روايت سي سالگي انقلاب در گفت‌‏وگو با علي مطهري: مطهري و بازرگان درپيوند تحصيل‌كردگان با انقلاب نقش اساسي داشتنداصلاح‌‏طلبان ساختارشكن بحراني براي انقلاب بودنددولت ايده‌‏آل نداشتيم

واضح آرشیو وب فارسی:ايلنا: روايت سي سالگي انقلاب در گفت‌‏وگو با علي مطهري: مطهري و بازرگان درپيوند تحصيل‌كردگان با انقلاب نقش اساسي داشتنداصلاح‌‏طلبان ساختارشكن بحراني براي انقلاب بودنددولت ايده‌‏آل نداشتيم

تهران- خبرگزاري كار ايران
فرزند شهيد مطهري، منافقين، جنگ، اصلاح‌‏طلبان ساختارشكن، را از جمله مهمترين بحران‌‏ها و چالش‌‏هايي مي‌‏داند كه در طول سي سال گذشته، بروز و ظهور يافته‌‏اند. اما اعتماد مردم به نظام و ايمان و عقيده آن‌‏ها به اسلام و اصل ولايت‌‏فقيه منجر به دفع اين بحران‌‏ها شده است.

علي مطهري در گفت‌‏وگوي مشروحي كه با "ايلنا" در آستانه چهارمين دهه از پيروزي انقلاب داشت، بر لزوم تقويت ارتباط ايران با كشورهاي اسلامي در اين دهه، تاكيد كرد و افزود: بايد به فكر ايجاد اتحاد جماهير اسلامي، ايجاد ارتش مشترك اسلامي و به عبارتي ناتوي اسلامي باشيم تا جهان اسلام تا اين حد در مقابل اسرائيل و آمريكا خوار نباشد.
وي در بررسي عملكرد دولت‌‏هاي نه گانه پس از انقلاب و انطباق آنها با اهداف انقلاب و آرمان‌‏هاي امام، گفت: در همه اين دوره‌‏ها، دولت‌‏ها يك بعدي و تك ساحتي شدند و از ساير ارزش‌‏ها بازماندند و هيچ كدام نتوانستند ارزش‌‏ها را به طور هماهنگ پيش ببرند. از اين رو نمي‌‏توان گفت كه آن‌‏ها دولت‌‏هاي ايده‌‏آلي بوده‌‏اند.
فرزند شهيد مطهري هم عرض با تقسيم بندي دوران‌‏هاي پس از انقلاب به دوران "جنگ تحميلي"، "سازندگي"، "اصلاحات" و "عدالت محور" و... تقسيم بندي ديگري هم براي سال‌‏هاي بعد از انقلاب در نظر دارد وي اين دوران را به "دوره قبل از شهادت استاد مطهري" و دوره "پس از شهادت ايشان"تقسيم مي‌كند.
وي اين تقسيم بندي را بر اساس نقش تاثير گذار شهيد مطهري در انقلاب ارائه مي‌‏دهد و مي‌‏گويد: ايشان بعد از امام خميني (ره) دومين نقش را در پيروزي انقلاب داشتند. مطمئنا اگر ايشان به شهادت نمي‌‏رسيدند بسياري از حوادث انقلاب به شكل ديگري رقم مي‌‏خورد.
اين نماينده تهران در واكنش به تئوري اين‌‏كه «انقلاب فرزندان خود را مي‌خورد»، مي‌گويد: اين يك اصل كلي نيست. اگر رهبران يك انقلاب از رخنه افراد فرصت‌‏طلب جلوگيري كنند، اين اصل مصداق پيدا نمي‌‏كند. اما اگر غفلت نمايند، اين اصل تحقق پيدا مي‌‏كند.گاهي مخالفان يك حركت اجتماعي يا فكري، نقاب و ماسك آن حركت را، به چهره مي‌‏زنند و پست‌‏هاي حساس را در اختيار مي‌‏گيرند و انقلابيون واقعي را به حاشيه مي‌‏رانند. وظيفه رهبران آن حركت، آن است كه از اين امر جلوگيري كنند. در انقلاب ما تا حد كمي اين امر تحقق يافته و افرادي كه جسورتر و زرنگ‌‏ترند گاهي حق افراد اصلح را ضايع كرده‌‏اند.
مشروح گفت‌‏وگو با وي را در ادامه مي‌‏خوانيد:

