سلامت محيط زيست درگرو حفظ جنگلها

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: سلامت محيط زيست درگرو حفظ جنگلها
خبرگزاري فارس: نابودي جنگل ها كه پوشش هاي ارزشمند محيط زيست هستند و اكثراً ناشي از تجارت غيرقانوني چوب، افزايش استفاده از ساخت و سازهاي بي رويه ساختماني و جاده اي است باعث تشديد بحران گرم شدن زمين، انقراض گونه هاي مختلف گياهي و جانوري شده است.

نابودي جنگل ها كه پوشش هاي ارزشمند محيط زيست هستند و اكثراً ناشي از تجارت غيرقانوني چوب، افزايش استفاده از ساخت و سازهاي بي رويه ساختماني و جاده اي است باعث تشديد بحران گرم شدن زمين، انقراض گونه هاي مختلف گياهي و جانوري شده است.

متأسفانه هم اكنون نابودي جهاني جنگل ها، بحراني عظيم است كه با آن روبرو شده ايم.
قطع بي رويه درختان در آسيا از 6سال قبل تاكنون باعث از بين رفتن 20درصد از جنگل هاي دنيا شد كه در مقايسه با دامداري كه زماني اولين عامل نابودي جنگل ها بود رشد چشمگيري داشته است. دامداري هم اكنون باعث از بين رفتن 5درصد از جنگل هاي دنيا مي شود.

طبق بررسي هاي محققان دانشگاه ليورپول درختان كاج، گردو، بلوط، فندق، اوكاليپتوس و افرا، از خود موادي در هوا پخش مي كنند كه باعث از بين رفتن بسياري از باكتري ها و قارچ هاي تك سلولي و برخي از حشرات مضر مي شود اين ماده تاكين نام دارد. به طور مثال اگر پشه و يا مگس را زير سرپوشي قرار دهيم كه در آن برگ هاي خرد شده اكاليپتوس و يا زبان گنجشك وجود داشته باشد حشره پس از مدتي مي ميرد.

براي مبارزه با بيماري سل در اورنج كانتي افراد مبتلا را براي استراحت به مناطقي كه جنگل هاي كاج وجود دارد مي فرستند. در واقع اهميت جنگل فقط در تصفيه هوا از گرد و غبار نيست، بلكه جنگل در ضدعفوني هوا هم نقش مؤثري دارد و اين مسئله ايجاد فضاي سبز در اطراف و داخل شهرها و بيمارستان ها، و اماكن عمومي را بخوبي مشخص مي كند.

جنگل به كمك شاخ و برگ درختان، از سرعت باد مي كاهد و با ريشه گياهان، خاك را حفظ مي كند و مانع ايجاد فرسايش مي شود. بعلت آرام بودن هواي داخل جنگل تبخير بسيار ناچيز بوده و خطر خشك شدن خاك كه از شرايط مهم آغاز فرسايش است از بين مي رود.

جلوگيري از فرسايش زمين

باران و برف در مناطق فاقد گياه در روي زمين به صورت هرز آبهاي سيل آسا جاري مي شوند و چون مقاومتي در برابر خود نمي بينند ذرات ريز و درشت خاك را حمل مي كنند و بتدريج در مسير خود و يا در پشت سدها و درياچه ها رسوب مي دهند، گاهي سبب طغيان رودخانه ها مي گردند و خسارات جاني و مالي زيادي بار مي آورند.

در مناطقي كه پوشش گياهي وجود دارد، هنگام بارندگي قطرات باران به علت انرژي كه در مسير خود و همچنين تأثير قوه جاذبه زمين كسب مي كنند و مي توانند موجب متلاشي شدن ذرات خاك و جابه جايي آن شوند در اثر برخورد به شاخ و برگ گياهان به ذرات بسيار ريز تبديل گشته و به آهستگي روي خاك مي رسند.

