نيكو كارى ؛ پس اندازى جاودانهنوعدوستي، فرهنگ ديرينه ايرانيان است -بخش اول

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: نيكو كارى ؛ پس اندازى جاودانهنوعدوستي، فرهنگ ديرينه ايرانيان است -بخش اول
حسن آقايي

احسان و نكوكاري به هر اندازه و شيوه نمود شكوفايي درك انسان توانمند نسبت به همنوعان محتاج و درمانده در گردش زندگاني است.

بخشش در جامعه نقش شبيه كاسبرگ گل در برقراري، سلامت و رشد برگ هاي گل ميان خود دارد.

انجام امور خير فرايندهاي مثبت ديگري هم دارد. ايجاد تحكيم روابط انساني دارا و ندار، ساماندهي كانون هاي خرد افراد گرفتار از تنگدستي و رها شده در پروسه سلامت بستر زندگي عمومي، آسايش دروني نيكوكاران، تأثير رواني، فرهنگي و توجه در جامعه نسبت به مستمندان واقعي از جمله اين آثار است. اما مهمترين آن كه آدم بخشنده از دوستي رزاق خالق يكتا همواره غرق لذت و سرور مي شود.

عمر و زمان كه چون برق و باد مي گذرند، با اهميت ترين پديده هاي هستي و سرمايه و فرصت در زمين زندگي هستند. در اين مجال و فرصت محدود زندگي به طوري بذر بپاشيم كه مزه و طعم حاصل آن، در زندگي مستمندان هم ذوق را جاري و تجلي كند و ماندگار. امام رضا«ع» فرموده است: «نيكوكاري پس انداز جاودان است.»

در اين سري گزارش نظرات مردم از قشرهاي مختلف و برخي كارشناسان علوم انساني را در مورد انگيزه و احساس افراد خير در كمك به نيازمندان و تأثيرات نيكوكاري در فرهنگ سازي و انديش ورزي به اين قبيل اقدامات انسان دوستانه و خداپسندانه، جويا مي شويم.

كمك به نيازمندان يك باور ديني است

«تمام زندگي مان را به لطف خدا مديون امور خدمت و رفع حاجات مردم نيازمند و درمانده هستيم، ما مسلمان هستيم و اعتقاد ايماني مرتبط با كمك به مستمندان داريم.»

اين مطلع نظرات يك مغازه دار فروشنده وسايل شكار است در پاسخ به اين پرسش كه انگيزه مردمان در كمك به افراد و خانواده هاي مستمند و نيازمند چيست؟.

«اكبر مرادي» مي افزايد: «خوب يا بد دنياي گذرا و آخرت انسان چگونگي ضمانت اجرايي همين كمك ها به مستمندان و بي بضاعتان است. اگر در اين دنيا به وسع و همت خود به چنين امر انساني توجه كنيم خداوند هم به عنوان پاداش نيكوكاري، به ما عنايت مي كند و ما كه مسلمان هستيم در ارتباط به اين كمك كردن ها دلايل ايماني داريم.» وي در اين خصوص توضيح مي دهد:«در بعد انساني، كمك به نيازمندان يك وظيفه ايماني- انساني است. براين مبنا همه كساني كه استطاعت مالي دارند مي بايد از طريق كمك رساني به ضعفا اقدام كنند. اگر افراد گرفتار تنگدستي مورد ياري قرارگيرند معتقدم فرداي آن روز خداوند چند برابر نسبت به آنچه كمك شده، خير و عوض مي دهد.» او كمك به تأمين خانه و ايمن كردن امور زندگي يك خانواده 4-3 خانواري را به عنوان نمونه مطرح و تاكيد مي كند: «اگر هر قدر دست بخشنده داشته باشيم خداوند هم به همان حد و حتي بيش از آن به ما بخشندگي مي كند. كساني كه اعتقادات به اين ارتباط ما بين خود و خالق داشته باشند هرگز از انجام كارهاي خير و ياري به نيازمندان غفلت نخواهند كرد و از ذره اي كار نيك نتيجه مثبت آن را مي بينند.»

