گزارش تحليلي/كشف حجاب با پشتوانه سياسي و نظامي 15 ساله و واكنش قهري زنان ايراني

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: گزارش تحليلي/كشف حجاب با پشتوانه سياسي و نظامي 15 ساله و واكنش قهري زنان ايراني
كشف حجاب با پشتوانه سياسي و نظامي 15 ساله و واكنش قهري زنان ايراني
ورامين - خبرگزاري مهر: دنياي غرب از زنان استفاده تبليغاتي و ابزاري كرده و حجاب را مانع پيشرفت زنان دانسته و مي‌ داند؛ در اين ميان، كشف حجاب در 17 ديماه 1314 ديكته غرب براي حكومت رضاشاه بود كه پشتوانه سياسي و نظامي آن 15 سال قبل از اعلام رسمي آن پديد آمده بود.

به گزارش خبرنگار مهر، كشف حجاب توسط رضاخان با هدف حذف غيرت مردان و حياي زنان ايراني صورت گرفت و كشف حجاب به عنوان نسخه‌ اي براي سرپوش گذاشتن بر ضعف و عقب ماندگي زنان ايراني توسط رضاخان پيچيده شد تا به خيال خود با متجدد كردن زنان، مسير را براي پيشرفت آنها باز كند.

مفهوم و پيشينه حجاب و پوشش/ حجاب مختص اسلام نيست

حجاب در لغت به معناي مستر، پرده حاجب و مانع است كه شيء را مي پوشاند و در اصطلاح به معناي ستر، پوشش و پرده است.

حجاب قبل از اسلام نيز وجود داشته و حتي قبل از ميلاد مسيح در نقاشيها و تصويرها قسمت پايين بدن را پوشش قرار مي دادند؛ در يونان، زنان صورت و بدن خود را مي پوشاندند؛ در روسيه نيز زنان داراي پوشش بوده اند.

مسئله حجاب اختصاص به اسلام ندارد بلكه در ادياني مانند دين زرتشت، دين يهود و ميان مادها و آشوريها نيز وجود داشته است؛ اين مسئله حتي به بعد از هبوط آدم و حوا از بهشت برزخي نيز برمي گردد زيرا با خوردن ميوه ممنوعه از لباس بهشتي خارج شدند و وقتي به زمين رسيدند، از برگ درختان انجير خود را پوشاندند.

حجاب و پوشش مخصوص انسان به تنهايي نيست بلكه اگر از قطب عقلي در خلقت جهان بنگريم، حجاب را در پرندگان "پر"، در حيوانات "پشم و مو"، در گياهان "برگ"، در ميوه ها "پوست" و ... مي بينيم.

حجاب در اسلام و قرآن

تمام احكام شرعي اسلام پشتوانه قرآني و روايي دارد يا به يك حكم عقلي يا اجماع متخصصان دين برمي گردد و اصل حكم حجاب نيز يكي از ضروريات دين شناخته شده است.

در قرآن، كتاب آسماني كه براي هدايت بشر نازل شده و تا قيامت نيز كهنه و قديمي نمي شود، براي تمام ابعاد و شئون زندگي انسان برنامه و راهكار وجود دارد، از جمله مسئله حجاب كه چه مقدار بايد باشد و تا چه حدي مجاز است.

اسلام حد مجاز حجاب را تمام بدن به جز صورت و دستها تا مچ – براي بانوان - دانسته كه البته آن نيز بايد بدون زينت باشد، ولي استثنا نيز وجود دارد و آن اين است كه كساني كه موي سفيد دارند(پيرزنها) اگر موي سفيدشان كمي بيرون باشد، اسلام اشكال نگرفته است در صورتي كه اگر بتواند، بهتر آن است كه بپوشاند.

سير تحول حجاب از اعصار باستان تا تاريخ معاصر

ساختار طبيعي فلات ايران در طول اعصار تاريخي اين مرز و بوم و مركزيتي كه به دليل داشتن پل ارتباطي بين شرق و غرب عالم داشت، باعث شد كه اين سرزمين ساليان سال در معرض يورش و تهاجم اقوام و ملل گوناگون قرار گيرد.

بديهي است كه اين يورشها توسط اقوامي كه داراي فرهنگ و اعتقادات ويژه خود بودند صورت مي ‌گرفت و شديدترين فشارها را بر فرهنگ بومي و سنتي جامعه به وجود مي‌آورد؛ بدين گونه بود كه قوم ايراني كه از اعصار باستان اعتقاد به پوشيدگي و مستوري زن داشت و حتي خدايان و الهه ‌هاي خود را در اوج پاكي و قداست مي ‌پرستيد و با قبول دين اسلام و تأكيد و تأييد اين دين، بيش از پيش بر پوشيدگي زنان دقت مي ‌كرد، تحت فشارهاي گوناگون قرار گرفت.

