واضح آرشیو وب فارسی:سیمرغ: موسیقی جنوب ایران یکی از غنیترین و در عین حال پیچیدهترین موسیقیهای مناطق ایران است. البته گاهی تصور مخاطبان عام موسیقی از موسیقی جنوب چنان به بیراهه میرود که... نوای ماتم دریا موسیقی بومی مناطق جنوبی کشورمان، به ویژه موسیقی مذهبی و سوگواری آن برای همه اقوام ایرانی محبوب و شناخته شده است، محسن شریفیان _ سرپرست گروه «مروارید لیان» _ از رمز و رازهای این نوع موسیقی میگوید. موسیقی جنوب ایران یکی از غنیترین و در عین حال پیچیدهترین موسیقیهای مناطق ایران است. البته گاهی تصور مخاطبان عام موسیقی از موسیقی جنوب چنان به بیراهه میرود که آن را موسیقیای با ریتمی تند و ملودیهای یکنواخت و ترانههایی بیمعنی میشناسند. تقصیری هم متوجه شان نیست؛ به این دلیل که آنها همان تصوری را از این موسیقی دارند که توسط خوانندگان درجه چندم و شبکههای موفق ماهواره ای القا شده است؛ در حالی که واقعیت ان نوع موسیقی بسیار متفاوتتر از آن چیزی است که عامه مردم میشناسند. در این سالها گروههایی آمدند و تلاش کردند تا تواناییهای موسیقی جنوب ایران را همان طور که هست به مخاطبان بشناسانند. محسن شریفیان و گروهش _ «مروارید لیان» _ از این دسته اند؛ گروهی که تا کنون در جشنوارههای مختلف حضور یافته و یکی از نمادهای موسیقی متنوع ایران به حساب میآیند. این گروه در آستانه اربعین، در روزهای 24 و 25 بهمن ماه در فرهنگسرای هنر به اجرای آیینهای مذهبی بوشهر پرداختند. این گروه، اولین و تنها گروه موسیقی در جنوب ایران است که به غیر از اجراهای موسیقی، به پژوهش در این زمینه هم میپردازد. شریفیان البته یکی از شناخته شدهترین آهنگسازان و نوازندگان موسیقی فولکور ایران هم به حساب میآید که فعالیتهای فراوانی در اجرای کنسرت و ارائه آلبومهای موسیقی داشته است و پژوهشهای او تا کنون در کتابهایی با عنوانهای «اهل ماتم» و «اهل زمین» منتشر شده است. با محسن شریفیان در یک روز برفی به گفت و گو نشستیم. آواز موسیقی جنوب گفت و مراسم آیینی زار در این منطقه که یکی از رمز آلودترین و در عین حال پیچیدهترین موسیقیهای ایران است. به نظر میرسد موسیقی جنوب در میان تمام اقوام ایران موسیقی ای شناخته شده و مورد توجه است. فکر میکنید چرا؟مقایسه بین موسیقی مناطق مختلف سخت است شاید ریتمی که در موسیقی جنوب هست، به جذابیت آن کمک کرده است. ولی جالب این جاست که موسیقی سوگواری جنوب هم به همان میزان مورد توجه خیلیها قرار گرفته است.شاید به این خاطر که رد پای موسیقی اقوام مختلف ایرانیها حتی غیر ایرانیها از جمله آفریقیاییها، هندیها و... را میتوان در موسیقی جنوب مشاهده کرد. به همین خاطر است که در هر کجای دنیا هم که اجرا شد، مورد توجه قرار گرفته است. البته موسیقی ریتمیک جنوب شناخته شده تر از موسیقی سوگواری اش است.طبیعی است چون تبلیغات در آن زمینه بیشتر بوده. اما موسیقی سوگواری جنوب بسیار غنی و جذاب است و گروههایی که در این زمینه فعالیت میکنند، تلاش کرده اند تا این نوع موسیقی را هم معرفی کنند. کتاب «اهل ماتم» که به همراه سی دی منتشر شده است نیز تلاشی در همین زمینه است. ریتم موسیقی عزاداری با این موسیقی مذهبی جنوبی که ما با آن آشنایی داریم، متفاوت است؟کاملا ً. موسیقی سوگواری تنها برای فوت اشخاص یا سالروز وفات ائمه اطهار مورد استفاده قرار میگیرد. اما موسیقی مذهبی شاخه خاص خودش را دارد وشامل اعیاد مذهبی و... میشود. غیر از موسیقی سوگواری و مذهبی، موسیقی جنوب چه بخشهایی دارد؟موسیقی شادمانه یا همان موسیقی جشن که در مراسم عروسی و جشنهای مختلف نواخته میشود. موسیقی محفلی که شامل شاهنامه خوانی، خیام خوانی و شروه خوانی است. موسیقی کودکان و آوازهایی که در موسیقی کودکانه خوانده میشود هم از دیگر انواع موسیقیهای جنوب ایران است. شاهنامه خوانی در موسیقی بسیاری از مناطق ایران وجود دارد. در جنوب این نوع موسیقی به چه شکل است؟شاهنامه خوانی یا جنگ نامه خوانی در گذشته در محفلهای شبانه با آوازهای خاص خوانده میشد؛ ضمن این که در جنگهای میان خوانین یک نفر پیش از آغاز جنگ، بدون همراهی ساز، ابیاتی از شاهنامه را اجرا میکرد. اما ظاهرا ً خیام خوانی تنها در موسیقی جنوب تا این اندازه مورد توجه است؟