از طرفي بقاياي نباتي كف جنگل و مراتع همچون اسفنجي آب حاصل از بارندگي را در خود جذب نموده و به آهستگي روي خاك رها مي كند و بدين وسيله خطر شست و شوي خاك از بين رفته و خاك حفظ مي شود.
ثابت شده است كه پس از بريدن درختان يك جنگل، جريان آب حاصل از بارندگي در عرض دو سال در هر هكتار 90كيلوگرم ازت نيتراتي و 83كيلوگرم كلسيم را از بين برده است درحالي كه در يك جنگل دست نخورده ميزان ازت نه تنها از بين نرفته بلكه در هر هكتار 2كيلوگرم نيز به ميزان آن افزوده شده است. اين مقدار ازت از باران دريافت شده است. همچنين كلسيم از بين رفته بسيار كم بوده و مقدار آن 7كيلوگرم در هكتار بوده است.

طي بررسي هاي بعمل آمده يك هكتار از فضاي سبز كه حدوداً 200درخت در آن كاشته شده باشد تا 68تن از گرد و غبار را در هر بارندگي در خود جذب مي كند. يعني كاملاً واضح است كه با وجود چنين درختاني زدودن 68تن گرد و غبار، رايگان خواهد شد درصورتي كه بدون اين درختان بايد هزينه بسياري را براي اين كار اختصاص داد.

جنگل يعني زندگي

هواي مورد نياز انسان در روز حدود 15 كيلوگرم است. درحالي كه جذب غذاي مورد احتياج وي به آب 1/5 كيلوگرم و غذا 2/5 كيلوگرم مي باشد. از اين مقدار هواي سالم كه به بدن انسان وارد مي شود 78 درصد آن را نيتروژن و 21درصد آن را اكسيژن تشكيل مي دهد.

گازهاي ديگر مانند گاز كربنيك، نئون و هليوم به همراه اكسيدهاي ازت و گوگرد مقدار بسيار ناچيزي از وزن هوا را تشكيل مي دهند. مثلا گاز كربنيك 3درصد گاز كربنيك سريعا به مرگ انسان منتهي مي شود. حال آن كه مقدار زيادي از اكسيژن آزاد شده در طبيعت از طريق فضاي سبز توليد مي گردد.

اگر درخت و فضاي سبزي وجود نداشته باشد مشكل انسان در رابطه با وجود گاز كربنيك در هوا و كمبود اكسيژن به خوبي مشخص مي شود. علف ها و چمنزارها اگر چيده و كوتاه نشوند سطح سبز زيادي را به وجود مي آورند مثلا يك مترمربع چمن چيده (بريده) شده به ارتفاع 5-3 سانتيمتر داراي 6 تا 10 مترمربع سطح سبز مي باشد. در صورتي كه همين چمن در حالت كوتاه نشده در هر مترمربع داراي 200 مترمربع سطح سبز است. براساس اين محاسبه تنها 1/5 مترمربع چمن كوتاه نشده مي تواند به اندازه يك انسان در يك سال اكسيژن توليد كند.

بررسي هاي دانشمندان نشان مي دهد كه درختاني مانند گردو، كاج و بلوط كه از خود ماده اي به نام فيتونسيد در فضا رها مي سازند كه براي بسياري از باكتري ها و قارچ هاي تك سلولي و برخي از حشرات ريز اثر كشندگي دارد. در عين حال توليد چنين موادي توسط درختان روي انسان اثر فرح بخشي دارد.

دليل اين مسئله اين است كه مغز انسان از دو نيمكره چپ و راست تشكيل شده است. نيمكره راست در تنظيم احساس غريزي و طبيعي انسان مانند احساس محبت، خواب و نيازهاي ديگر طبيعي نقش دارد. درحالي كه نيمكره چپ كار به نظم كشيدن كارهاي مكانيكي انسان مانند تنظيم وقت و سروقت حاضر بودن را به عهده دارد.

انسان شهرنشين به دليل درگيري در كارهاي روزمره و شرايط محيط زيست شهري به مراتب كار بيشتري از نيمكره چپ خود مي كشد كه موجب اختلال بين دو نيمكره مغز و در نتيجه عملكرد طبيعي مغز انسان مي شود.

دانشمندان پي برده اند كه درختان به سبب رهاسازي مواد شبيه فيتونسيد مي توانند تعادل بين دو نيمكره مغز را به خوبي برقرار ساخته و حالت طبيعي و آرام بخشي را به انسان مي دهند.

