مروري بر وضعيت صنايع دستي در كلات

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: مروري بر وضعيت صنايع دستي در كلات
كلات نادري منطقه اي وسيع و كوهستاني است با تنوع قوميت ها، از عرب و كرمانج گرفته تا ترك و لر در اين محدوده جغرافيايي زندگي و امرار معاش مي كنند. تنوع صنايع دستي در اين ديار، محصول تنوع قوميت ها و فرهنگ هاست.زندگي قوميت ها و فرهنگ هاي گوناگون با تاريخ هم آواز شده و هر نژادي كه به اين منطقه كوچانده شده علاوه بر فرهنگ و زبان، صنايع دستي ويژه اي با خود به ارمغان آورده است.صنايع دستي در كلات به ۲ رشته صنايع دستي كهن و صنايع دستي نوين تقسيم بندي مي شود. صنايع دستي كهن شامل قالي بافي، پلاس بافي، لباس كردي و چادر شب است كه هر يك شامل زيرشاخه هاي متنوعي مي باشند. هر يك از اين صنايع، محصول بخش هاي ويژه اي از شهرستانند.

۱ - قالي و قاليچه:توليد قالي در انواع گوناگون آن از دير باز در اغلب روستاها رواج داشته است. فرش دست باف خرسك يا قاليچه با نقشه هاي محلي به صورت كارگاه افقي يا زميني باف در كلات و روستاهاي آن با نقشه هاي متنوع گل عرق چيني، گل سماوري، گل مجمعي و گل تركمني رايج بوده است. قاليچه هاي روي اسب، پادري، پشتي و انواع ديگر قاليچه ها با ابعاد مختلف از بافته هاي هنرمندان كلات مي باشد.در سال ۱۳۵۴ با ورود توليدكننده ها و صادركننده هاي متعدد از شهرهاي مشهد، تبريز، نيشابور و شانديز به كلات و روستاهاي آن از حالت زميني بافت ها به صورت عمومي به صورت صادراتي با ابعاد ۲ در ۳ و ۳ در ۴ و بافت قالي از حالت سنتي به نيمه صنعتي تغيير پيدا كرد.دربافت هاي نيمه صنعتي از نقش هاي افشان، لچك ترنج، زيرخاكي، گل فرنگ و گل ميمي بيشتر بهره گرفته مي شود.

۲ - پلاس:يكي ديگر از صنايع دستي رايج در بخش محدودي از روستاهاي كلات پلاس بافي است. كارگاه پلاس تاكنون به صورت افقي رواج داشته و شبيه كارگاه قالي است. قدمت پلاس بافي احتمالا به كوچانده شدن بخشي از لرهاي غرب كشور به اين منطقه مي رسد چرا كه اين محصول در بين اين اقوام بيشتر به چشم مي خورد. روستاهاي قله زو، سيرزار و آقداش بيشترين پلاس را توليد و به بازار عرضه كرده اند.پلاس نيز داراي زيرشاخه هايي از قبيل سياه چادر، خورجين، پادري، كناره، پشتي، روميزي و سرجل مي باشد نقطه عطف توليد محصولات متنوع پلاس با نقش هاي چخماق، قيران، پيكام، ميجه، آلاقورت و... با حضور سازمان صنايع دستي در اواخر دهه ۶۰ و تامين مواد اوليه توليد از قبيل نخ، پشم و رنگ گياهي براي توليدكنندگان بود.

۳ - لباس كردي: همان طور كه از نام آن پيداست بيشتر در ميان اقوام كرد(كرمانج) كه در تمام سطح شهرستان پراكنده اند توليد مي شود به دليل تعامل تمامي اقوام با يكديگر و علاقه به اين پوشاك در ميان غيركردها نيز توليد مي شود. در گذشته اين لباس به عنوان پوشش بومي زنان منطقه رايج بود و با گسترش فرهنگ ها و لباس هاي ديگر، امروزه از اين لباس ها بيشتر در جشن هاي عروسي و مراسم خاصي استفاده مي شود.لباس هاي كردي كه در اين منطقه توليد مي شود شامل زيرپوش، پيراهن، نيم تنه(گله جه)، جوراب، شلوار و عرق چين است كه هر يك داراي نقش ها و نگاره هايي گوناگون مي باشند و روي آن ها با مداخل و قيطون و سكه هاي قديمي آراسته مي شود.

۴ - چادرشب: توليد اين محصول در ميان روستاهاي لاين و زاوين رواج دارد. در بافت اين محصول دستي از نخ هاي ابريشمي كه محصول خود توليدكنندگان است، استفاده مي شود. كارگاه هاي توليد چادرشب هنوز به صورت سنتي اداره مي شوند. در گذشته اين صنعت در اغلب روستاها رايج بوده ولي اينك در تعداد محدودي از روستاها اين كارگاه ها داير است.دستمال، روميزي، لچك، بقچه بند و... از ديگر زيرشاخه هاي چادرشب مي باشد، زنان در گذشته از چادرشب به عنوان پوشش سر و بدن استفاده مي كردند و هم اينك نيز جزو لباس هاي كردي است و در مجالس و جشن هاي مختلف ديده مي شود.قبل از انقلاب اسلامي صنايع دستي در اغلب روستاهاي كلات به صورت بومي و سنتي انجام مي شد و مردم به ويژه زنان و دختران كه از نعمت سواد و مدرسه محروم بودند پاي دار قالي در كارگاه ها مي نشستند و به توليد صنايع دستي اشتغال داشتند. با پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي، زمينه فعاليت گسترده تر و توسعه صنايع دستي دركلات بيشتر شد.در حال حاضر هنرهاي دستي در كلات و به خصوص بين جوانان رواج چنداني ندارد حال آن كه اين هنرها تا امروز نسل به نسل منتقل شده و به آنان رسيده است. كلاتي كه خود يكي از توليدكنندگان است با اعلام اين مطلب افزود: سازمان ميراث فرهنگي خود به تنهايي بار سنگيني به دوش دارد و الحاق صنايع دستي به اين سازمان باعث شده است كه به صنايع دستي كمتر توجه شود.محمدي رئيس ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كلات يكي از راه هاي تقويت صنايع دستي و حمايت از توليدكنندگان را اشاعه فرهنگ استفاده از صنايع دستي به عنوان هديه و تحفه از سوي مقامات و افراد به ديگران دانست و گفت: مساعدت هاي مالي و تسهيلات از سوي سازمان به توليدكنندگان ارائه كرده ايم علاوه بر آن كلاس هاي آموزش صنايع دستي نيز از ديگر برنامه هاي ما در شرايط كنوني است.فعاليت هاي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري هم اينك در عرصه تبليغات محدود شده است و مانند گذشته بازاريابي و تهيه و توزيع مواد اوليه را از وظايف خود نمي دانند.فرهمند از علاقه مندان به صنايع دستي مي گويد: ظرفيت صنايع دستي در كلات بسيار زياداست به شرط آن كه از سوي مسئولان توجهي شود و مردم نيز علاقه نشان دهند. ايجاد يك مركز عرضه و نمايشگاه صنايع دستي و تاسيس شركت تعاوني در كلات مي تواند كمك بزرگي به توليدكنندگان كند.با تاسيس يك نمايشگاه در مشهد و ارتباط آن با كلات مي توان تنوع محصولات و صنايع دستي را در مركز استان و به تدريج در تمام كشور به مردم نشان داد.

پنجشنبه|ا|24|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 352]