بله، جنوبیها خیام خوانی را با متری مشخص و به صورت ریتمیک با همراهی ضرب و دایره اجرا میکنند و ما افتخار میکنیم که شعر خیام تا این اندازه در موسیقی منطقه ما جریان دارد. از هر فرد بومی جنوبیای که بخواهید یک شعر بخواند، بدون شک از اشعار خیام استفاده میکند. جنوبیها چه وجه اشتراکی با خیام دارند؟ببینید، مردم این منطقه تا حد زیادی به فلسفه زندگی گذران اعتقاد دارند چون کسی که خودش را به دریا میسپرده، مشخص نبوده است که بر میگردد یا نه. البته مردم دیگر نقاط ایران آشنایی کمتری با خیام دارند؛ در حالی که این شاعر بزرگ در دنیا بسیار شناخته شده است.ما در مسکو کارگاهی آموزشی داشتیم و من در آنجا متوجه شدم که روسها چقدر به این شاعر نزدیکند. در همان جا خبرنگاری میگفت که در جشن تولد پوتین از او پرسیده اند که بهترین هدیه ای که گرفتی، چه بوده و او گفته کتاب خیام که همسرم به من هدیه داده و از آن وقت در اوقات فراغتم تنها خیام است که میخوانم. غیر ازضرب و دایره برای خیام خوانی از چه سازی استفاده میکنید؟فلوت. شروه خوانی هم با ساز همراه است؟معمولا ًاین طور است. شروه خوانی در بحث موسیقی محفلی مطرح است. بسیاری از آوازهای ما در بطن موسیقی سوگواری است. شروه خوانی از آوازهای باستانی ایران محسوب میشود که نمونههای مختلف آن را میتوان در مناطق گوناگون مشاهده کرد. به نظر میرسد که موسیقی جنوب ایران تا حد زیادی از این آسیبها دور مانده؛ یعنی اصالت و زیبایی خودش را حفظ کرده. چطور این اتفاق رخ داده است؟چون بیشتر موسیقیهای ما آیینی است و با فرهنگ مردم درآمیخته و خیلی کمتر میشود این آیینها را تغییر داد. البته این به آن معنا نیست که ما در موسیقی خود نوآوری یا تغییر نداریم؛ به خصوص این که جنوب ایران مدتی گذرگاه مهاجمان مختلفی مثل فرانسه، انگلیس و ... بوده و از موسیقی اینها هم بهره گرفته است. البته خیلی از موسیقیهای ما هم در حال فراموش شدن بوده و اکنون تنها حالت موزه ای به خود گرفته است. چرا سازهای کوبه ای مهم ترین سازهایی هستند که جنوبیها از آن استفاده میکنند؟این به روحیات مردم و شرایط خاص زندگی آنها بر میگردد. از طرفی مهاجرتها هم در نوع سازبندی موسیقی جنوب نقش مهمی داشته است. از قرن 18 که بردگان آفریقایی به جنوب ایران آمدند، یادگارهایی را با خود آوردند که بعضی از سازهایی که الان در ارکستراسیون موسیقی جنوب است، از جمله اینهاست. ظاهرا ًموسیقی زار هم یادگار از همین بردگان آفریقایی است.موسیقی زار در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان مورد استفاده قرار میگیرد. اما در بوشهر و جزیره خارک شکل خاص خودش را دارد وسازها دارای سمبل خاص خود هستند که مردم به آن اعتقاد زیادی دارند.یکی از سازهای مطرح این نوع موسیقی «لیوا» یا شیخ فرج است که ارزش بالایی در بین مردم دارد. 2 ساز کوچک تر هم در این مراسم هست که به بچههای لیوا معروفند. در گذشته از ساز ملودیک دیگری به نام «زمری» هم استفاده میشده که حالا دیگر رایج نیست. الأن دیگر این مراسم برگزار نمیشود؟ اجرا میشود اما قطعا ً شکل گذشته خود را ندارد وبیشتر حالت نمایشی دارد. یعنی جنبه خرافی اش رفته کنار و فقط وجه موسیقیایی آن مد نظر است، نه؟ما به مامازارها میگوییم «دی زار» و به بابازارها هم میگوییم «بوآزار». اینها شخصیتهایی هستند که آوازها وریتمها را خیلی خوب میشناسند و تشخیص میدهند که باید چه آوازهایی انتخاب و خوانده شود. الأن جایی متولی حفظ موسیقی خوب هست؟متأسفانه بسیاری از این آوازها هم اکنون در حال فراموشی است؛ در حالی که همان طور که یک اثر باستانی مورد توجه قرار میگیرد، باید به آوازها و موسیقیهای آن زمان هم توجه شود چون پیشینه و تاریخ آن منطقه در همین موسیقیها نهفته است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سیمرغ]
[مشاهده در: www.seemorgh.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 810]