با تلاش محققان كشور در ساخت ضربان‌سازها ضرباهنگ‌هاي قلب تداوم مي‌يابند

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: با تلاش محققان كشور در ساخت ضربان‌سازها ضرباهنگ‌هاي قلب تداوم مي‌يابند
جام جم آنلاين: در قرن حاضر، حدود 40 درصد مرگ انسان‌ها مربوط به بيماري‌هاي قلبي - عروقي است. آمار بالاي مبتلايان به اين بيماري باعث شده است هر ساله بيش از 250 هزار ضربان‌ساز قلب دائمي كاشته شود و در واقع ضربان‌سازها به يك ابزار درماني تبديل شوند. ضمن آن‌كه با افزايش اميد به زندگي و پيشرفت‌هاي علمي در حفظ جان انسان‌ها، در آينده، نياز ابزارها و تجهيزات پيشرفته اين چنيني براي حفظ حيات قلب روزافزون خواهد شد.

دركشور ما هم سالانه بيش از دو هزار مورد انواع ضربان‌ساز براي بيماران دچار نارسايي‌هاي قلبي، سكته قلبي و ساير مشكلات فيزيولوژيكي و عضلاني قلب به كار مي‌رود. پژوهشگران مهندسي پزشكي با توجه به طيف گسترده استفاده از ضربان‌سازهاي قلب در تلاش هستند تا با ساخت آنها در كشور، از خروج مبالغ قابل توجه ارز براي واردات جلوگيري كنند.

دستگاه‌هاي ضربان‌ساز مصنوعي يا باتري قلبي از جمله ابزارهاي پركاربرد پزشكي هستند كه سالانه در حدود 250 هزار عدد از آنها در بدن بيماران كاشته مي‌شود و بيماران از نوجواني تا كهنسالي با توجه به تشخيص و نياز، از ضربان‌سازهاي قلبي كه با باتري كار مي‌كند استفاده مي‌كنند. به گفته رئيس انجمن قلب ايران كه در شانزدهمين كنگره بين‌المللي انجمن قلب ايران صحبت مي‌كرد، ‌هر ضربان‌ساز براساس پيشرفته بودن خود از 10 ميليون تا 25 ميليون تومان قيمت دارد كه شركت‌هاي بيمه درماني از انواع ارزان قيمت آن حمايت مالي خوبي دارند، ولي در موارد گران آن، بخشي از هزينه خريداري آن را تقبل مي‌كند كه بخشي ديگر را بيمار و بخشي را هم هيات امناي صرفه‌جويي ارزي در معالجه بيماران وابسته به وزارت بهداشت تقبل مي‌كند.اين در حالي است كه هرسال تنها 4 تا 5 ميليون دلار بابت خريد اين وسيله حياتي وكاربردي در نارسايي‌هاي قلبي، از سوي بيماران كشورمان عايد شركت‌هاي سازنده آن مي‌شود.

دكتر فريدون نوحي، در ادامه از ضربان‌سازهاي قلب به عنوان ابزاري با فناوري ساخت بالا ياد كرد و گفت: ارزش انجام كار علمي و صرفه‌جويي اقتصادي اين كار براي يك طرح توليدي مشترك ميان دانشكده‌هاي مهندسي و پزشكي كشور بسيار زياد است و تاكنون قدم‌هايي در اين زمينه برداشته شده است.

وي افزود: اين نتايج ارزشمند به همراه پيشرفت‌هاي علمي دنيا در توليد و به‌كارگيري دستگاه‌هاي ضربان‌ساز قلبي در شانزدهمين كنگره بين‌المللي انجمن قلب ايران كه با همكاري پژوهشگران، استادان، انجمن قلب ايران و انجمن قلب آمريكا برگزار شد، ارائه شدند.

افزايش اميد به زندگي

در حالي كه نخستين ضربان‌سازجهان، 50 سال پيش با عمر كمتر از يك سال و به اندازه يك ساعت روميزي طراحي وساخته شد امروزه ضربان‌سازها بسيار كوچكتر شده‌اند و مي‌توانند تا سه حفره قلب را تحريك كنند.

ساده‌ترين انواع ضربان‌ساز را ضربان‌ساز تك‌حفره‌اي مي‌نامند، چرا كه آنها با سيم به يك حفره قلب (كه معمولا بطن راست است) متصل مي‌شوند. ضربان‌سازهاي دوحفره‌اي هم 2 سيم دارند (كه معمولا يكي در دهليز راست و ديگري در بطن راست قرار مي‌گيرد.) اين پيس ميكرها توانايي تحريك 2 حفره را دارند.

