بررسي فيلم «33 روز» از نگاه جامعه شناختي و روانشناسي

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: بررسي فيلم «33 روز» از نگاه جامعه شناختي و روانشناسي
علي اكبر باقري ارومي
زماني كه درسال 1982 اسرائيل با تكبر و غرور كامل لبنان را به اشغال خود درآورد و جنايتكارانه در اردوگاه هاي صبرا وشتيلا به قتل عام فلسطينيان آواره و مظلوم پرداخت و مسلمانان را به خشم و خروش آورد هيچ كس فكر چنين روزهاي خفت باري را براي اسرائيل غاصب نمي كرد كه با آن هيمنه جعلي و تا بن دندان مسلح بودن از نيروي ايمان و تدبير حزب الله و رهبرانش بترسد و زمين گير شود. به ياد داريم تقريبا چند ماه بعد از شروع مقاومت جنوب لبنان و آغاز عمليات هاي شهادت طلبانه، شيعيان عليه اشغالگران درمجلات سينمايي آمد كه هاليوود براي القاي دروغين تروريست بودن شيعيان وارد عمل شده و گروه هاي گوناگون فيلمساز و با شركت هنرمندان مختلف را راهي لبنان كرده و يا به بهانه شروع مقاومت و براي مقابله با آن، از طريق فيلمسازان خويش وارد شد.
صهيونيست ها تك مهاجم فرهنگي را مكمل تهاجم نظامي خويش قرار داده بودند تا به اين وسيله بتوانند اضلاع تهاجم به لبنان را تكميل و با پشتيباني هاي بين المللي كار را يكسره كنند. در آن دوران يكي از آرزوهاي ما هنرمندان ساخت آثار هنري فاخر راجع به مظلوميت مقاومت در لبنان بود. البته آن موقع ما خود به علت درگير بودن ايران اسلامي با قضيه جنگ تحميلي و مسائل اقتصادي گريبان گير سينما نمي توانستيم به اين قضيه مهم وحياتي بپردازيم و بعد از جنگ هم به خاطر مهم نشمردن شعائر ديني در سينما آن را ناديده انگاشتيم. خوشبختانه در شرايط فعلي كه پيروزي حزب الله زمينه ساز فتح و پيروزي مسلمانان خاورميانه شده مي بينيم يكي از توانمندترين هنرمندان دفاع مقدس يعني جمال شورجه با توجه به پيروي از جهان بيني ارزشمند حضرت امام راحل فيلمي راجع به روزهاي ارزشمند و پيروزي مقاومت مي سازد.
فيلم دركل برپايه بررسي ريشه هاي مقاومت در لبنان شكل گرفته است و اين نكته بر ارزش اين كار افزوده است در واقع فيلم سي و سه روز برپايه همبستگي خانواده هاي لبناني شكل مي گيرد؛ نكته اي كه از نظر عوامل فني فيلم و نويسنده و كارگردان محترم آن پنهان نمانده است. در روند اين بررسي ما نيروهاي اشغالگر را هم درديگر سو مي بينيم كه تا چه حد غرق در فساد و دنيا طلبي قرار دارند. اين تقابل ما را بهتر به عمق زواياي پيروزي بزرگ مقاومت حزب الله درجنوب لبنان برده و با آن آشنا مي كند.
تاثير اين همبستگي درجنگ تحميلي و دفاع مقدس خودمان هم به خوبي ديده مي شود.
يكي از ريشه هاي هر دو پيروزي قداست خانواده و طهارت آن است. يعني خانواده آن گاه به مقام قداست و طهارت مي رسد كه عزم ايثارگري در راه خدا را داشته باشد و به آن عمل نمايد، شايد اين ساده ترين تعريف از عرفان باشد كه تجلي عملي در دو عرصه دفاع مقدس ايران ولبنان پيدا كرد. جمال شورجه با تاكيد بر اين مهم در واقع روي يك مسئله ريشه اي مشترك ما بين تمامي مسلمانان انگشت گذاشته، يعني حفظ اصالت خانواده و اين همان چيزي است كه در بحث جامعه شناسي از منظر قرآن آن را برجسته ديده و بايد آن را لحاظ گردانيم. از لحاظ تاريخي نيز ثابت شده است كه يك اجتماع منسجم هرچند كوچك بهتر مي تواند در مقابل دشمن مقاومت نمايد تا يك اجتماع بزرگ و يا كشور وسيع ولي متفرق!!