هجوم مغولها به عينه نمونه ‌اي از اين فشارها مبني بر حضور زن بدون پوشش در مجامع عمومي بود كه پس از قدرت گرفتن حكومتهاي شيعي مذهبي چون سربداران و صفويان منتفي شد و زن ايراني با پوشش همچنان به حضور خود در اجتماع مي‌ پرداخت.

دوران قاجاريه به عنوان نخستين دوران رويارويي نزديك با غرب حائز اهميت بود؛ ايرانيان نخستين تجربيات تلخ شكست از غرب را در جنگهاي ايران و روسيه آزمودند و به ناچار به نظام جنگي و علمي آنان آگاه شدند.

بروز جنگهاي ايران و روس، روابط ايران را كه ساليان سال به دليل جنگهاي داخلي از اوضاع جهاني بي خبر بود، گسترش داد و رفت و آمد خارجيان فزوني گرفت؛ از سوي ديگر اعزام محصلان ايراني به خارج از كشور به منظور كسب علوم و فنون جديد، ايرانيان را با سبك زندگي غربي آشنا كرد.

همين رفت و آمدها به دربار و ارتباط خارجيان با ايرانيان در نوع پوشش مردان تأثير گذاشت و كم كم استفاده از پيراهن و كفش چرمي معمول شد؛ تغيير لباس زنان اندرون نيز پس از سفرهاي ناصرالدين شاه به اروپا آغاز شد و به تدريج از حرمسراي شاهي به خانه اعيان و ساير اقشار جامعه سرايت كرد اما پوشش زنان در بيرون از خانه تا دوره مشروطيت و مدتي پس از آن به همان شكل سنتي "چادر، چاقچور و روبنده" بود.

تحولات سياسي ايران پس از انقلاب مشروطه در جامعه زنان بي تأثير نبود، به ويژه آنكه احزاب سياسي و گروههاي متعدد، مسئله تعليم و تربيت زنان و اصلاح وضعيت آنان را در رأس برنامه خود قرار داده بودند.

آنان يكي از عوامل اصلي متمدن بودن را حضور زنان در عرصه اجتماع مي‌ دانستند و مانع اصلي اين حضور را در سبك و شيوه زيستي و سنتي جامعه و نوع پوشاك جستجو مي‌ كردند، بنابراين به دنبال يك سري انتقادات نسبت به حضور زنان در اندروني، خواستار حضور آنان در جامعه بودند كه بدين منظور يك جريان پنهان اما مستمر با بيان آزادي زن از اسارت بين تجددخواهان بروز كرد؛ اينان خواستار حضور زن در عرصه اجتماعي بودند و از وضع حجاب سخن به ميان مي‌ آوردند.

با روي كار آمدن رضاشاه، كساني كه ترك سنت و اخذ فرهنگ غربي را مهمترين عامل پيشرفت مي ‌دانستند در پستهاي كليدي كشور قرار گرفته و مسئوليتهاي حساسي را برعهده گرفتند.

چگونگي كشف حجاب در ايران

نخستين نشانه هاي كشف حجاب، از دربار ناصرالدين شاه و بر اثر سفرها و تجربه هاي شاه از وضع پوشش زنان اروپايي آغاز شد و با عنوان تجدد خواهي، به محافل روشنفكري و اشعار شعرا و مطبوعات نفوذ كرد كه البته به دليل مقاومت خانواده ها، اين پديده از دربار محافل نزديك شاه فراتر نرفت و رشد چنداني نيافت.

رضاخان كه در طرح كودتايي، سوم اسفند سال 1299 با حمايت انگليسيها برسر كار آمد، درصدد اجراي تز اسلام زدايي و جايگزيني ارزشهاي ليبراليستي در جامعه و از آن جمله، كشف حجاب برآمد.

وي نخست خود را مقيد به اصول مذهب نشان داد و در مجالس وتكيه ها حاضر مي شد؛ سپس با كمك جريان روشنفكري، همّ و غمّ خود را در تغيير لباس ملي به كار گرفت و پس از يك رشته فعاليتهاي ديگر مانند محدود كردن مجالس عزاداري و ممنوع كردن لباس روحانيت و با سفري چهل روزه به تركيه و ديدار با "كمال آتاتورك"، چندين سوغات براي مردم ايران به ارمغان آورد كه يكي از آنها كشف حجاب بود.

