سقوط هوانوردي ايران؛ خوابي كه ‌‌تعبير نشد

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: سقوط هوانوردي ايران؛ خوابي كه ‌‌تعبير نشد
جام جم آنلاين: حدود 62 سال قبل، اولين تشكيلات اداري هواپيمايي ايران در سال 1325 شمسي ساخته شد تا در ادامه، ساخت فرودگاه مهرآباد در سال 1326 آغاز شود. در ادامه نيز، اولين شركت هواپيمايي خصوصي ايراني در سال 1328 و عضويت ايران در سازمان بين‌المللي هواپيمايي كشوري (ايكائو)‌ در سال 1328 روي داد تا به مرور بخش هوايي در ايران شكل و روي ابتدايي خود را پيدا كند.

در بررسي وضعيت حمل و نقل هوايي ايران در سال‌هاي پس از انقلاب، آن چيزي كه بخش حمل و نقل هوايي را در ميان شقوق حمل و نقل ايران متمايز ساخته و آن را در مظلوميتي ويژه قرار داده، تحريم‌هاي ناعادلانه و دشمن‌گونه سازندگان هواپيما در دنياست كه باعث شده تا اين بخش نه ‌تنها در ايران كه در دنيا به عنوان يكي از بخش‌هاي خاص حمل و نقل مطرح گردد.

بررسي صنعت هوانوردي ايران در سال‌هاي قبل از انقلاب نشان مي‌دهد كه علي‌رغم برخي موفقيت‌ها در اين دوران، بدليل وابستگي بيش از حد به خارج از كشور، عملا صنعت هوانوردي افتخار قابل ملاحظه‌اي در كارنامه خود ندارد.

حباب توسعه در اين بخش در سال‌هاي قبل از انقلاب كه نمونه آن نيز اين روزها در كشورهاي عربي به وضوح مشاهده مي‌شود، نكته‌اي بود كه شايد به درستي بدان پرداخته نشده است.

ناوگان اروپايي و آمريكايي با هواپيماهاي غربي و مهندسان و تكنسين‌هاي خارجي كه در چنين شرايطي براي ايران كار مي‌كردند، هر چند منافعي محدود را براي ايران به ارمغان آورده بود اما اجازه رشد را براي متخصصان ايراني ممنوع كرده بود تا توسعه صنعت هوايي ايران، تنها با حضور آنها پيوند خورده باشد.

صعودي 30 ساله در پوچي سقوط 3 ساله

همين نكته نيز در آن سال‌ها باعث شد تا اروپا و آمريكا، پس از انقلاب ايران اين نكته را بارها در رسانه‌هاي خود اعلام كنند كه خطوط هوايي ايران با ناوگان به روز آن زمان، تنها 3 سال دوام خواهد آورد و پس از اين سال‌هاي كوتاه، متوقف خواهد شد.

اين اظهار نظرهاي نااميدكننده كشورهاي صاحب صنعت هوايي در شرايطي صورت مي‌گرفت كه براساس پيمان شيكاگو، هيچ كشوري حق تحريم ناوگان مسافربري هيچ كشوري را ندارد و نمي‌بايست در اين خصوص فشار تحريمي وارد شود. با وجود اين پيمان كه در سال 1975 به امضاي سازندگان هواپيما و صنعت‌داران اين بخش رسيده بود، از همان سال آغازين انقلاب ايران تحريمي آغاز شد كه هنوز پس از 30 سال ادامه دارد و هيچ سازمان جهاني در اين خصوص موضعي مناسب اتخاذ نكرده است. سازمان جهاني هوانوردي (ايكائو)‌ هم به عنوان مدافع حقوق هوانوردي جهان در اين خصوص بارها شكايت‌هاي ايران مبني بر تحريم و نرساندن قطعات هواپيماهاي دست دوم، هواپيماهاي نو و ارائه خدمات پس از فروش را شنيده است، ولي همواره در اين سال‌ها دست روي دست گذاشته تا مظلوميت بخش حمل و نقل هوايي ايران در بخش مسافري را ببيند و دم برنياورد.