اگر به مكتب كربلا رجوع كنيد، اگر به روانشناسي شخصيت كوفيان بنگريد، مصائب رفته بر اهل بيت معظم عليهما السلام را با دقت مورد نظر قرار دهيد، آنچه موجب شد كه كوفيان از همراهي با امام حسين سيدالشهدا كه درود خدا بر او و آل شهيد و اسيرش باد، باز مانند همين عدم انسجام و يكپارچگي و يكدلي بود. روان پريشي مستمر كوفيان را از زمان ورود حضرت مسلم بن عقيل تا زمان تشكيل سپاهيان يزيد مي بينيد. بدين معني كه نه زنان كوفه از اين يكدلي برخوردارند و نه مردان كوفه بر پاي عهد خويش ايستاده اند. نه مردان كوفه عزم واقعي پيوستن به امام حسين (عليه السلام) و يارانش را دارند و نه زنان كوفه از خانواده داري دريافتي داشته وتشكيل اين نهاد اجتماعي را صرف برداشت از دنيا مي دانند.
اين سير تاريخي همواره ادامه داشته و متاسفانه در 200 سال اخير در قضيه فلسطين و اعراب بيشتر نمود پيدا كرده بود كه وقوع انقلاب اسلامي نداي وحدت سر داد و اين شد كه ملت ها از تفرق ناگهان در پوشش همسبتگي و وحدت جاي گرفتند و از انفعال به اتحاد تغيير مسير دادند و راه قداست خود و خانواده شان را در دفاع از حريم آن تشخيص دادند.
در فيلم «33 روز»، جمال شورجه با برجسته كردن اين ظرافت ها راه قداست خانواده و برجسته شدن آن را يادآوري مي كند.علاوه بر دربرگرفتن صحنه هاي خشن و نفس گير و بي رحمانه جنگ، فروپاشيدن ارتش غاصب از درون را در تجلي بي اعتنايي نسبت به قداست هاي خانواده و ترويج ارتباطات نامشروع و بي اعتنايي به نهاد خانواده به نمايش درآمده است. رابطه سرهنگ با افسر زن زيردستش از همين نوع روابط مشئوم و مذموم است. ولي در مقابل ما حزب الله لبنان را مي بينيم كه اعضاي آن همواره درصدد حفظ خانواده خويش و دفاع از آن در برابر تجاوزات دشمن هستند. محمد سرور فرمانده روستاي ايتان، همسرش در حال به دنيا آوردن فرزندي است، ولي از آنجا كه اشغالگران قرار است حملات گسترده اي به جنوب لبنان داشته باشند وي همسر باردارش را از روستا دور و در غاري پنهان مي كند. دشمن كه پي مي برد محمد سرور در عمليات به اسارت درآوردن دو افسر اسرائيلي دست داشته است براي مقابله با اين امر دستور بمباران شديد روستا را صادر مي كند، ولي محمد سرور و دوستانش دست به مقاومتي بي بديل مي زنند و اين در واقع درگيري ها را شدت مي بخشد. از اينجا به بعد و به خصوص نمايش همبستگي اكثر اهالي روستا كم كم نقش خانواده عيان تر مي شود و با ظرافت نشان داده مي شود كه رشته الفت و محبت ما بين خانواده ها محكم تر مي گردد و اين پيوند آنجا آشكارتر مي شود كه محمد سرور در يك عمليات استشهادي خود را فداي خانواده كرده و همسرش نيز در هنگام به دنيا آوردن بچه جان مي بازد. به خصوص اينكه در صحنه ابتدايي فيلم نيز ما شاهد يك مراسم جشن عروسي يكي ديگر از اعضاي مقاومت يعني يوسف هستيم. پس جمال شورجه قصد داشته اين معناي فردي و اجتماعي به عنوان منشأ و زمينه تهاجم دشمن و چگونگي مقابله با آن را جا بيندازد.
در واقع تمامي جنگ ها پيكان اصلي خويش را روي ترويج بي اخلاقي و انهدام شبكه هاي فرهنگي جوامع قرار مي دهند. اين از صدر تا ذيل تاريخ جنگ ها را دربرمي گيرد. حتي در افسانه ها هم هست كه اغلب جنگ هاي افسانه اي و باستاني به خاطر همين دريدن حرمت ها و بي بندو باريها بوده است، مثلا جنگ تروا. طي30 سال اخير كه ما شاهد چندين جنگ در سطح منطقه خاورميانه بوده ايم شروع كنندگان جنگ چه رژيم بعثي صدام عليه ايران و چه رژيم جعلي اسرائيل عليه لبنان با همين اهداف شوم و تسلط بر زنان بي دفاع و انجام امور ضدانساني متمركز بوده اند كه با دفاع جانانه دو ملت لبنان و ايران راه به جايي نبرده اند.