مراحل سياست "تجدد طلبي" كه اساس سياست فرهنگي رضا شاه را تشكيل مي داد

سياست "تجدد طلبي" كه اساس سياست فرهنگي رضا شاه را تشكيل مي داد، در چند مرحله مي توان باز شناخت: وضع قوانين غير شرعي و تجديد سازمان عدليه(تضعيف قوانين شرعي و حمله به ساختار حقوق اسلامي و وضع قوانين عرضي)؛ متحد الشكل كردن لباس و رواج پوشاك اروپايي كه مقدمه اي براي عادي سازي كشف حجاب بود چراكه با تغيير شكل ظاهري مردان، غرور و غيرت آنها آسيب مي ديد و براي تغيير پوشش زنان، آماده تر مي شدند كه اين طرح با مخالفت مردم، فاجعه مسجد گوهرشاد را به وجود آورد.

رضاشاه براي رسيدن به مقاصد خود، از مراكز تعليم وتربيت و ايجاد مدارس آموزشي به سبك اروپايي و تبليغ برهنگي در مجله ها و جرايد گوناگون كشور و مانند آن سود جست.

حدود شش ماه پس از فاجعه مسجد گوهر شاد، در 17 دي سال 1314، رضاشاه با بي اعتنايي به علما ومردم، به همراه دختران كشف حجاب كرده، درمراسم جشن فارغ التحصيلي دختران دانشسراي مقدماتي حضور يافت.

در اين مراسم كه همه مسئولان كشوري نيز با همسران بي حجاب خود دعوت شده بودند، رضاخان طي سخناني از بي حجابي زنان اظهار خوشحالي كرد و اين روز را روز بزرگ وموفقيت زنان دانست و از فرداي آن روز، سر كردن چادر را در خيابانهاي شهر تهران ممنوع كرد و از آن روز 17 دي روز "آزادي زنان" نام گرفت.

بنا بر دستور رضاخان، ازآن پس هيچ زني حق پوشيدن چادر و نقاب را نداشت واگر زني با چادر و روبنده ديده مي شد، مأموران دولتي از او مي خواستند روبنده و چادر خود را بردارد و اگر خودداري مي كرد، به زور، چادر را از سر او برمي داشتند.

با استقرار حكومت محمد رضا شاه، جريان بي حجابي به گونه اي باور نكردني پيشرفت كرد و زنان، آشكارا عامل استعمار و وسيله اي براي رونق اقتصادي قرار گرفتند.

علل كشف حجاب و چگونگي پيدايش آن

حجاب از شش جهت مورد تهاجم غربزدگان و وابستگان انگليسي قرار داشت؛ طالب اف، ملكم خان، فتحعلي طالب زاده، كسروي، علي دشتي و رسانه هاي عصر رضاخان سربازان خط اول تهاجم غرب بودند.

"امان الله خان" پادشاه افغانستان در فاصله سالهاي 1305 تا 1306 به كشورهاي اروپايي و برخي مستعمرات انگليس مثل مصر و هندوستان سفر داشت و مسئول حجاب زدايي در افغانستان شد و انجمن حمايت نسوان را كه 12 نفر از وكلاي زنان كابل اداره مي كردند، براي اجراي طرح حجاب زدايي و شعار "برداشتن حجاب آزاد است" را با بوق و كرناي تبليغاتي مطرح كرد.

همزمان، "مصطفي كمال پاشا" كه در "سالونيك" - مركز يهودي نشين تركيه - به دنيا آمده بود و تحت تأثير "ضياء گوكالپ" روشنفكر غربزده ترك قرار داشت، به دليل عضويت در فراماسونري، نهضت جوانان و حزب "اتحاد ترقي"، زمينه هاي تمايل و شيفتگي فراوان نسبت به غرب داشت كه مورد توجه انگليس قرار گرفت.

وي در سال 1303 شمسي "جمهوري لائيك تركيه" را اعلام كرد و به جنگ با همه مباني عقيدتي، ارزشي و فرهنگ مسلماني مردم تركيه پرداخت؛ انگليس نيز با مدد زور و زر و تزوير از وي چهره اي ملي، روشنفكر و قدرتمند ترسيم كرد و او را به عنوان پدر ملت ترك "آتاتورك" لقب داد.

در ايران نيز روز سوم اسفند 1299 با كودتاي انگليس، رضاخان قدرت را به طور رسمي به دست گرفت و طي حدود 15 سال قبل از اعلام رسمي كشف حجاب، پشتوانه سياسي و نظامي آن را پديد آورد.

