نگاهى به ساخت و ساز مسكن در 30سال؛سرپناه انقلاب براى زاغه نشينان

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: نگاهى به ساخت و ساز مسكن در 30سال؛سرپناه انقلاب براى زاغه نشينان
ابوالحسن شريعتي

مشكل مسكن يكي از مهمترين دغدغه هاي مسئولان نظام جمهوري اسلامي ايران در طول 30سال گذشته بوده است. به گونه اي كه در برخي مواقع اين مشكل در حد يك معضل غيرقابل حل بروز كرده است.

مسكن در همه دنيا از شاخص هاي مهم در توسعه اقتصادي محسوب مي شود، به گونه اي كه عامل اصلي بحران مالي آمريكا در سال گذشته ميلادي در ارتباط مستقيم با مشكل مسكن بوده است.

در ايران نيز مسكن به گفته كارشناسان اقتصادي با 230 شغل پايه و توليدي در ارتباط است. راكدشدن آن مساوي با بيكاري بسياري از نيروهاي فعال و در نهايت تعطيلي كارخانجات توليدي است. از اين رو در طول 30سال گذشته دولت ها و بخصوص مسئولان وزارت مسكن و شهرسازي و همچنين نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در پي حل مشكل مسكن بوده اند.

قبل از پيروزي انقلاب اسلامي عليرغم تبليغات پرطمطراق و بوروكراسي عريض و طويل كمتر نيازمندي توانست صاحب سرپناه شود.

آنچه مي خوانيد نگاهي به فراز و نشيب بخش مسكن در رژيم گذشته و 30سال پس از پيروزي انقلاب اسلامي است.

وقتي خارجي ها براي ما خانه مي سازند

فعاليت هاي مربوط به ساخت و ساز در رژيم گذشته حساب شده و بابرنامه نبود. هر از چند گاهي يك از مسئولان درباره بحران مسكن حرفي مي زد و بعد به فراموشي سپرده مي شد. براي مثال در سال 1337طرح ايجاد «سازمان تهيه مسكن» مطرح و به تصويب شوراي عالي اقتصاد رسيد اما بلافاصله اعلام شد كه اين سازمان مامور ساخت مسكن نيست بلكه هماهنگي موسسات ساختمان و اعتباري رفع مشكلات اداري را برعهده دارد.

در اين سال دولت قول داد براي همه مردم اعم از كارمند، كارگر و صاحبان مشاغل آزاد خانه بسازد اما اين هم مانند بسياري از وعده ها به تاريخ پيوست و كمتر كسي به خواسته خويش رسيد.

در سال 1345 براي خانه دارشدن افراد فاقد مسكن پيشنهاد شد قسمتي از اراضي شهرداري ها و موسسات دولتي در اختيار مردم قرار گيرد تا بتوانند به سليقه خود براي خود خانه بسازند.

دولت براي سرپوش گذاشتن به ناتواني خود در ساخت مسكن مردم را با اين شعار فريب داد كه دولت بزرگترين مستاجر در ايران به شمار مي رود. بطوري كه هر ماهه مبلغي حدود 30ميليون ريال بابت مستغلاتي كه در اختيار دارد اجاره مي دهد.

در مهرماه سال 1349وزارت آباداني و مسكن اعلام كرد كه براساس برنامه جديد 10ساله مسكن كه از سال 1350 بايد به اجرا درآيد تعداد 2ميليون و307هزار خانوار ايراني نياز به يك ميليون و500 هزار واحد مسكوني دارند كه حدود 800هزار واحد كمبود مسكن وجود دارد كه بايد احداث شود اما چيزي نگذشت كه در دي ماه آن سال وزير آباداني و مسكن وقت گفت: اجراي برنامه 10ساله مسكن در كشور 600ميليارد ريال اعتبار نياز دارد كه تامين آن به راحتي امكانپذير نيست.

نكته قابل تامل و تعمق در اين زمينه آن است كه اكثر شركت هاي ساختماني، طراحان و معماران را افراد خارجي تشكيل مي دادند. در واقع آنها بودند كه برنامه هاي بخش ساخت و ساز را در دست داشتند. روي آوردن براي احداث برج نيز توسط همين افراد پيشنهاد شد به گونه اي كه در سال 1351احداث ساختمانهاي مرتفع در دستور كار قرار گرفته و پيگيري شد.