تجلي مفهوم انسانيت

از يك خانم محجبه كه در پياده رو كالسكه دو فرزند خردسالش را هل مي دهد، نظرش را در باره نيكوكاري مردم نسبت به يكديگر، مي پرسم. او مي گويد: «كمك كردن به مستمندان يك تجلي خوب انساني و مورد پسند و رضايت خداوند است.» وي خود را منيره و خانه دار معرفي مي كند. در خصوص احساس مردماني كه مشكلاتي از زندگي درماندگان را برطرف مي كنند و اثرات رواني آن در جامعه، مردم و حتي بچه ها، همچون ساير شهروندان نيز اشاراتي دارد كه در ادامه اين سري گزارش خواهيم خواند.

چگونگي رفع معضل 10ساله

«اخباري» شغل آزاد دارد و مي گويد كه تلاش كرده تا در برنامه جشن رمضان و جشن نيكوكاري نقش فعالي داشته باشد. وي به نقل از يكي از افراد خير آشنا تعريف مي كند فردي كه از وي مبلغي بستانكار بود روزي به او زنگ مي زند مي گويد از بابت طلبش يكصدوپنجاه هزار تومان جهت كمك به هزينه اطعام افطاري هزينه كند. آن فرد خواسته او را اجابت مي كند. چند روزي مي گذرد همان شخص كمك كننده نزد فرد خير مي آيد و با خرسندي به حاجتي كه 10سال در انتظار آن بوده رسيده است فرد خير بر اين باور است كه آن عمل خير و كمك به ايتام در ماه رمضان سبب رفع مشكلش پس از يك دهه شد. روي اين اعتقاد نذر كرده تا هر سال در آن عبادت و ثواب دخيل باشد.

رخ بينوايان رخم زرد كرد

«اخباري» همچنين معتقد است انساني هايي كه آسايش و راحتي خيال و فكر را تنها براي خود نمي خواهند و با خلوص نيت به فكر خشنود كردن اهل و عيال خانواده اي درمانده يا بدون سرپرست و تهيدست هستند نيز از رضايت خدا و رحمت او غافل نمي شوند و آرامش دروني دارند.»

«سرخاني» حسابدار يك شخص خير است. تعريف مي كند: «روزي يكي از آشنايان معتبر محل به دفتركارمان آمد به «حاج آقا» گفت براي تهيه جهيزيه دختر يك خانواده تهيدست مشغول جمع آوري وجوه اين امر خداپسندانه است. حاج آقا آن شخص آشنا را مأمور خريد لوازم جهيزيه براي خانواده مورد نظر كرد و به او مي گويد برود اسباب جهيزيه را تهيه كند و بيايد كل هزينه را خود پرداخت خواهد كرد. آن آشنا رفت چند روز بعد آمد و جمع ريز هزينه خريد لوازم مربوطه را ارائه داد. و او هم مبلغ مخارج مذكور را به آن شخص پرداخت كرد.»

شگفتي هاي علمي و توسعه توانمندي هاي فناوري در عرصه هاي گوناگون و خلاصه آن كه مدرنيزه و ماشيني شدن ساخت و بافت زندگي در گستره جهاني و به هر حال در جوامعي كه آهنگ پيشروي را مي نوازند، قادر نبوده و نيستند سرشت و ارزش هاي نيك و كردارهاي معرفتي انسان ها را جابه جا كنند. استحكام هم انديشي در كمك و ياري همنوع به همنوع و هموطن در جامعه ما نمونه اي ديرينه از باورها و نكوداشت فرهنگ احسان نسبت به ضعفا و تهيدستان است. در اين پروسه، انگيزه خالصانه در رويكرد به كارهاي نيك مطرح مي شود. ليكن بجاست يادآوري كرد كه نيت انسان براي انجام امر كمك به درماندگان در زندگي نسبت به عمل به آن، ارجحيت دارد. حضرت محمد«ص» پيامبر عظيم الشان اسلام در اين خصوص فرموده است: «نيت مؤمن بهتر از عمل اوست.» از سوي ديگر مبناي روايات در زمينه انگيزه و عمل كه كاري اخلاقي و ستايش شده حاكي از آن است كه احسان و ياري به مستمندان جايگاهي رفيع در پيشگاه الهي نيز دارد چنانچه براي خشنودي و رضايت باريتعالي صورت گيرد. خلاصه آن كه اصولا باورها و رسوم فرهنگي و... با تحولات مكانيكي و مدرنيزه شدن ابزارهاي كار و زندگي، تغييري بنيادين نمي يابند. مثلا همين كمك كردن به نيازمندان در عرف و مليت ما دستخوش شرايط و دگرگوني هاي كلان در كشور و جامعه نشده و فطرت انساني همواره ريشه دار و متجلي است.