در ضمن برخي از ضربان‌سازها 3 سيم دارند، يكي در دهليز راست، يكي در بطن راست و ديگري در بطن چپ قرار مي‌گيرد. در اين نوع، ضربان بطن راست و چپ به شكل همزمان است و در بيماراني كه مبتلا به نارسايي شديد قلبي هستند اين نوع پيس ميكر مي‌تواند منجر به افزايش كارآيي قلب شود.

هر كدام از اين ضربان‌سازها مي‌توانند سرعت ضربان قلب را با توجه به نياز بيمار تغيير دهند به اين صورت كه در زمان فعاليت بيمار، ضربان‌ساز ضربان قلب را تندتر و در هنگام استراحت آن را كند مي‌كند.

تمام اين نوع از ضربان‌سازها از 2 قسمت عمده تشكيل مي‌شوند؛ يك منبع توليدكننده ضربان و ديگري سيم‌هايي كه جريان را به قلب مي‌رسانند و ليد ناميده مي‌شوند. منبع توليدكننده ضربان باتري را در خود جاي مي‌دهد و همانند يك رايانه كوچك است كه زير پوست سينه قرار مي‌گيرند. ليدها از طريق سياهرگ‌ها به قلب مي‌رسند و در ماهيچه قلب كاشته مي‌شوند. عمل ليدها، رساندن جريان الكتريكي از منبع توليدكننده ضربان به قلب است. همچنين اين ليدها فعاليت الكتريكي قلب را حس مي‌كنند تا در صورت لزوم، قلب را تحريك كنند. هريك از جريان‌هاي الكتريكي كه به قلب مي‌رسند، موجب انقباض آن مي‌شوند.

ضربان‌ساز به وسيله پزشك تنظيم مي‌شود؛ به گونه‌اي كه پزشك كمترين ضربان را براي دستگاه تنظيم مي‌كند. هنگامي كه ضربان قلب شما از مقدار تنظيم شده براي ضربان‌ساز كمتر شود، دستگاه جريان الكتريكي توليد مي‌كند كه از طريق ليدها به قلب مي‌رسد و آن را منقبض مي‌كند و به ضربان قلب اجازه كاهش يافتن نمي‌دهد.

وقتي تكنولوژي به كمك بيماران مي‌آيد

بيماري‌هاي مختلفي مي‌توانند به نياز فرد به ضربان‌ساز منجر شوند. به عنوان مثال در اختلال گره سينوسي (گره سينوسي ضربان‌ساز طبيعي قلب است)‌ كه سندرم سينوس‌ بيمار نيز ناميده مي‌شود، ضربان قلب كاهش مي‌يابد؛ زيرا گره سينوسي امواج الكتريكي را به كندي مي‌فرستد. در اين حالت در صورتي كه بيمار علامت‌دار باشد، بايد براي وي ضربان‌ساز تعبيه شود. در بلوك قلبي، ارتباط الكتريكي بين دهليزها و بطن‌ها مختل مي‌شود. اين حالت پس از اختلال گره سينوسي، دومين علت شايع نياز به ضربان‌ساز است. از علل ديگر نياز به ضربان‌ساز مي‌توان به افزايش حساسيت سينوس كاروتيد، آريتمي‌‌ها، انفاركتوس قلبي و نارسايي قلبي اشاره كرد. افرادي كه پيوند قلب شده‌اند، در صورتي كه با كاهش ضربان قلب مواجه شوند نيز بايد از ضربان‌ساز استفاده كنند.

ضربان‌ساز قلب مي‌تواند ريتم قلب را تشخيص دهد و در زمان لازم با فرستادن موج الكتريكي به قلب ، ريتم طبيعي آن را حفظ كند

به طوركلي ضربان‌سازهاي مصنوعي قلب، سيستم‌هاي الكترونيكي اي هستند كه سعي در جبران نارسايي‌هاي قلبي دارند و عملكرد ذاتي قلب را تقليد مي‌كنند. در واقع وقتي قلب عملكرد طبيعي خود را از دست مي‌دهد يا دامنه پتانسيل‌هاي تحريك عضلات قلبي ضعيف مي‌شود، اين وسيله به طور خودكار به تقويت سيستم الكتريكي ذاتي قلب و كنترل نرخ ضربانات پرداخته يا در مواردي با جايگزين شدن، ضربان قلب نامنظم يا كند را تنظيم مي‌كند.