*به نظر شما بزرگترين هدف امام خميني(ره) در رهبري انقلاب اسلامي چه بود؟ مردم با چه نگرشي و انگيزه‌‏اي از ايشان حمايت كردند؟
بزرگترين هدف امام خميني(ره) مبارزه با استبداد داخلي، استعمار خارجي و ايجاد حكومت اسلامي بود. مردم به عنوان انجام تكليف شرعي و به انگيزه نجات اسلام، از ايشان حمايت كردند. عواملي مانند محروميت مادي و فقدان آزادي در حركت مردم موثر بوده است. اما تاثير اساسي و خيزش عمومي زماني آغاز شد كه مردم احساس كردند رژيم شاه با ترويج فساد و فحشا و با تبديل تاريخ اسلامي به تاريخ شاهنشاهي، قصد نابودي اسلام را دارد و مي‌‏خواهد كشور را به ايران قبل از اسلام بازگرداند. اين‌‏جا بود كه نداي امام خميني را به عنوان مرجع تقليد و رهبر خود، صدايي آشنا احساس كردند و به سرعت به آن پاسخ مثبت دادند.
* موثرترين اقشار كشور در پيروزي انقلاب (اعم از دانشگاهيان، روحانيان، نخبگان و روشنفكران، زنان و ...) چه گروه‌‏هايي بودند؟ سهم اين اقشار در پيروزي انقلاب چه بود؟
موثرترين اقشار، توده مردم بودند. البته نقش روحانيت آگاه در بسيج آن‌‏ها، نقشي اساسي بود. ناگفته نماند كه پيوستن قشر تحصيلكرده به انقلاب اسلامي نيز، به انقلاب سرعت بخشيد. اين امر نتيجه تلاش چندين ساله افرادي مانند استاد مطهري و مهندس بازرگان بود. به نظر من يكي از نقص‌‏هاي قيام 15 خرداد اين بود كه قشر تحصيلكرده در آن شركت نداشت. اين نقص را استاد مطهري به خوبي متوجه شد و تلاش زيادي براي رفع آن انجام داد. ايشان مي‌‏گفتند: فرضا اگر قيام 15 خرداد به پيروزي مي‌رسيد، ما كادر لازم براي اداره كشور را در اختيار نداشتيم.
*تشكل‌‏هاي سياسي فعال پيش از انقلاب، اعم از نهضت آزادي و ملي و مذهبي‌‏ها، جامعه روحانيت، سازمان مجاهدين و... چه نقشي در پيروزي انقلاب داشتند؟ كدام يك از اين گروه‌‏ها نقش بيشتري در تهييج مردم از يكسو و هماهنگي ميان مردم و رهبر انقلاب از سوي ديگر را داشتند؟
نهضت آزادي تا مرحله پيروزي انقلاب نقش خوبي داشت. اگر چه اين تشكل معتقد به بركناري شاه نبود و مي‌‏گفت كه شاه بايد سلطنت كند نه حكومت. به عبارت ديگر نهضت آزادي، بركناري شاه را امكان‌‏پذير نمي‌‏دانست. ولي بعد از پيروزي انقلاب و در دست گرفتن دولت موقت، نهضت آزادي همراهي لازم را با امام نداشت. جامعه روحانيت مبارز نقش اساسي در پيروزي انقلاب اسلامي داشت و بازوي امام خميني(ره) به شمار مي‌‏رفت. سازمان مجاهدين خلق و به طريق اولي، حزب توده به خاطر پذيرفتن ماركسيسم به عنوان الم مبارزه، اگر چه در ظاهر ممكن است، شوري به نهضت انقلاب داده باشند؛ ولي در واقع نقش منفي و بازدارنده‌‏اي در اين انقلاب داشتند. زيرا مردم تصور مي‌‏كردند كه بناست افكار ماركيسيستي با حضور آن‌‏ها بر كشور حاكم شود؛ از اين‌‏رو قدم‌‏هاي مردم به جاي آن‌‏كه تقويت شود سست مي‌‏شد.
*اين گروه‌‏ها پس از انقلاب چگونه به همكاري خود با انقلاب ادامه دادند؟ نسبت حضور آنها در دولت‌‏ها و مجالس مختلف متناسب با نقش آنان در پيروزي انقلاب بود يا نه؟