بخشندگي؛ «همت عالي»

«مردم مفاهيم و تاثيرات معنوي و مادي عمل به احسان و نيكوكاري را به خوبي درك مي كنند و اين امر خيرخواهي، بخشي از عملكرد زندگي شان است.»

«حميد خمجاني» دبير فدراسيون بسكتبال كشورمان، نيكوكاري و كمك به افراد مستمند را از جمله رفتارها و اقدامات پسنديده در جامعه اسلامي مي خواند كه رواج پيدا كرده و اوج گرفته است. گفته وي همچنين حاكي از آن است كه مردم مفهوم اين امر خيرخواهانه را درك كرده اند و بسياري نيكوكاري را سر لوحه امور خود قرار داده و طوري است كه جزيي از زندگي شده تا به اين طريق و توجه بتوانند به همنوعان خود در رفع و يا كاهش مشكلات حياتي شان تا حدي كه امكان دارند كمك كنند. «خمجاني» در همين ارتباط با بيان اين كه احسان و نكوكاري نسبت به نيازمندان، مضاف بر حوزه تاكيدات فراگير در قرآن و توصيه هاي اسلامي، ريشه در نهاد انساني دارد و مردم در جامعه ما خواه ناخواه به سمت ياري و كمك نيازمندان روي مي برند، مي افزايد، «رويكرد مشاركت در امر نيكوكاري، نرخ و مبلغ ندارد حتي بچه ها قلك پس اندازشان را در جشن نيكوكاري به بچه هاي خانواده هاي تهيدست هديه مي كنند و بزرگترها هر كس فراخور وسع اش كمك نقدي و مالي مورد نياز در اختيار مستمندان قرار مي دهند. اين نكته هم شايان توجه است كه در امر همياري و كمك به نيازمندان اين اعتقاد شاخص براي همه كساني كه در چنين قبيل امور خير مشاركت مي كنند هيچ گونه چشم هم چشمي نيست و همه از سرخلوص و وظيفه انساني خود بخشندگي مي كنند...»

رفع نياز تهيدستان

وظيفه اي ديني- دروني

زدودن فقر، ايجاد شرايط مناسب براي آرامش روحي و رواني و روند زندگي محرومان و كاهش دغدغه هاي نيازمندان، كار و امر باطني هر انسان توانمند است كه خود را عهده دار انجام آن مي داند.

اين مضمون كلي ديدگاه «رضاپاشا» درباره احسان و نيك انجامي در جامعه است. وي مي گويد: «كمك كردن به فرد و يا خانواده مستمند يك وظيفه ديني، شرعي، انساني است. اگر در شخصي اين احساس پديد آيد كه غير از وظيفه خويشي خانواده خود، نسبت به افراد درمانده و بي بضاعت در رفع مشكلات زندگي شان هم وظيفه انساني و ديني دارد، آنگاه همين وظيفه به او حكم مي كند به فكر مستمندان باشد و به حد توانايي خود به آنان كمك كند. احتمالا غير از اين، معروف است كه فقر از يك در وارد شود، باور ديني از در ديگر بيرون مي رود.»

اين شهروند تاكيد مي كند: «در كمك كردن به ديگران منتهي در وهله اول بايد مستمند واقعي را شناخت. اين مورد به نظر من مهمتر از كمك كردن است.» او همچنين كمك كردن به افراد- فقيرنما- سرراهي (در معابر) را تأييد نمي كند: «نوعي گداپروري است.»

لذت ثروت در تحول بخشندگي است

«م- اردستاني» جامعه شناسي خوانده اما چند مدتي است كه موقتاً تدريس را به قول خودش كنار گذاشته و شغل آزاد اختيار كرده است. موقعي كنار او روي صندلي محوطه سكوي مترو مي نشينم كه انگشت اشاره اش لاي صفحات يك كتاب جيبي قطور در دست است و محو انبوه جمعيت مسافران پرجنب و جوش و منتظر آمدن قطار شهري است. صحبتم را با اين جمله شروع مي كنم: شلوغي جمعيت، گويا فرصت مطالعه را از شما گرفته است. نگاهي به كتاب در دستش مي اندازد و شادمانه مي گويد: -نه. گفتارهاي پرصدا و شتاب زدگي برخي آدم ها جالبند. مي شود گفت همين شور و مزاح و گفتمان هاي بين مردم خودش نوعي داستان هاي كوتاه زندگي و كتابت ناطق است...» قطار به ايستگاه مي آيد و متوقف مي شود.