پيس ميكر يا همان باتري قلب در واقع مي‌تواند كندي ضربان قلب را تشخيص دهد و با فرستادن جريان الكتريكي، يك ضربان طبيعي و منظم را برقرار كند. اين دستگاه از قطعات كوچك رايانه‌اي و يك باتري كوچك ولي با طول عمر طولاني تشكيل شده است و در قسمت فوقاني سينه يا شكم در زير پوست تعبيه مي‌شود. جريان الكتريكي كه به وسيله باتري توليد شده است از طريق سيم‌هاي مخصوصي كه به آن ليد گفته مي‌شود و در قلب قرار مي‌گيرند به عضله قلب هدايت مي‌شود. اين سيم‌ها همچنين به باتري كمك مي‌كنند تا از چگونگي ضربان قلب آگاه شود و بتواند در موقع نياز، جريان الكتريكي لازم را بفرستد.

بنابراين اگر ضربان قلب شما به حدي كند باشد كه به سرگيجه، خستگي، غش، تنگي نفس يا از دست رفتن هوشياري منجر شود، ممكن است به باتري قلب نياز داشته باشيد. در مواردي، كندي‌هاي بدون علامت هم نياز به باتري دارند؛ چراكه در بسياري از موارد به شما كمك مي‌كند تا يك ضربان قلب طبيعي داشته باشيد.

ضربان‌ساز قلب مي‌تواند ريتم قلب را تشخيص دهد و براساس آن و همچنين براساس آنچه به وسيله پزشك برنامه‌ريزي شده است، مي‌تواند در زمان لازم با فرستادن موج الكتريكي به قلب ريتم طبيعي آن را حفظ كند. بيشتر آنها همچنين مي‌توانند فعاليت بيمار مانند از پله بالا رفتن يا ورزش كردن را تشخيص دهند و ضربان قلب را براساس ميزان فعاليت، تند يا كند كنند.

در ارتباط با لزوم استفاده و نقش ضربان‌ساز مصنوعي در درمان آريتمي‌ها بايد گفت در مواردي كه قلب توانايي تحريك عضلات را براي انقباض ندارد يا به شكل منظم اين اتفاق نمي‌افتد، در هر دو حالت موقتي و دائم، به وسيله‌اي براي تحريك مصنوعي نياز خواهد داشت. استفاده نكردن از اين وسيله در چنين مواردي موجب بروز فيبريلاسيون‌ها و بلوك‌هاي شديدي مي‌شود كه نتيجه آنها ايست كامل قلبي خواهد بود. در مواردي نيز استفاده بموقع نكردن از اين وسيله در مراحل اوليه بروز اين اريتمي‌ها، به مرور به ضعيف‌تر شدن عضلات ميوكارد مي‌انجامد و صدمات بيشتري را براي بيمار خواهد داشت.

ضربان‌ساز قلب مي‌تواند آهنگ ضربان قلب را تشخيص دهد و براساس برنامه‌ريزي پزشك معالج در زمان لازم، با فرستادن موج الكتريكي به قلب، آهنگ طبيعي آن را حفظ كند. بيشتر ضربان‌سازها مي‌توانند فعاليت بيمار مانند بالا رفتن از پله يا ورزش كردن را تشخيص و ضربان قلب را براساس ميزان فعاليت، تند يا كند كند.

پس از اين كه ضربان‌ساز در بدن بيمار قرار داده شد، پزشك مي‌تواند در صورت نياز، با استفاده از پروگرامر يا برنامه‌دهنده آن را از خارج از بدن تنظيم كند. پروگرامر يك كامپيوتر ويژه است كه فرامين لازم را از روي پوست به ضربان‌ساز منتقل مي‌كند. پروگرامر همچنين مي‌تواند اطلاعات موجود در ضربان‌ساز درباره قلب بيمار را در اختيار پزشك قرار دهد.از آنجا كه در كشور ما سالانه بيش از 2000 مورد انواع ضربان‌ساز در بدن بيماران دچار نارسايي‌هاي قلبي، سكته قلبي و ديگر مشكلات فيزيولوژيكي و عضلاني قلب قرار مي‌گيرد در نتيجه توانايي طراحي وساخت اين ابزار حياتي دستاوردي بزرگ در عرصه پزشكي محسوب مي‌شود.

بهاره صفوي

شنبه|ا|10|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 260]