تربيت روشنفكران وابسته، افزايش اشراف زادگان اروپا رفته، ايجاد دهها روزنامه و مجله و مطبوعات و حزب و گروه وابسته، تشكيل كانونهاي بانوان، تأسيس 45 مدرسه خارجي در سالهاي بين 1300 تا اعلام رسمي كشف حجاب در 17 دي 1314، فعاليت فراوان مسيونهاي مسيحي، ايجاد تزلزل اعتقادي و فرهنگي با صدها بلندگوي تبليغاتي امثال كسروي، مسخره عالمان و دينداران و بانوان مسلمان توسط روزنامه نگاران انگليسي مآب و... مقدمات كشف حجاب را فراهم آورد.

آغاز حجاب زدايي از مهر ماه 1312، از طريق آموزش و پرورش و مدارس رسمي كشور و كارمندان دولت بود؛ تقويت فرقه بهائيت و وابستگان انگليس در مصدر بسياري از مقامات سياسي، اقتصادي و فرهنگي، گامهاي اوليه انگلستان براي غارت كامل و بدون مشكل و مانع ايران بود و فريادهاي مظلومانه و شجاعانه آيت الله سيد حسن مدرس، حا آقا نور الله اصفهاني، حاج آقا حسين قمي، سيد عبدالله شيرازي و مجاهد عارف محمد تقي بافقي بي پاسخ ماند.

در نوروز 1306 شمسي همسر رضاخان با پوششي نا مناسب در غرفه بالاي ايوان آئينه، در حرم حضرت فاطمه معصومه(س) ظاهر شد كه كسي جرأت اعتراض نداشته و تنها فرياد غيرت ديني "محمد تقي بافقي" با چكمه هاي رضاخان خفه شد و اين عالم شيفته امام عصر(عج)، پس از ضرب و شتم و اهانت بسيار، به تبعيدگاه شهرري منتقل شد.

كشف حجاب در ايران، دلايل متعددي داشت؛ رضاخان همواره اين موضوع را مطرح مي ‌كرد كه متحدالشكل كردن لباسها، وحدت ملي را در جامعه توسعه مي ‌دهد در حالي‌ كه ايرانيها يك نقطه مشترك به نام مذهب داشتند كه مي ‌توانست عاملي براي وحدت ملي باشد؛ از نظر رضاخان ملاك برتري يك ايراني شبيه شدن او به غربيها بود.

واكنش قهري زنان ايراني در برابر كشف حجاب

در جريان كشف حجاب، زنان به چند دسته تقسيم شدند: زنان درباري كه از اين موضوع استقبال كردند و به راحتي حجاب خود را حذف كردند، همچنين در جريان كشف حجاب راهي براي زنان هرزه باز شد تا آزادانه‌ تر در جامعه حضور يابند.

اما طيف عظيم جامعه ايران كه زنان پايبند به ارزشهاي اسلامي بودند و حجاب و عفاف براي آنها ريشه ‌دار بود، پس از ماجراي كشف حجاب، واكنش قهري داشته و سالها در كنج خانه باقي ماندند از ترس اينكه مبادا با حضور در خيابانها توسط مأموران رضاخاني حجابشان مورد تعرض قرار بگيرد؛ گزارشهايي وجود دارد كه برخي از زنان محجبه به هنگام خروج از منزل مورد برخورد شديد مأموران رضاشاه قرار گرفته و فوت كردند.

در ابتداي ماجراي كشف حجاب، برخي از زنان با روسري و لباسهاي بلند در جامعه حاضر مي ‌شدند كه بعد از اين ماجرا رضاخان بخشنامه كرد تا مأموران علاوه بر چادرها، روسري زنان را نيز از سرشان بكشند.

عوامل رضاخان در تلاش بودند تا در جامعه فرهنگسازي كنند كه "چادر پوشش مستضعفان است" و آنها از چادر استفاده مي ‌كنند تا لباسهاي كهنه خود را بپوشانند، همچنين اين موضوع را مطرح مي ‌كردند كه "چادر با نفوذ اسلام به ايران رواج يافت در حالي كه پوشش امروزي زنان غربي، مطابق با لباس سنتي زنان ايراني است".

كشف حجاب در جامعه از سوي مردم با اعتراضات متعددي رو به ‌رو شد، بنابراين رضاخان براي كم كردن اعتراضات، نام "كشف حجاب" را به "تربيت نسوان" تغيير داد!