تغييرات فرودگاهي

پس از پيروزي انقلاب اسلامي برنامه انجام برخي پروازهاي بين‌المللي هواپيمايي جمهوري اسلامي تغيير كرد و تهران به تنها مركز انجام پروازهاي بين‌المللي تبديل و قرار شد فرودگاه بين‌المللي شيراز نيز تنها در موقع لزوم مورد استفاده قرار گيرد. بنابراين تمام فرودگاه‌هاي ايران به جز فرودگاه مهرآباد، شبكه پروازهاي بين‌المللي خود را از دست دادند. اولين نشانه دشمني آمريكا در بخش هوايي با ايران، زماني بروز كرد كه پس از آخرين فرود هواپيماي هما در فرودگاه جان‌اف‌كندي نيويورك (7 نوامبر سال 1979)‌ پرواز روز بعد ايران‌اير را در حالي كه براي فرود آماده مي‌شد به فرودگاه مونترال تغيير مسير داد و اعلام كرد به دليل تنش‌هاي ايجاد شده در روابط دو كشور، هواپيماهاي ايراني حق فرود در فرودگاه‌هاي ايالات متحده را ندارند.

ايجاد ايرلاين‌هاي خصوصي

در اوايل دهه 60 بود كه در پي جنگ هشت ساله عراق عليه ايران، اكثر پروازهاي داخلي و بين‌المللي ايران با مشكل بزرگي مواجه شد و اكثر پروازها لغو و يا با تاخيرهاي مكرر روبه‌رو مي‌شد. در آن زمان همچنين تمام پروازها به مقصد فرودگاه آبادان مركزفعاليت‌هاي نفتي ايران تعطيل بود و اين روند تا آتش‌بس جنگ تحميلي ادامه داشت تا سرانجام در سال‌هاي آغازين دهه 70 شمسي با عادي شدن روند پروازها، توسعه ناوگان هوايي مد نظر قرار گرفت و در اولين اقدام چند فروند هواپيماي كوچك فوكر 100 از شركت سازنده هلندي خريداري شد. در ادامه هم راه‌اندازي شركت‌هاي هواپيمايي خصوصي در ايران با سياست‌هاي دولت سازندگي آغاز شد تا شركت‌هاي هواپيمايي مختلفي مانند هواپيمايي ماهان، كاسپين و كيش‌اير تاسيس شوند تا انحصار موجود در صنعت هوايي ايران كمي كاهش يابد و بخش‌هاي جديد روحي تازه در اين بخش بدمند.

هم‌اكنون در ايران با جمعيتي حدود 70 ميليون نفر با احتساب پروازهاي در حال انجام حدود 3 درصد از عموم مردم مي‌توانند از حمل و نقل هوايي بهره‌گيري كنند و براساس آمارهاي نيمه ابتدايي سال، روزانه 288 پرواز داخلي و 160 پرواز خارجي در فرودگاه‌هاي كشور انجام مي‌‌شود. در حال حاضر 12 شركت هواپيمايي داخلي و 28 شركت خارجي در ايران فعاليت مي‌كنند و از ابتداي سال تاكنون 15 ميليون و 500 هزار مسافر داخلي و خارجي توسط ناوگان ياد شده حمل‌و‌نقل شده‌اند.

در اين مدت هم ناوگان ايران به 144 فروند هواپيما رسيده است كه شامل 24 هزار و 700 صندلي پروازي است. از ابتداي سال تاكنون 36 فروند هواپيما به ناوگان هوايي كشور افزوده شده و براساس قول سازمان تا پايان سال، 15 درصد به ظرفيت ناوگان هوايي كشور افزوده مي‌شود كه تاكنون بين 8 تا 9 درصد اين برنامه، تحقق يافته است.

مشكلاتي كه به دليل تحريم نبود

به هر روي بررسي صنعت حمل و نقل هوايي كشور مويد اين نكته است كه با وجود دشمني‌هاي واضح و برخلاف قوانين بين‌المللي، نيروي انساني فعال اين بخش در ايران نسبت به گذشته بار علمي و فني بالاتري يافته است و با وجود مشكلات پرتعداد در بخش مسافري هوايي ايران كه پس از انقلاب به واسطه پيروزي انقلاب و تحريم ايران در بخش هوايي آغاز شد، هر روز بيش از گذشته در مقابل تحريم‌ها ايستادگي كرد و با اين وجود راه رشد را پس از مشكلات فراوان يافت.

علا‌وه بر تحريم‌ها وجود برخي مشكلا‌ت مديريتي باعث بروز فرسودگي ناوگان عدم پاسخگويي نيازها و افزايش تقاضا و تاخير پروازها شده است

اما در كنار تحريم‌هاي آمريكا عليه ايران كه شامل ممنوعيت فروش هواپيما و قطعات است، مشكلاتي غيرقابل انكار در بخش هوانوردي ايران بروز كرده است كه همراه با برخي مشكلات مديريتي باعث بروز فرسودگي ناوگان، عدم پاسخگويي نيازها و افزايش تقاضا و تاخير پروازها شده كه مردم را در تنگنا قرار داده است. بديهي است كه نمي‌توان تمام اين مشكلات را به تحريم‌ها ارتباط داد و بايد كمي هم نقش مديريت و استراتژي توسعه را در اين مشكلات لحاظ كرد.