درختان با تعريق و تعرق خود نقش حساسي در كاهش دماي ميكروكليما و افزايش رطوبت نسبي هوا ايفا مي كنند. دماي يك هكتار فضاي سبز در تابستان تا 5 درجه كمتر از فضاي مجاور خالي از درخت است. و به همين نحو رطوبت نسبي درون يك فضاي سبز تا 12 درصد بيش از محيط خارج اندازه گيري شده است. يعني فضاي سبز، وضعيتي به وجود مي آورد كه آسايش فيزيكي مناسبي براي زيست انسان در پي دارد.

درحالي كه آلودگي هوا قابل ديدن است، بسياري از مردم جنجال هياهوي اطراف خود را آگاهانه يا ناخودآگاهانه ناديده گرفته و آن را جزئي تفكيك ناپذير از زندگي شهري مي دانند. صداي گوش خراش موتورسواران با سروصدا در هر ساعت از روز، اتومبيل ها با اگزوز ناقص و بوق زدن هاي بي مورد، صداهاي گوناگون، فضاي شهر را با آلودگي صوتي، آلوده مي سازند.
به طور كلي هر صداي ناخواسته اي كه به گوش انسان برسد آلودگي صوتي محسوب مي شود و حتي صداي موسيقي ملايمي كه به طور ناخواسته از خانه همسايه به گوش برسد آلودگي صوتي به حساب مي آيد.

عكس العمل انسان در برابر صدا بستگي به عوامل ذهني مثل شدت صدا، فركانس صدا و به عوامل عيني مانند مقبوليت يا عدم مقبوليت فرستنده صدا دارد. صداهاي ملايم عكس العمل هاي خاصي را در انسان پديد مي آورد هنگامي كه شدت صدا به 70 يا 80 دسي بل مي رسد تأثيرات سروصدا مي تواند ايجاد كري موقتي يا دائمي كند، و آن درحالي است كه سلول هاي گيرنده گوش به طور شديدي در معرض صدا قرار گيرند.

اين تأثيرات بر انسان به طور مستقيم صورت مي گيرد. تأثيرات غيرمستقيم صداي ناخواسته بر انسان غيرقابل لمس است. بي خوابي، پاره شدن افكار، كم حوصلگي، عصبي بودن، بروز بيماري هاي رواني، از عوارض صداهاي ناخواسته است.
سبك شدن خواب- كاهش زمان خواب عميق كه جزء آلودگي هاي ناخودآگاه هستند. كاهش مدت رويا- پريدن از خواب بر اثر صداهاي ناهنجار كه آلودگي آگاه شمرده مي شوند. واكنش هاي فوق به وسيله آلودگي صوتي معادل 50 دسي بل ايجاد مي شود و حاصل اين واكنش ها بدون ترديد، كاهش بازده قدرت فكري و جسمي را در پي دارد.

كاهش آلودگي صوتي با پوشش گياهي

امروزه دانشمندان ثابت كرده اند كه درختان و درختچه ها مي توانند دركاهش آلودگي صدا موثر باشند اگر چه خود صدا ممكن است رشد گياه را به مخاطره بياندازد. كاهش رشدي در حدود 44 درصدي دريك مزرعه كه درمعرض صداي شديد قرارگرفته، ديده شده است. به هرحال كيفيت كاهش صدا در درختان و درختچه هاي مختلف برحسب اندازه برگ، تراكم شاخ و برگ، نوع و بلندي درخت تفاوت دارد.

با آزمايش هايي كه به عمل آمده ديده شده كه درختان و فضاي سبزي كه درحاشيه خيابان ها ايجاد شده است اثر كاهندگي بيشتري نسبت به ديوارهاي صداگير پيش ساخته و مصالح ساختماني دارند. با اين حساب نقش فضاي سبزدر كاهش آلودگي صوتي و كاهش هزينه هاي ساختماني مثل دو جداره شدن پنجره ها و ديوارهاي بلند و زيبايي شهر كاملا مشخص مي شود.

براساس گزارش سازمان جهاني فائو، نابودي 120ميليون هكتار از جنگل ها طي سه سال گذشته معادل سه درصد از كل مساحت جنگل هاي جهان بوده است. بالا رفتن درجه حرارت كره زمين نيز مزيد برعلت هاي ديگر نابود كننده جنگل ها شده است.