هرچه زمان مي گذشت روز به روز بر ابعاد بحران مسكن افزوده مي شد. مردم براي ساخت سرپناه به هر وسيله اي متوسل مي شدند. روز به روز واحدهاي مسكوني بدون مجوز در اطراف شهرها شكل مي گرفت و ماموران دولت را براي سركوب به اين مناطق مي كشاند كه عليرغم تمام ظلم و ستمي كه در حق مردم روا داشتند آنان دست از ساخت مسكن برنداشتند و به همين جهت شاهد رشد قارچ گونه شهرك هاي اطراف شهرها بوديم.

با تشديد مشكلات مسئولان دولتي نيز گاهي اوقات براي خالي نبودن عريضه اظهار وجود مي كردند به گونه اي كه در شهريورماه سال 1355 كميسيون ويژه رفع كمبود مسكن تشكيل شد اما تشكيل آن ظاهرا روي كاغذ باقي ماند و عملا گامي در جهت حل اين معضل برداشته نشد.

ناگفته نماند در كنار همه كارهايي كه دولت گذشته انجام مي داد، دلالان و سوداگران اقتصادي نيز بر فعاليت خويش مي افزودند و هر روز بر تعداد آنها اضافه مي شد كه بقاياي همين عده پس از انقلاب نيز دست از سوءاستفاده و اجحاف به مردم برنداشتند.

انقلاب زاغه نشينان

رهبركبير انقلاب و بنيانگذار جمهوري اسلامي حضرت امام خميني(ره) در تمامي عمر گرانمايه خود همواره بر رسيدگي به وضعيت مستضعفان و محرومان جامعه و رفع مشكلات آنان تاكيد داشتند.

امام راحل بارها تاكيد فرمودند، گمان نمي كنم عبادتي بالاتر از خدمت به محرومين وجود داشته باشد.

امام راحل همواره از پابرهنه ها و زاغه نشينان به عنوان ولي نعمت ياد مي كردند و خواهان خدمتگزاري بيشتر به آنها بودند ايشان در سخناني نغز و زيبا اظهار داشتند: به مستضعفان و مستمندان و زاغه نشينان كه ولي نعمت ما هستند خدمت كنيد.

امام خميني«ره» در سخناني همواره مي فرمودند: چه نيكوست كه طبقات تمكن دار، به طور داوطلب براي زاغه و كپرنشينان، مسكن و رفاه تهيه كنند و مطمئن باشند كه خير دنيا و آخرت در آن است و از انصاف به دور است كه يكي بي خان ومان و يكي داراي آپارتمان ها باشد.

ايشان تاكيد فرمودند: ما آن روز عيد داريم كه مستمندان ما، مستضعفان ما به زندگي صحيح رفاهي و به تربيت صحيح اسلامي، انساني برسند.

در اين راستا بلافاصله پس از پيروزي انقلاب اسلامي رهنمودهاي ايشان مورد توجه تمامي مسئولان و دست اندركاران قرار گرفت. با پيروزي انقلاب اسلامي و فرار مستكبران و وابستگان رژيم منحوس پهلوي، اموال و املاك آنها توسط دادگاه هاي انقلاب ضبط و توقيف شد و به دستور امام خميني(ره) در اختيار بنياد مستعضفان قرار گرفت.

پس از آن بسياري از اين واحدهاي مسكوني توقيف شده به افراد محروم و نيازمند واگذار شد.

همچنين خانه سازي براي خانواده معظم شهدا، تملك خانه هاي خالي از سكنه و واگذاري آن به صورت استيجاري به افراد محروم، پرداخت وام هاي مسكن با شرايط سهل و آسان به قشر كارگر و كارمند جامعه، ساخت خانه هاي مناسب براي روستائيان و اجراي دهها طرح مسكن كه بيشتر در جهت حمايت از محرومان بود از دستاوردهاي بزرگ انقلاب اسلامي در طول 30 سال گذشته بوده است.