روشن است كه مجاهدين خلق و توده‌‏اي‌‏ها همان طور كه انتظار مي‌‏رفت، به انقلاب خيانت كردند. نهضت آزادي، نشيب و فرازهايي داشت و در مجموع قابل جذب است. اما درباره نسبت حضور آنها در دولت‌‏ها و مجالس بايد عرض كنم كه چون در انقلاب ما، نقش اول را مردم داشتند، اساسا صحبت از سهم‌‏خواهي و سهميه‌‏بندي غنايم انقلاب براي افراد و گروه‌‏ها از ابتداي پيروزي انقلاب معني نداشت.
*برخي بر مبني تئوري‌‏اي كه معتقد است، "انقلاب، فرزندان خود را مي‌‏خورد"، قائل به حذف تدريجي برخي حاميان انقلاب‌‏ها در اعصار مختلف پس از آن هستند. به نظر شما آيا انقلاب اسلامي ايران نيز مشمول اين قاعده بوده است؟
اين‌‏كه «انقلاب فرزندخور است»، يك اصل كلي نيست. اگر رهبران يك انقلاب از رخنه افراد فرصت‌‏طلب جلوگيري كنند، اين اصل مصداق پيدا نمي‌‏كند. اما اگر غفلت نمايند، اين اصل تحقق پيدا مي‌‏كند. گاهي مخالفان يك حركت اجتماعي يا فكري، نقاب و ماسك آن حركت را، به چهره مي‌‏زنند و پست‌‏هاي حساس را در اختيار مي‌‏گيرند و انقلابيون واقعي را به حاشيه مي‌‏رانند. وظيفه رهبران آن حركت، آن است كه از اين امر جلوگيري كنند. در انقلاب ما تا حد كمي اين امر تحقق يافته و افرادي كه جسورتر و زرنگ‌‏ترند گاهي حق افراد اصلح را ضايع كرده‌‏اند.
*اساسا از منظر جامعه‌‏شناسي سياسي، وجوه تشابه و افتراق انقلاب ايران با ديگر انقلاب‌‏هاي قرن اخير در دنيا در چه چيزهايي بوده است؟ چه مواردي منجر به ممتاز بودن انقلاب اسلامي ايران شده است؟
وجه تشابه انقلاب اسلامي ما با انقلاب كبير فرانسه در اين بود كه هر دو بر مساله آزادي و حقوق مردم تاكيد داشتند. اما وجه افتراق آن‌‏ها، اين است كه اولا اهداف انقلاب ما منحصر به آزادي و احترام حقوق مردم نبوده و ثانيا آزادي و حقوق مردم را در قالب مفاهيم اسلامي مطرح كرده است. همين‌‏طور وجه تشابه انقلاب ما با انقلاب اكتبر روسيه در اين بود كه هر دو بر عدالت اجتماعي تاكيد داشته‌‏اند ولي اولا اهداف انقلاب ما منحصر به عدالت نبود و ثانيا عدالت را در غالب اسلامي آن ديده است نه به شكل سوسياليستي. با توجه به جامعيت انقلاب ما و خاستگاه و اهداف آن، اين انقلاب فقط قابل تشبيه به انقلاب صدر اسلام است.
* از ابتداي انقلاب امام خميني (ره)، بحث "صدور انقلاب" را مطرح كردند. به نظر شما منظور و خواسته ايشان از صدور انقلاب ايران به سراسر جهان چه بود؟
مقصود امام از صدور انقلاب، رساندن پيام اسلام به جهان بود. اين يك اصل اسلامي است. زيرا اسلام داعيه جهاني دارد و هيچ مرز جغرافيايي و نژادي و زباني نمي‌‏شناسد. اسلام براي بشريت آمده است و اين پيام بايد به همه انسان‌‏ها ابلاغ شود و چون در ذات خود زيبا و منطقي است. اگر همان‌‏گونه كه هست، ابلاغ شود مردم به سائقه فطرت زيبايي‌‏دوستي خود، به آن جذب خواهند شد دولت نهم نيز اين مساله را خوب مطرح كرده است.

