویژه نفت خام – در دراز مدت این کشور را آسیب‌پذیر می‌کند. افزون بر این مسیرهای اصلی دریابی انتقال نفت و نیز کالاهای چین در کنترل نیروی دریایی آمریکاست که این امر نیز به ویژه از نقطه‌نظر تعاملات استراتژیک آن با ایالات متحده، آسیب‌پذیری و نقطه ضعف مهمی محسوب میشود.بنابراین می‌توان سنخ سیستم سیاسی، تقاضاهای به شدت فزاینده جامه از دولت، ضعف خدمات اجتماعی و فساد اداری را در عرصه داخلی و وابستگی استراتژیک به خارج را نقاط ضعف (پاهای خرچنگ) چین در مسیر تبدیل شدن به قدرتی بزرگ در سیاست بین الملل دانست. جمع‌بندیبر مبنای مطالب ارائه شده آنچه روشن است اینکه چین به سرعت در حال طی مسیر تبدیل شدن به قدرتی بزرگ و حتی ابرقدرت شدن است، اما از ضعف‌های پیدا و پنهان جدی نیز برخوردار است که می‌تواند روند حرکت آن را کند و حتی معکوس کند. آنچه می‌توان گفت اینکه به همان اندازه که فرصت‌های این کشور در این مسیر فراوانند، چالش‌ها نیز وجود دارند.خبرنگاری از یکی از مقامات ارشد چین نظرش را راجع به انقلاب فرانسه (1789) پرسیده بود و او در جواب گفته بود: «هنوز برای قضاوت درباره انقلاب فرانسه زود است»؛ پس هنوز برای قضاوت پیرامون «پدیده چین» بسیار زود است. محسن شریعتی‌نیا همشهری دیپلماتیک
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 500]
-
گوناگون
پربازدیدترینها