براين اساس، افزايش گسترش آتش سوزي ها و بيماري ها، سلامت جنگل ها را به خطر انداخته است فائو بيش از همه از نابودي جنگل ها در آفريقا، آمريكاي لاتين و منطقه كارائيب شكايت دارد.

درآمريكاي لاتين و منطقه كارائيب در اين مدت زمان 64ميليون هكتار از سطح جنگل ها نابود شده اند كه اين ميزان معادل دو برابر مساحت آلمان است. فائو اعلام كرده است سرعت نابودي جنگل ها از 64/0 درصد درسال درسال هاي 1990 به سالانه يك درصد از سال 2005 تاكنون رسيده است.

براساس گزارش فائو درسطح جهان چهارميليارد هكتار جنگل وجوددارد كه 30 درصد از مساحت كل كره زمين را تشكيل مي دهد و از سال 1990 تاكنون بطور متوسط سالانه 2/0 درصد از مساحت جنگل ها نابود شده است.

مقابله با حريق جنگل

سطح وسيعي از جنگل ها بعلت ازدياد جمعيت به مناطق مسكوني، مراتع و زمين هاي زراعتي تبديل شده است. ميزان خسارتي كه حريق به جنگل ها وارد مي آورد برحسب نوع درختان و محيط متفاوت است.

درجه شدت حريق و در نتيجه خسارت وارده درجنگل هاي سوزني برگ به مراتب بيشتر ازجنگل هاي پهن برگ مي باشد.
ولي چون اكثر جنگل ها از گونه هاي پهن برگ تشكيل يافته است، خطر توسعه حريق درآنها به ميزان جنگل هاي سوزني برگ اروپا و يا جنگل هاي وسيع سوزني برگ ساير مناطق دنياست.

حريق و آتش گرفتن جنگل و مرتع، چه عمد و چه غير عمد صورت گيرد، باعث از بين رفتن جنگل ها و مراتع مي شود و قبل از آنكه توسعه يابد، بايد از ايجاد آن جلوگيري شود.

حريق اصولا براثر عوامل مختلف به وجود مي آيد. گاهي يك جرقه آتش درجنگل خصوصا در فصلي كه برگ درختان خزان كرده يا علوفه يك مرتع كه در اواخر تابستان كاملا خشك شده و سطح زمين را پوشانيده است، به ويژه هنگامي كه باد با آن همراه باشد، ممكن است حريق موحشي پديدآورد و دامنه آن به نقاط دور دست كشد و خسارات هنگفت درست كند.

كبريت، ته سيگار وبقاياي آتشي كه از يك كوره زغال باقيمانده يا رهگذران درجنگل فراهم مي كنند و براثر بي احتياطي آن را خاموش نمي كنند، ممكن است رفته رفته برگ هاي خشك اطراف خود را مشتعل سازد و حريقي دامنه دار را ايجاد كند.

براي كنترل و مهار آتش سوزي ابتدا ما بايد از وقوع حريق به سرعت آگاه شويم. مهار آتش سوزي در لحظات اوليه بسيار ساده تر از زمان گسترش و تقويت آن است. براي اطلاع از وقوع آتش سوزي مي توان از برج هاي ديدباني و امكانات ماهواره اي استفاده نمود و نيز هوشياري ساكنين عرصه هاي مجاور جنگل ها يكي از عوامل آگاهي از وقوع آتش سوزي است.

با استفاده از بي سيم و تلفن مي توان نهادهاي اجتماعي، انتظامي و مسئولين منطقه اي را درجريان آتش سوزي قرارداد تا از وجود نيروهاي امداد و نجات و آتش نشان براي اطفاء حريق استفاده كرد.

اما بهترين راه كنترل و كاهش خسارت اقدام ساكنين نزديك محل آتش سوزي براي خاموش كردن آتش است درلحظات اوليه آتش سوزي چند نفر مي توانند با امكاناتي از قبيل سرشاخه هاي درختان شعله هاي آتش را مهار كنند و يا جهت آن را به سوي نقاط كم تراكم و لخت جنگل يا به طرف صخره ها و كانال ها و نهرها هدايت كنند.

بايد توجه داشت كه يكي از عوامل گسترش آتش سوزي وجود باد است. بنابراين خلاف جهت باد به هيچ وجه نمي توان آتش را مهار كرد.