تشكيل تعاوني هاي مسكن كارگري و كارمندي جهت خانه دار شده اين قشر زحمت كش، نوسازي خانه هاي تخريب شده در جنگ تحميلي، ساخت خانه و پرداخت وام بلاعوض به زلزله زدگان از ديگر دستاوردهاي 30 ساله انقلاب اسلامي است.

تشكيل بنياد مسكن

بنياد مسكن با فرمان رهبر فقيد انقلاب اسلامي حضرت امام خميني«ره» در 21 فروردين ماه 1358 آغاز به كار كرد و متولي ساخت و ساز خانه براي محرومان و نيازمندان شد.

امام خميني«ره» در اين سال حسابي را با شماره 100 در بانك ملي افتتاح كردند و از همه كساني كه توانايي داشتند خواستند كه براي خانه سازي جهت محرومان به اين حساب پول واريز كنند.

امام خميني«ره» در فرمان تاريخي خود براي افتتاح حساب 100 اعلام داشتند: همه محرومان بايد خانه داشته باشند و هيچكس در هيچ گوشه مملكت نبايد از داشتن خانه محروم باشد. بر دولت اسلامي است كه براي اين مسئله مهم چاره اي بينديشد و بر همه مردم است كه در اين مورد همكاري كنند.

در مرداد ماه سال 58 آيت ا... خسروشاهي رئيس هيئت امناي بنياد مسكن انقلاب اسلامي اعلام كرد: كليه مالكين آپارتمان ها و خانه هاي خالي موظفند تا زمستان امسال كليه واحدهاي مسكوني خود را به بنياد مسكن يا اجاره دهند و يا به قيمت عادلانه بفروشند. در غير اين صورت بنياد مسكن آنها را با قيمت عادلانه اي به نفع مستضعفين ضبط خواهد كرد.

وي در آن زمان با بيان اين كه تصميم گرفتيم در تهران خانه اي بنا نكنيم و به مستضعفان تنها زمين واگذار كنيم. و اشخاص خيري پيدا شدند كه گفتند 20 تا 30 باب منزل مي سازيم و به فقرا مي دهيم.

در ارديبهشت سال 58 و تنها چندماه پس از پيروزي انقلاب اسلامي مهندس صالحي معاون وقت وزارت مسكن و شهرسازي اعلام كرد سياست قطعي دولت در مورد زمين به زودي اعلام مي شود. وي يادآور شد كه دولت بابت واگذاري زمين هاي باير به مردم پولي نخواهد گرفت.

در آذرماه سال 1358 مهندس محسن يحيوي كفيل وزارت مسكن وشهرسازي اعلام كرد:قوانيني كه در جهت كمك به حل مشكل مسكن نباشد تغيير خواهد كرد.

وي گفت من موافق پرداخت وام براي خريد مسكن نيستم چرا كه خود اين وام موجب افزايش تقاضا در نتيجه افزايش قيمت مسكن مي شود.

در دي ماه سال 58 وزارت مسكن و شهرسازي اعلام كرد كه دولت خانه هاي كوچك و متوسط را به قيمت مناسب از صاحبان آنها خريداري كرده و به داوطلبان خانه خواهد فروخت.

وي گفت به دليل اينكه دولت به خانه هاي زير 140 مترمربع وام مي دهد قيمت اينگونه خانه ها افزايش داشت و دولت براي مقابله با آن پرداخت وام را حذف كرد و اينگونه خانه را مي خرد و به مردم مي فروشد.

در همان زمان وزارت مسكن طرح 12 ماده اي را براي استفاده از خانه هاي خالي ارائه كرد. كه بنياد مسكن انقلاب اسلامي مجري آن شد. براساس اين طرح دولت خانه هاي ارزان قيمت و متوسط القيمت را خريداري كرد. در خردادماه سال 58 وزارت مسكن شرايط جديد پرداخت وام مسكن را اعلام كرد براساس آن در تهران وام خريد و همچنين وام ساخت مستقيماً در اختيار متقاضي قرار نمي گيرد بلكه سهميه وام اختصاص يافته به كاركنان دولت و سايرين در قالب وام هاي تكميل مجموعه هاي 5 تا 200 دستگاه و تكميل شركت ها كه قابل تبديل به وام خريداري مي باشد، صورت خواهد گرفت.