بدحجابي و ريشه هاي آن

امروزه در جهان غرب با اينكه حدود نيم قرن و اندي است كه نداي "حقوق مساوي زن و مرد" را سر داده اند، در عين حال جنايت و ظلمشان به زن اگر بيشتر از زمانهاي جاهليت نباشد، كمتر نيست.

زنان را با حقوق بسيار ناچيز به كارخانه ها مي كشانند، با اينكه خداوند سبحان طبيعت زن را براي كارهاي سخت خلق نكرده است كه اين خود باعث پر كردن جيب سرمايه داران غربي و فرسوده كردن جسم و روح زنان شده است.

او را از منزل كه محل تربيت كودك بود به مراكز فحشا از قبيل كاباره ها كشاندند، تا با جذب مشتري منبع درآمدي براي صاحبان اين مراكز شوند؛ از وجود زن براي فروش لوازم آرايش و لباسهاي كارخانه هايشان و نيز ساختن فيلمهاي مختلف و جذب كردن مردم - به خصوص جوانان - به سينما استفاده كردند تا با اين روشها در كسب و تجارت خود موفقتر باشند و سود كلاني به جيب بزنند.

دختر شايسته و نمونه سال انتخاب مي كنند و با چاپ عكسهاي عريان در ابعاد مختلف در مجله ها و روزنامه هاي خود از وجود آنها استفاده مي كنند تا از اين طريق مشتري بيشتري براي خود جذب كنند.

امروزه استكبار جهاني و يارانش با دستگاههاي پيشرفته تبليغاتي مانند ماهواره مي خواهند خود را از جهت فرهنگي بر تمام جهان مسلط كنند و تنها قلدر و زورگو و فرعون روي زمين باشند، در حالي كه مسلمانان جهان با اتكا به مبدأ خلقت و عمل به دستورات نوراني و حيات بخش اسلام و قرآن كريم و حفظ وحدت و مبارزه و جهاد، بر تمام قدرتهاي شيطاني غالب شده و اين خط فرهنگي دشمنان اسلام ناب محمدي را خنثي كردند.

پيامد هاي عقلي و اجتماعي بد حجابي و بي حجابي در جامعه

در اثر بي حجابي و بد حجابي، عواقب شومي از ديدگاه عقل و اجتماع وجود دارد كه به بخشي از آنها اشاره مي شود:

زن بد حجاب حق شوهرش را ضايع مي كند، يعني هر زني كه خود را براي غير شوهرش خوشبو و آرايش كند خداوند نماز او را قبول نمي كند.

اين گونه افراد حتي در تحصيل علم نيز ناكامند، چراكه هر چه زن عفت بيشتري داشته باشد، تمركز فكري بيشتري دارد، زيرا وقتي اصل و كمال در انسان، لباس و مد پرستي باشد، هر چه مي بيند، مي خواهد و دائم در فكر تهيه كردنش است و چون آماده كردن آنان بسيار مشكل و گاهي غير مقدور است، روح او هميشه مضطرب و پريشان است و مانند كسي مي ماند كه گم كرده خود را پيدا نكرده است.

زن بد حجاب و بي تقوا دير شوهر مي كند، زيرا يك پسر جوان وقتي مي خواهد ازدواج كند در فكر همسري است كه از لحاظ دين، اخلاق و خانواده مناسب باشد؛ زني باشد كه با او بتواند زندگي كند و هر روز به عناوين مختلف براي او مشكلاتي ايجاد نكند؛ در نتيجه سراغ دختران بد حجاب و بي تقوا نمي رود و وقتي زن بد حجاب دير شوهر كند اين موضوع سبب مشقت روحي فراوان براي وي مي شود.

گاهي اوقات مشقت روحي موجب بيماريهاي فراوان جسمي خواهد شد و در صورت ازدواج كردن نيز زندگي اين گونه افراد، زود از هم پاشيده مي شود، چون وقتي ارزش و ملاك در زندگي، ظواهر و مد باشد، در نتيجه اين ظواهر و مد زود كهنه مي شود، مطلوب خود را از دست داده و سرانجام كار به جدايي مي رسد. اصولاً در چنين خانواده هايي چون عقل در انتخاب همسر نقشي ندارد، خانواده ها زود متزلزل مي شوند، هر لحظه زندگي در حال سقوط و انفجار است و سرنوشت آنها جز طلاق و سرگرداني زن و بچه ها و گاهي انحراف آنها، چيز ديگري نيست.

..........................................

عليرضا مهدي زاده

© 2003 Mehr News Agency .

شنبه|ا|17|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 278]