153 فروند هواپيماي مسافربري در خاورميانه

به‌تازگي شركت هواپيماسازي بوئينگ آمريكا اعلام كرد كه تنها در سال 2008 ميلادي 153 فروند سفارش ساخت هواپيماي مسافربري از منطقه خاورميانه دريافت كرده است و در اين ميان 115 فروند از هواپيماها از سوي 6 كشور عربي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس ارائه شده است. امارات با 99 فروند هواپيما به ارزش بيش از 13 ميليارد دلار بيشترين ميزان سفارش را به خود اختصاص داده است و شركت‌هاي فلاي دوبي و اتحاد ايرويز بيشترين ميزان سفارش هواپيما را به شركت بوئينگ داده‌اند. شايد اين آمار، عمق كينه آمريكا نسبت به صنعت هوانوردي ايران را بيشتر نشان دهد. اين در حالي است كه ايران هم به واسطه موقعيت جغرافيايي و سابقه مناسب در اين بخش توانايي جذب ناوگاني بيش از اعداد ذكر شده در منطقه را داراست، به شرطي كه تحريم‌هاي ناعادلانه و غيرمنصفانه برداشته شود.

رويكرد جديد در هوانوردي

با اين وجود به ياد داشته باشيم كه مشكلات هوانوردي در سال‌هاي طولاني از سوي مسوولان با گذر و مدارا مواجه شد و همين نكته توقفي چند ساله در بخش هوايي را ايجاد كرد. اما پس از مدتي، با رويه‌هاي جديد و الگوهاي مديريتي هم‌اكنون تغييراتي مشاهده مي‌شود كه رشدي دوباره در صنعت هوايي ايران را پديد آورده و به خوبي نشان داده است كه ما مي‌توانيم، اگر بخواهيم. در گذشته ما تنها به هواپيماهاي غربي متكي بوديم، ولي اعمال تحريم عليه ما اين فرصت را ايجاد كرد كه با توليد داخلي هواپيما و خريد از ساير كشورهاي صاحب اين تكنولوژي، به يك منبع متكي نباشيم و علاوه بر خريد هواپيماهاي شرقي، به دنبال ساخت هواپيما در ايران نيز باشيم.

ساخت اولين هواپيماي ايران

به گفته كارشناسان، هر چندتوليد و ساخت هواپيماي «ايران 140» با 20 سال تاخير شروع شد، اما زمينه‌اي شد تا طرح‌هاي جديد در ايران و صنعت هوانوردي ايران كه بسيار بلندپروازانه انديشه مي‌كند، پديد آيد. انجام مطالعه امكان‌سنجي ساخت دومين هواپيماي داخلي با عنوان «ايران 148» كه هواپيمايي با مشاركت آنتونوف اوكراين است و ظرفيت 100 صندلي دارد، نمونه اين خودباوري است كه اين روزها متجلي گشته است.

55 طرح در دهه فجر

برنامه‌هاي سي‌امين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي در فرودگاه‌هاي كشور، امسال شامل 55 طرح با اعتباري بالغ بر يك هزار و 100 ميليارد تومان بود. با توجه به رشد 8 درصدي ترافيك پروازي از سال گذشته، تنها در سه ماه اول امسال اين رقم به 10 درصد رسيده است كه با ارائه سرويس‌هاي هوانوردي اين رشد تا پايان امسال به 12 درصد افزايش خواهد يافت. هم‌اكنون در شبانه‌روز، 430 پرواز بين قاره‌اي در فضاي هوايي كشور داريم كه اين ميزان در سال 86، 157 پرواز بوده و با احتساب اين رشد، درآمد 120 ميليارد توماني را براي كشور همراه داشته است.

در سوي ديگر نيز فرودگاه امام خميني (ره)‌ هم كه به بهره‌برداري رسمي رسيده است، به عنوان فرودگاه اول كشورچند فاز براي توسعه همراه خود دارد كه قرار است تا سال 2030 ظرفيت فرودگاه امام (ره)‌ را به 90ميليون مسافر برساند و قرار است در همين بخش، طرح جامع فرودگاه امام (ره)‌ در قالب سه فاز با يك شركت فرانسوي بسته و در فاز اول افزايش ظرفيت جابه‌جايي به 26 ميليون مسافر، فاز دوم 40 ميليون مسافر و فاز سوم 90 ميليون مسافر در سال برسد.

حميدرضا طهماسبي‌پور

چهارشنبه|ا|30|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 300]