به دستور وزيرمسكن وقت از 30 تيرماه 59 به بعد هيچ خانه يا آپارتماني در دفاتر رسمي معامله نخواهد شد تنها از طريق دفتر معاملات مسكن انجام مي شود. اين مهلت سپس تا 5 مرداد تمديد شد.

در اواخر سال 1358 از سوي وزارت مسكن اعلام شد كه با صدور بخشنامه اي از سوي شوراي انقلاب، فروش و اجاره خانه هاي خالي ممنوع شد و ديگر دفاتر اسناد رسمي حق معامله اين گونه واحدهاي مسكوني را ندارند. براين اساس بنياد مسكن و وزارت مسكن خانه ها و آپارتمان هاي خالي را كه برابر مقررات تملك مي نمايند به صورت بيع قطع واگذار خواهند كرد.

اسكان افراد محروم و مستضعف جامعه نيز يكي از مشكلات آن زمان بود براين اساس «ستاد ضربت اسكان» زيرنظر آيت ا... خسروشاهي تشكيل شد و طي يك هفته بيش از 10 هزار نفر افراد محروم جامعه در خانه هاي خالي شمال شهر تهران اسكان يافتند.

سالها بعد يعني در سال 1366 اساسنامه اي جديد براي بنياد مسكن انقلاب اسلامي به تصويب رسيد كه ساخت خانه براي افراد محروم در روستاهها و شهرهاي محروم مهمترين وظيفه اين نهاد شد.

در سالهاي دوران جنگ تحميلي خسارت فراواني از سوي دشمن بعثي به كشورمان وارد شد كه گذشته از صدها شهيد والامقام، هزاران واحد مسكوني تخريب شده بر جاي ماند.

اسكان دوباره مردم جنگ زده در طول سالهاي پس از خاتمه جنگ تحميلي همواره مهمترين دغدغه مسئولان كشورمان بوده است.

از طرفي در اين مدت حدود 10 سال نيازهاي جديد به مسكن نيز به وجود آمده بود كه مي بايست براي آن نيز فكري اساسي مي شد.

براين اساس در طول دو دهه پس از جنگ تحميلي طرح ها و سياست هاي متعددي براي خانه دار شدن مردم و اسكان جنگ زدگان تدوين شد.

اگرچه در برخي مواقع به دليل نادرست اجرا شدن و يا نبود منابع مالي و امكانات اين طرح با موفقيت كامل همراه نبود، ولي موجب ايجاد تجربه اي غني براي دست اندركاران و مسئولان نظام شد.

همچنين بايد توجه داشت كه در اين سالها كشورمان همواره از سوي آمريكا و متحدانش در تحريم اقتصادي بود كه اين خود مانع دستيابي كشورمان به تكنولوژي نويي در امر ساخت مسكن شده است با اين حال توانستيم نياز چندين ميليوني كشور به مسكن را در اين سالها هر ساله كاهش بدهيم.

عملكرد دولت نهم در بخش مسكن

در دولت نهم ضمن بررسي همه جانبه و كارشناسانه معضل و مشكلات مسكن و شناسايي آنها، درصدد مقابله با پديده هاي نشأت گرفته از اين مشكلات شد.

دكتر احمدي نژاد رئيس جمهور در اوايل سال 85 در ديداري با مسئولان وزارت مسكن و بنياد مسكن انقلاب اسلامي، اعلام داشت كه با برنامه ريزي مي توان قيمت زمين را براي ساخت مسكن به حداقل رساند.

وي همچنين گفت كه طرحهاي جديد ساخت مسكن بايد در اولويت برنامه هاي كشور قرار گيرد و دولت نيز با همه توان از اين طرح ها حمايت مي كند.

رئيس جمهور در آن زمان به اين نكته نيز تاكيد كرد كه بايد با استفاده صحيح از منابع، اين نياز گسترده مردم را در كمترين زمان برطرف كرد. وي اين ديدگاه را مطرح كرد كه مشكل جابجايي هاي گسترده جمعيت، مهاجرت هاي بي رويه و حاشيه نشيني را مي توان با توجه جدي به مسكن در شهرهاي كوچك و روستاها برطرف كرد.

