از ابتدا تا دوره معاصر؛ جريان شناسي فقه اماميه

واضح آرشیو وب فارسی:ابتکار: از ابتدا تا دوره معاصر؛ جريان شناسي فقه اماميه
جريان‌شناسي فقه اماميه در سلسله ‌نشست‌هاي نظريه‌پردازي موسسه فهيم، تبيين شد. اين روزها بحث از دانش‌هاي درجه دوم در حوزه‌هاي علميه قوت گرفته است، انديشمندان حوزوي در جلسات بحث و هم‌انديشي، درصدد هستند تا با مطالعه بيروني علوم اسلامي، راه‌هاي جديدي را پيش روي اين علوم باز كنند.
حجت‌الاسلام مهدي مهريزي، استاد حوزه علميه و نويسنده كتاب‌ها و مقالات متعدد علمي در زمينه فقه و اصول، در نشست علمي مكتب‌شناسي فقهي كه در موسسه فهيم قم برگزار شد، ضمن تعريف جريان، مكتب، روش و… به تبيين دسته‌هاي گوناگون فكري در حوزه فقه شيعي پرداخت كه مشروح آن خدمت خوانندگان روات حديث تقديم مي‌شود.
مفاهيم حوزه روش‌شناسي منقح نشده‌است
حجت‌الاسلام مهدي مهريزي، در اين نشست علمي بيان داشت: درباره تقسيم‌بندي روش‌هاي گوناگون در دانش‌ها، تعابير واصطلاحات گوناگوني همچون مكتب، روش، منهج استفاده شده‌است كه اين تعابير هنوز حد و رسم دقيقي ندارد و مي‌خواهيم بفهميم، مقومات اين اصطلاحات چيست؟ وي ادامه داد: اتجاه، مذهب، مكتب، المنهج، در زبان عربي استفاده شده‌است كه البته همان‌طور كه بيان كردم، اين مفاهيم داراي حد و مرز مشخص نيست. اين استاد حوزه و دانشگاه اظهار داشت: در درون يك علم، چهار مورد اختلاف داريم كه با توجه به اين‌كه لفظ تا به يك اصطلاح واحد برسد خيلي طول مي‌كشد، بايد از منظر واقعيت نگاه كنيم كه چهارگونه اختلاف داريم.
با 6 جريان كلي در فقه شيعي مواجه هستيم
وي اظهار داشت: در بحث اصلي كه جريان‌شناسي فقه اماميه است، از ابتدا تا دوره معاصر، اجتهادها را در شش جريان تقسيم‌بندي كرده‌ام كه برخي در دوره‌اي غالب و گاهي مغلوب بوده‌اند. وي با اشاره به اين‌كه اين اصطلاحات با نقد و بررسي مي‌تواند، به مفاهيم استاندارد تبديل شود، بيان داشت: شش جريان اخباريون يا اهل حديث كه قديمي‌ترين مكتب در فقه شيعه است، مكتب فقهي متكلمان، جريان فقهي اصوليون كه مكتب واسطه بين مكتب اخباري و كلامي است، مكتب فقه واقعيت‌گرا يا نومتكلمان، مكتب فقهي سياست‌مداران يا فقه سياسي و در آخر مكتب فقهي مقاصدگرايان را مي‌توان در درون فقه شيعه رايج دانست كه البته سه مكتب اخير در دوره معاصر شكل گرفته است.
مسلك اخباري‌گري، تاريخچه و شاخصه‌هاي فكري
اين محقق فقه و اصول، اظهار داشت: فقه اخباري در سه دوره قرن چهارم، دوران صفويه و دوران معاصر بروز و ظهور كرد كه البته در دورن اين گرايش‌ها نيز اختلافاتي وجود دارد و از نامداران اين جريان مي‌توان به شيخ صدوق و پدرش، شيخ بحراني، ملاامين استرآبادي و… اشاره كرد كه در دوران جديد هم در برخي آثار مي‌توان نمونه‌هاي اين تفكر را مشاهده كرد. وي در بيان مقومات فقه اخباري، اظهار داشت: معتبر دانستن اخبار به شكل كلي و قبول نداشتن تقسيم‌بندي روايات به سبك و سياق اصوليون و پذيرفتن تقيه را در مواضعي كه روايات داراي تعارض است، مي‌توان برشمرد. وي با اشاره به اين‌كه اخباريون، روايات را بدون ارزيابي سندي مي‌پذيرند، گفت: شيخ مفيد و سيدمرتضي كه مي‌گويند خبر واحد حجت نيست، در حال مقابله با اخباريون هستند كه بدون اين‌كه در روش‌هاي خود تصريح كنند، تمامي روايات را مي‌پذيرند، اما در دوران متاخر علامه مجلسي در مقدمه مرآة‌العقول و مقدمه بحارالانوار و صاحب وسائل تصريح مي‌كنند كه همه اين منابع را صحيح مي‌دانند. وي ديگر مولفه اخباريون را، نحوه مقابله با اهل سنت عنوان داشت و گفت: آقاي پاكتچي، غلو در مبارزه با اهل سنت را از مشخصه‌هاي اخباريون شيعي دانسته است كه تاحدي اين سخن با بيانات ملاامين استرآبادي تاييد مي‌شود كه او به شش قرني كه بين صدوق و او فاصله شده‌است، واكنش نشان مي‌دهد و سخن از غربت احاديث معصومين(ع) به دليل تاثير پذيرفتن از فقه اهل سنت، مي‌گويد. اين محقق علوم اسلامي، ديگر مولفه جريان اخباريگري را تلاش براي استخراج قواعد اصولي از احاديث برشمرد و بيان داشت: اين گروه خواسته‌اند اصول را از حديث بگيرند كه الاصول الاصليه ملامحسن فيض كاشاني، اولين كتاب در اين زمينه است؛ اين تلاش از بعد دوران صفويه انجام شد كه البته تلاشي ارزشمند و شايسته است.
فقه مقاصدگرا؛ اما و اگرها
وي بيان داشت: آخرين جريان، فقه مقاصدگرا است كه ادبيات آن در حال شكل‌گيري است. پيروان اين طرز فكر تاكيد دارند كه بايد تلاش كنيم تا پيام دين را پيدا كنيم. وي گفت: اين جريان فكري مي‌گويد متن يك امر تاريخ‌مند است و فقيهي مي‌تواند، فقه را براي امروز بيان دارد كه بتواند پيام را بفهمد. وي ادامه داد: اين گروه قائلند كه احكام اسلام در صدر اسلام برتر، عاقلانه و عادلانه بود و بايد در همه دوران‌ها اين سه شاخص را داشته باشد و بايد تلاش كنيم كه اين سه شاخص حفظ شود و اگر در حكم فقهي اين سه رعايت نشده بود، حكم درست نيست. وي بيان داشت: اين گروه، آيات قرآن را به مكي و مدني تقسيم مي‌كنند و مي‌گويند: احكام نازله در مكه از ثابتات شريعت است، اما احكام نازله در مدينه اين‌گونه نيست. وي تاكيد كرد: بحث مقاصد در ميان اهل سنت بسيار مطرح است و شاطبي آن را بيان كردها‌ست، اما در فقه شيعه تازه است.

ارسال نظر

سه|ا|شنبه|ا|27|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ابتکار]

[مشاهده در: www.ebtekarnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 296]