* برخي سه دهه گذشته از تارخ كشور را به دوران‌‏هايي نظير "سازندگي، اصلاحات و.." و يا "دوران‌‏هاي پيش و پس از رحلت امام خميني (ره)" تقسيم مي‌‏كنند. شما دوران‌‏هاي مختلف تاريخ 30 ساله انقلاب اسلامي ايران را به چه دوران‌‏هايي تقسيم‌‏بندي مي‌‏كنيد. مهمترين ويژگي‌‏هاي هر يك از اين دوران‌‏ها چيست؟
همين تقسيم‌‏بندي دوره جنگ، دوره سازندگي، دوره اصلاحات و دوره عدالت‌‏خواهي تقسيم‌‏بندي خوبي است. طبيعي است كه در دوره جنگ، همه توجهات به جنگ بود. در دوره سازندگي بيشتر به توسعه توجه شد و در دوره اصلاحات بيشتري توجه به مساله آزادي بود. در دوره فعلي نيز به مساله عدالت، بيش از همه توجه مي‌‏شود. البته در همه اين دوره‌‏ها، دولت‌‏ها يك بعدي و تك ساحتي شدند و از ساير ارزش‌‏ها بازماندند و هيچ كدام نتوانستند ارزش‌‏ها را به طور هماهنگ پيش ببرند. البته من دوره انقلاب را به گونه‌‏ ديگري نيز تقسيم‌‏بندي مي‌‏كنم. و آن دوره قبل از شهادت استاد مطهري و دوره پس از شهادت ايشان. چون معتقدم ايشان تاثير اساسي در انقلاب داشتند و بعد از امام خميني (ره) دومين نقش را در پيروزي انقلاب داشتند. مطمئنا اگر ايشان به شهادت نمي‌‏رسيدند بسياري از حوادث انقلاب به شكل ديگري رقم مي‌‏خورد.
*از ابتداي انقلاب تا كنون، شاهد حضور 9 دولت در نظام جمهوري اسلامي ايران بوده و هستيم. به نظر شما كدام يك از اين دولت‌‏ها بر اساس اهداف انقلاب عمل كرده و نزديكي بيشتري با انديشه‌‏هاي امام خميني (ره) داشته است؟
اين سوال ارزيابي مفصلي را مي‌‏طلبد. اجمالا همان طور كه عرض كردم، اين دولت‌‏ها يك بعدي بوده و جامع نبودند. در نتيجه نمي‌‏توان گفت كه آن‌‏ها دولت‌‏هاي ايده‌‏آلي بوده‌‏اند. البته در يك سطح هم نيستند بايد در تك تك اهداف انقلاب،مانند عدالت، آزادي، استقلال سياسي، اقتصادي، فرهنگي، اخلاق و معنويت به بررسي وضعيت اين دولت‌‏ها پرداخت.
*هر انقلابي دوران درخششي دارد. به نظر شما انقلاب اسلامي ايران طي سال‌‏هاي گذشته تا چه ميزان به دوران درخشش خود نزديك شده است؟ چگونه مي‌‏توان در نقطه تمركز درخشش انقلاب ماند؟
به نظر من از نظر تاثير خارجي، اكنون انقلاب ما در دوران درخشش خود به سر مي‌‏برد. تاثيري كه انقلاب ما بر مسايل جهاني و منطقه‌‏اي دارد، بر كسي پوشيده نيست. ايران بر مسايل خاورميانه، جهان اسلام، منطقه قفقاز و آمريكاي لاتين تاثير اساسي دارد و مي‌‏توان گفت كه ايران تنها كشور در جهان است كه از نظر سياسي و اقتصادي و فرهنگي، خودش براي خود تصميم مي‌‏گيرد و استقلال به معني واقعي كلمه را داراست.
*برخي صاحبنظران سياسي به بروز آفت‌‏هايي در برابر انقلاب‌‏ها اشاره دارند. به نظر شما بزرگترين آفت‌‏هايي كه ممكن است انقلاب ما را تهديد كند، چيست؟ چگونه مي‌‏توان از ميانه اين آفات، جان سالم به در برد و همچنان انقلاب اسلامي را شاداب و سالم نگه داشت؟
چون انقلاب ما يك انقلاب مذهبي است، بزرگترين آفت آن، كم شدن خلوص نيت‌‏هاست. در يك انقلاب غيرمذهبي كه از ابتدا ادعاي خدا و پيغمبر و اخلاص نداشته است، كم شدن معنويت و خلوص نيت‌‏ها، آسيب جدي به آن نمي‌‏زند. ولي انقلاب مذهبي در مقابل اين آفت كه مهمترين مظهر آن قدرت‌‏پرستي و انحصارطلبي است، كم دوام است. استاد مطهري آفات ديگري نيز براي نهضت اسلامي برشمردند. مانند نفوذ انديشه‌‏هاي بيگانه، تجددگرايي افراطي و رخنه فرصت‌‏طلبان. انقلاب ما با اين آفات نيز مواجه است. اگر اسلام را معيار و مقياس قرار دهيم، از اين آفات مصون خواهيم ماند.
*به نظر شما مهمترين چالش‌‏هايي كه انقلاب اسلامي پشت سر گذاشته است، چه بحران‌‏هايي بوده و اتخاذ چه تدابيري منجر به دفع آنها شده است؟
بحران منافقين، بحران جنگ، بحران اصلاح‌‏طلبان ساختارشكن، مهمترين بحران‌‏ها و چالش‌‏هايي بوده‌‏اند كه در طول سي سال گذشته، بروز و ظهور يافته‌‏اند. اعتماد مردم به نظام و ايمان و عقيده آن‌‏ها به اسلام و اصل ولايت‌‏فقيه منجر به دفع اين بحران‌‏ها شده است.