تفكر به حداقل رساندن بهاي زمين را از همان سال رئيس جمهور مطرح كرد و پرداخت وام هاي كم سود از سوي بانك ها و مشاركت مردم در اين گونه طرح ها را راه كار اصلي دانست.

از سوي ديگر دلالان و سوداگران اقتصادي بي كار ننشسته و با متوسل شدن به حيله ها و نشر اكاذيب و بازار گرمي ها توسط عوامل خود و همچنين خريد و فروش وام ها ده ها ميليون توماني مسكن كه توسط بانكهاي خصوصي پرداخت مي شد، هر روز و هر لحظه قيمت مسكن را افزايش مي دادند، به گونه اي براي افراد معمولي و يا با درآمد ثابت كم كم خانه دار شدن به يك رويا تبديل شد.

اگرچه نبايد فراموش كرد كه از عوامل مهم افزايش قيمت مسكن، بالا رفتن بدون وقفه قيمت تراكم توسط شهرداري ها و مصالح ساختماني و آهن آلات و همچنين دست مزد نيروي كارگري، بنا و معمار و مهندس نيز دخيل بوده است.

اين افزايش ها موجب گران شدن قيمت مسكن و اجاره بها در آن زمان شد به گونه اي كه از سال 84 تا 85 بهاي مسكن سالانه 32 درصد و اجاره بها32درصد افزايش يافت و همواره جلوتر از نرخ تورم بود.

دولت در راستاي حمايت از اقشار آسيب پذير در همان سال (سال85) آئين نامه حمايت از تامين مسكن گروه هاي كم درآمد شهرهاي كوچك را تصويب كرد، كه اين مصوبه آغاز حركت به سوي كاهش بهاي مسكن بوده، اگرچه در آن سال به دلايل اجرايي نشد.

براساس اين مصوبه زمين هاي مسكوني از سوي وزارت مسكن و شهرسازي به صورت اجاره طولاني مدت 99 ساله در قالب واگذاري حق بهره برداري از زمين به افراد واجد شرايط تعاوني ها واگذار مي شود.

در راستاي اجراي اين مصوبه وزارت بازرگاني موظف شد مصالح اصلي مورد نياز را در صورت كمبود داخلي از طريق واردات تامين كند. همچنين بانك مركزي موظف به تامين 80 درصد از هزينه احداث واحدهاي مسكوني براساس نرخ مصوب شوراي پول و اعتبار شد كه در اقساط 15 ساله و به صورت پلكاني توسط متقاضي بازپرداخت مي شود.

اكنون پس از گذشت حدود 2 سال از اين مصوبه كه در حال حاضر به «طرح مسكن مهر» مشهور گرديده مسكن در جايگاهي متعادل قرار گرفته است. به گونه اي كه ديگر نه تنها خبري از آن قيمت هاي نجومي نيست و در حال بالا رفتن نيست، بلكه قيمت ها روز به روز روند نزولي به خود گرفته است.

در آن زمان به دليل شانتاژها و جوي كه دلالان و سوداگران مسكن حاكم كرده بودند كمتر كسي حاضر به فروش خانه خود بود و همواره منتظر افزايش قيمت بودند. ولي اكنون با اعمال سياست هاي كارشناسانه بهاي مسكن همواره رو به كاهش است و از طرفي فروشنده بسيار است و خريدار اندك، به گونه اي كه ركود قيمت بر خريد و فروش مسكن مستولي شده است.

اكنون و ظرف كمتر از 6 ماه بهاي مسكن بيش از 40 درصد كاهش يافته است و پيش بيني مي شود كه در سال آتي اين روند همواره ادامه داشته باشد.

كارشناسان مي گويند نبايد گذاشت طرح مسكن مهر با شكست مواجه شود و لذا بايد به تمام نيروهاي فعال درامر مسكن را در اين امر دخيل كرد. به اعتقاد آنان انبوه سازان با تجربه و با برنامه كه از پشتوانه خوبي هم برخوردار هستند مي توانند مشكل كمبود مسكن را به ميزان بالايي مرتفع سازند.

سه|ا|شنبه|ا|15|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 273]