او مي گويد: «انگار اين قطار هم نصيب ما نمي شود.» «درباره مشاركت مردم از هر قشر در كمك به نيازمندان چه نظري داريد خاصه چند روز ديگر كه جشن احسان و نيكوكاري به روال سال هاي قبل در كشور برگزار مي شود.» مي گويد: «خيلي خوب است آن هم در زماني كه مردم تدارك عيد نوروز را دارند. رسم پسنديده اي است. از جنبه جامعه شناسي و حتي مردم شناسي آن حضور طبقات مختلف شهروندي در كمك به كساني كه به لحاظ مالي دچار نگراني هستند، يك پديده غرورمند انساني با نيت معنوي است.»

وي با اشاره به پيوند عميق باورهاي ديني در زندگي فردي و اجتماعي افراد جامعه مي گويد: «اصولا آموزه هاي فرهنگ ريشه دار ملي و ايماني جامعه ما در هر حال و زمان فعليت هاي جالب داشته است كه يك نمونه آن، آوازه جهاني ميهمان دوستي ايرانيان است. اين را همه شرق شناسان و جهانگردان و مورخان كه به ايران سفر كرده اند در يادداشت ها و خاطرات شان منعكس كرده اند. ازمنظر جهاني هم انسان ها در كل جوامع وجه اشتراك نكوكاري دارند و در حمايت و مشاركت كمك به مردمان آسيب زده و درمانده احساسات خود را نشان مي دهند كه متاثر از حضور و بيداري وجدان در اين گروه از انسان ها است ليكن در جامعه ايران پايبندي به باورها و عواطف رقيق انساني عميق تر و گسترده تر است. در علم و قوانين جامعه شناسي، ارزش ها، شعارها و رسوم رايج هر يك متاثر از سنت ها و اعتقادات در جامعه جايگاه و تعريف مشخص دارد. همگرايي شركت در كمك هاي مادي و معنوي، رسمي اجتماعي از جمله رسوم در جامعه است. انگيزه چنين حضور همان ريشه داشتن در طبيعت و وجدان به اصطلاح بيدار جماعت است. بر اين پايه، مردم معتقدند كمك كردن به نيازمندان از جهات گوناگون در سلامت و زندگي شان و بركت كسب و كار اثربخش است به ويژه آن كه قلباً به لطف خدا اعتقاد راسخ دارند، نقداً احساس آرامش مي كنند.» اين كارشناس جامعه شناس در جمعبندي نظرات خود، چنين اظهار مي دارد كه لذت مال و ثروت در بخشش به نيازمندان است: «دارايي و مايملك به مرور به نظر مالك يكنواخت و تكراري مي آيد اما با كمك به مستحق به لحاظ روان شناسي هم، يك تحول روحي به شخص دست مي دهد.

تنها همان شادمان ديدن يك خانواده بي بضاعت، روان بخشنده را به وجد معنوي مي آورد.»

آدم بي نياز نيست

اما نظر «سرخاني» حسابدار، مرتبط با همياري مردم خير نسبت به افراد و خانواده هاي بي بضاعت، به نوعي مثالي از سكه دو رو است كه يك رويش كمك به مستمندان و رويه ديگر كمك به خود (مردم) است.

او چنين توضيح مي دهد: - «مردم فكر مي كنند كمك به نيازمندان، به نوعي- در واقع- كمك به خودشان است.» «وي بر اين باور است كه نيكوكاري مقدمه اميد به بر آوردن نياز شخص عامل نيكوكاري است.» او در عين حال مي گويد: «فرد كمك كننده از نظر روحي به آرامش مي رسد. و اين شعر را زمزمه مي كند:

تو نيكي مي كن و در دجله انداز

كه ايزد در بيابانت دهد باز

سه|ا|شنبه|ا|13|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 176]