حفاظت از جنگل با تكنولوژي

كشورهاي اتحاديه اروپا، آمريكا و كانادا در حال حاضر آتش سوزي جنگل ها را با استفاده از ابزار گوناگوني شامل ايستگاه هاي هواشناسي خودكار كنترل شونده از راه دور پيش بيني و رديابي مي كند.

البته اين ايستگاه ها گران قيمت بوده ولي نواحي گسترده اي را تحت پوشش خود قرار مي دهند. حسگرهاي الكترونيكي مي توانند با فراهم آوردن اطلاعات آب و هوايي محلي بهتر، در مدل هاي پيش بيني آتش سوزي ها و تهديدهاي اوليه نقش مهمي ايفا كرده و درختان را از خطر آتش سوزي حفظ كنند.

از آن جايي كه دسترسي به اين سنسورها اغلب خيلي دشوار است، بنابراين شارژ دوباره يا تعويض دستي باتري هاي آن ها، انجام اين پروژه را غيرعملي و گران قيمت مي كند.

سيستم سنسور جديد با جاسازي سنسورها در درختان كه خودشان تغذيه خودشان را برعهده دارند، از بروز اين مشكل خودداري مي كند. اين سنسورها به باتري هايي مجهز شده اند كه مي توانند با استفاده از برق توليدي از انرژي درختان به آهستگي خودشان را دوباره شارژ كنند.

سيستم جديد برق را به ميزان كافي توليد مي كند تا به سنسورهاي دما و سنسورهاي رطوبتي اين اجازه را بدهد تا آن ها بتوانند در هر روز چهار بار سيگنال ها را به طور بي سيم ارسال كنند و يا در صورت وقوع آتش سوزي، سيگنال ها را به سرعت ارسال كنند.

هر سيگنال از يك سنسور به سنسور بعد جهش مي كند تا زماني كه به يك ايستگاه هواشناسي موجود برسد. سپس اين سيگنال ها توسط ماهواره به مركز كنترل و مديريت جنگل واقع در شهر مخابره مي شود.

استفاده از مردم محلي

در مواردي كه گستردگي حريق و وزش باد كار مهار را دشوار نمايد بايد از نيروهاي سازمان يافته امداد و نجات و امكانات هوايي استفاده نمود و يا با قطع درختان و پاكسازي مسير آتش سوزي براي ادامه آن محدوديت ايجاد كرد.
در مجموع ما در وضعيتي قرار داريم كه بيشترين تلاش خود را در راه جلوگيري از ايجاد و وقوع آتش سوزي به كار گيريم. هم چنين با جلوگيري از قطع درختان كه سبب تبديل تنه هاي تنومند و تنك به بوته هاي پراكنده مي شود مي توان از امكان آتش سوزي در جنگل جلوگيري كرد.

كنترل رفتار مردمي كه در عرصه هاي جنگلي زندگي مي كنند و آموزش آنان براي اجتناب از روشن كردن آتش در جنگل و جلوگيري از آتش زدن پس چر مزارع حاشيه جنگل و يا كنترل چنين آتش سوزي هايي با شخم زدن اطراف مزرعه و ايجاد ديوارهاي سنگ چين در حاشيه اين مزارع مهم ترين راه پيشگيري حريق است.

هم چنين با اطلاع رساني و انتشار پيام هاي هشداردهنده به گردشگران، كوهنوردان و شكارچيان و بهره برداران عرصه هاي جنگلي مي توان خطرات ايجاد شعله در جنگل ها را بصورت جدي برايشان بيان كرد.

تجربه نشان مي دهد در صورتيكه باتمام اين مسايل در منطقه اي حريق ايجاد شود تلاش براي محدود كردن خسارت و جلوگيري از گسترش و نهايتاً اقدام براي مهار و اطفاء آن با مشاركت مردم محلي و نيروهاي امداد و پس از آن نيز براي احياء و بازسازي منطقه سوخته و رويش مجدد و يا جنگل كاري دوباره اصول اساسي حفظ و پايداري محيط زيست است.

عليرضا سزاوار
منبع : روزنامه كيهان 13/10/1390
انتهاي پيام /

سه|ا|شنبه|ا|13|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 304]