*در حال حاضر چه تهديداتي در كمين انقلاب ما نشسته‌‏اند و پيشنهاد جنابعالي براي خنثي كردن آن چيست؟
كم‌‏توجهي به مسايل فرهنگي و كم‌‏توجهي به حقوق مردم و پنهان كردن برخي تفكرات مسوولان به بهانه حفظ نظام، اطلاع‌‏رساني ناقص در كشور از تهديداتي است كه در كمين انقلاب است. راه خنثي كردن اين تهديدات روشن است. گام اول اين است كه اهميت اين مسايل براي ما ثابت باشد و گام دوم، كنار گذاشتن ملاحظات و رودربايستي‌‏هاست.
*بزرگترين دستاوردهاي انقلاب اسلامي در سه دهه اخير چه بوده است؟اين دستاوردها مرهون اقدامات دولت‌‏ها بوده‌‏اند يا عوامل ديگري در آن سهيم بوده و هستند؟ آيا مي‌‏توان اين دستاوردها را به نام شخص خاصي ثبت كرد؟
بزرگترين دستاورد انقلاب اسلامي ايران اين بوده كه مردم ما شخصيت اسلامي و ملي خود را باز يافته‌‏اند و از حالت خودباختگي نسبت به غربي‌‏ها بيرون آمده‌‏اند و احساس شخصيت مي‌‏كنند. براي يك ملت، بزرگترين سرمايه همين احساس شخصيت است اگر ملتي همه چيز داشته باشد اما شخصيت نداشته باشد، هيچ‌‏چيز ندارد و اگر ملتي هيچ چيز نداشته باشد ولي شخصيت داشته باشد، يعني همه چيز دارد. دستاورد ديگر انقلاب اسلامي، استقلال سياسي كشور است. دستاورد ديگر، آزادي مردم ايران، اخلاق و معنويت است. ملت ايران اين دستاوردها را بيشتر از اسلام و رهبري اسلامي دريافت كرده‌‏اند و البته دولت‌‏ها در حفظ آن كوشا بودند.
*چشم‌‏انداز آينده نظام جمهوري اسلامي ايران را چگونه مي‌‏بينيد؟ ايران در آينده معادلات سياسي منطقه و جهان چه سهمي خواهد داشت و چگونه مي‌‏تواند به تقويت جايگاه خود بپردازد؟
چشم‌‏انداز آينده نظام را خوب مي‌‏بينم. البته آينده نظام بستگي به عملكرد ما دارد. به نظر من ايران در آينده معادلات سياسي جهان به ويژه در منطقه خاورميانه، سهم قابل توجهي خواهد داشت. البته ما تنها نبايد بر منافع ملي تاكيد داشته باشيم، بلكه بايد بر منافع و مصالح اسلامي تاكيد كنيم براي اين منظور ارتباط ما با كشورهاي اسلامي بايد قوي‌‏تر شود از اين رو بايد به فكر ايجاد اتحاد جماهير اسلامي، ايجاد ارتش مشترك اسلامي و به عبارتي ناتوي اسلامي باشيم تا جهان اسلام تا اين حد در مقابل اسرائيل و آمريكا خوار نباشد.
گفت‌‏و‌‏گو از نسرين وزيري
پايان‌‏پيام

كد خبر: 470069

چهارشنبه|ا|16|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايلنا]

[مشاهده در: www.ilna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 305]