پس حالا ما با به دست آوردن محتوايي كه با هوشمندي كارگردان در دل فيلم نهاده شده راحت تر مي توانيم وارد بحث مسائل تكنيكي فيلم شده و آن را نيز بررسي مي كنيم. اول داستان فيلم؛ از غناي تكنيكي خوبي برخوردار است و از همان ابتدا بخوبي تماشاچي را درگير لحظاتي پر از كنش و واكنش مي كند. اين كشمكش ها طبيعي است كه مخاطب را به خوبي با شخصيت هاي فيلم آشنا كرده و اهداف آنها را روشن تر مي سازد. البته در اينجا ممكن است يك سؤال پيش بيايد و آن اين است كه آيا بهتر نبود فيلمنامه كلي نگرتر بوده و بزرگي حماسه جنگ پيروزمند 33 روزه را به تصوير مي كشيد؟ در پاسخ به اين سؤال بايد گفت كه اولا بايد ديد جنگ 33 روزه آيا جنگي در ابعاد كلاسيك بود؟ آيا جنگ لشگر با لشگر و تانك با تانك بود؟ بزرگي اين جنگ در همان مردمي بودنش بود، مردمي كه با خصوصياتي راستين تصوير مي شوند، مردمي كه همديگر را دوست دارند و به يكديگر عشق مي ورزند و حرمت يكديگر را پاس مي دارند و در عين حال دفاع بي باكانه را با تدبير همراه با شجاعت آميخته اند. اين امر را به خصوص در صحنه آخر به خوبي مي بينيم. آنجا كه ام عباس (مادر مبارزي كه با شجاعت مقابل اسرائيلي ها ايستاده است) تفنگ را به طرف سرهنگ اسرائيلي نشانه مي رود، جمله اي دارد كه در آنجا مي گويد: «خدا نكند كه اگر او را مي كشم ذره اي به خاطر انتقام شخصي باشد»!! اين نوع جنگيدن يعني مقاومت براي احياي ارزش هاي انساني. يعني جنگي كه براي دفاع از اسلام است و نه چيز ديگر، اين يعني عمل به سيره جهادي اميرالمؤمنين و فرزندان و شيعيان ايشان كه در عاشورا و بعد از آن تجلي يافت و مطمئنا باز هم خواهد يافت.
بنابراين داستان فيلم تطابق خوبي با ساختار شخصيت ها و هويت يابي آنها يافته و تداوم آن تا به آخر در آن حفظ و روند رو به جلوي قصه و ريتم پرطپش و منطقي آن را نشان مي دهد. در اصل بايد به اين توجه داشت كه اين فيلم در واقع برشي كوچك از صحنه مقاومت و نشان دادن نقطه عطفي كوچك از حماسه اي است كه سي و سه روز از حيات طيبه مقاومت اسلامي لبنان را به خود اختصاص داد. ولي كارگردان با نشان دادن همين قطعه كوچك توانسته به خوبي ما را با اركان مقاومت در لبنان آشنا سازد.
انتخاب بازيگران: مسئله بعدي كه بايد به آن اشاره داشت مسئله دقت نظر كارگردان در انتخاب بازيگران است. به نظر بنده با تلفيق خوب بازيگران لبناني كارگردان با دست پري توانسته با خيالي راحت از به تصوير كشاندن واقعيت هاي گذشته و افتخارآميز لبنان در جنگ سي و سه روزه دست بزند. در بين بازي ها مي توان به كار خوب پير داغر در نقش سرهنگ صهيونيست ها اشاره كرد كه به خوبي نشان دهنده دست يافتن يك بازيگر به عمق يك شخصيت فاسد در نيروهاي اشغالگر است و با توجه به بازي قبلي وي در سريال «مدار صفر درجه» مي توان تسلط وي را در ايفاي نقش هاي گوناگون مثبت و منفي دريافت. به طور كلي مي توان گفت كه تجربيات سينماي لبنان به كمك جمال شورجه آمده و وي توانسته اين كار را به سرانجام خوبي برساند. به خصوص و از آنجا كه نقش زنان در مقاومت لبنان فوق العاده برجسته بوده، سپردن نقش مثبت و تأثير وي در اهميت مقاومت براي همه اقشار لبناني به زن مبارزي به نام ام عباس به خوبي توانسته اين شفاف سازي را نشان دهد. ايفاگر نقش ام عباس جزء اصلي ترين اركان فيلم به حساب مي آيد كه هم توانسته نقش دروني خود را ايفا كند و هم به دور از كليشه پردازي هاي رايج به راحتي نقش را باورپذير نموده و ارتباط تماشاچي را با فيلم راحت تر نمايد.
در آخر بايد گفت كه «33 روز» فيلمي است كه بر مبناي ساختار شخصيت ها شكل مي گيرد. اين امر ممكن است در ابتدا كار را قدري مشكل جلوه دهد ولي از آنجا كه آدم ها در شكل دادن اين حماسه نقش اول را داشته اند تمركز كارگردان بر نماياندن شخصيت ها براي فيلم نقطه اي مثبت به حساب مي آيد و داستان اصلي فيلم را از كنش و واكنش شخصيت هاي آن خواه مثبت و خواه منفي مي توان به دست آورد. براي آقاي شورجه و هنرمندان همراهشان آرزوي توفيقات الهي مستمر و حفظ اين روحيه تحسين برانگيز جهادي را داريم، چرا كه تازه اين نقطه آغاز اين جهاد فرهنگي مبارك است؛ جز اين مباد!

سه|ا|شنبه|ا|20|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 112]