بي‌خوابي در زنان شايع‌تر از مردان است خواب آرامم آرزوست

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: بي‌خوابي در زنان شايع‌تر از مردان است خواب آرامم آرزوست
جام جم آنلاين: خواب بخش زيادي از زندگي هر فرد را به خود اختصاص مي‌دهد و انسان‌ها حدود يك‌سوم از زندگي خود را در خواب سپري مي‌كنند.

وقتي شما خواب هستيد، سيستم‌هاي بدنتان تنظيم و قواي‌تان تجديد مي‌شود، چيزهاي جديدي كه آموخته‌ايد دوباره پردازش مي‌شوند، خاطرات‌تان طبقه‌بندي و ذخيره مي‌شوند، سيستم ايمني بدن مواد جديدي براي مقابله با عفونت مي‌سازد و هورمون رشد ترشح مي‌شود.

خواب كاركرد تعادلي و ترميمي دارد، در حفظ انرژي و درجه حرارت بدن موثر است و براي بافت‌هاي مغز فرصتي را فراهم مي‌كند تا خستگي و افسردگي طول روز را جبران كند.

همچنين‌ ارتباط محكمي بين خواب، يادگيري و حافظه وجود دارد. شايد با توجه به همين دلايل بتوان گفت كه خواب اهميت فوق‌العاده زيادي براي سلامت فرد دارد و بي‌‌دليل نيست كه امروزه اختلالات خواب از مسائل عمده روانپزشكي محسوب مي‌شود، چرا كه خواب نامناسب و اختلال در خواب باعث مي‌شود كه بيداري نيز از كيفيت مناسبي برخوردار نباشد و مي‌تواند زمينه‌ساز بروز مشكلات جسماني و رواني متعددي شود.

در حال حاضر بي‌خوابي و پرخوابي، دو اختلال عمده خواب هستند، اگر چه در مقايسه با بي‌خوابي، پرخوابي شيوع كمتري دارد.

از نظر شخصيتي مي‌توان گفت معمولا افراد كم‌خواب، فعال، پرتحرك، جاه‌طلب و اجتماعي هستند، در حالي كه افراد پرخواب گوشه‌گير، منزوي و تا حدي مضطرب و افسرده‌اند.

در حال حاضر عوامل زيادي زمينه‌ساز اختلالات خواب مي‌شوند كه از آن جمله مي‌توان بيماري‌هاي جسمي و رواني، اختلالات انطباقي خواب، اختلالات ناشي از مصرف مواد و داروها و... را نام برد.

باتوجه به اهميت اين مقوله (خواب) در اين نوشتار به برخي از اختلالات مرتبط با خواب و چگونگي آنها در كودكان، زنان و سالمندان مي‌پردازيم.

بي‌خوابي و پرخوابي،دو اختلال مهم خواب

بي‌خوابي: بي‌خوابي شايع‌ترين مشكل خواب است و مي‌تواند به صورت دير به خواب‌رفتن، زود از خواب بيدارشدن يا منقطع بودن خواب باشد. وقتي فردي علامت مشكل‌سازي مثل بي‌خوابي دارد، بايد به پزشك مراجعه كند. اين وظيفه پزشك است كه علت را تشخيص داده و آن را درمان كند.

بي‌خوابي مي‌تواند ناشي از بيماري‌هاي مختلف باشد و اختلال در خواب در اين حالت، اغلب نشان مي‌دهد جايي از بدن دچار مشكل شده و ممكن است مشكل جدي باشد.

بيماري‌هايي چون ديابت، نارسايي كليه، التهاب مفاصل، بيماري‌هاي پاركينسون، نارسايي قلبي و سرطان برخي از بيماري‌هاي شايعي هستند، كه مي‌توانند برچگونگي خواب تاثير گذاشته و باعث شكايت بيمار از بي‌خوابي شوند.

اختلال خواب در بيماري‌هاي رواني نيز شايع است. اختلالات رواني كه با اختلال خواب همراه هستند شامل افسردگي، اضطراب، اختلال دو قطبي و اسكيزوفرني است. به عنوان مثال در مورد اختلالات خواب در افسردگي مي‌توان گفت تقريبا از هر پنج بزرگسالي كه از بي‌خوابي شكايت دارند، يك نفر افسردگي دارد.

البته در برخي از افراد، افسردگي با زياد خوابيدن خود را نشان مي‌دهد. بي‌خوابي در افسردگي به قدري شايع است كه به عنوان يك علامت تشخيصي محسوب مي‌شود.

از مشخصات بي‌خوابي در افسردگي اين است كه بيمار با اندك زحمتي به خواب مي‌رود و چهار ـ دو ساعت پس از خوابيدن بيدار مي‌شود و ديگر نمي‌تواند بخوابد. اضطراب نيز ممكن است باعث بي‌خوابي شود. اين نوع بي‌خوابي عمدتا در ابتداي شب بروز مي‌كند.

وجود اضطراب غيرقابل كنترل در هر اختلالي مانع يك خواب طبيعي مي‌شود. به طور كلي تدابير درماني بيمار بي‌خواب شامل بهداشت خواب، رفتاردرماني و درمان‌هاي دارويي است.

بهداشت خواب مجموعه اقداماتي است كه به افراد كمك مي‌كند تا خواب راحت و آرامي داشته باشند. به بيان ديگر بهداشت خواب، عادت سالم‌خوابيدن است.

چند توصيه:

اگر خوابتان نمي‌برد، بعد از 15 يا 20 دقيقه از رختخواب خارج شده و به كار آرام‌كننده ديگري بپردازيد.

از هر فعاليت‌ كه ممكن است مغز را بيدارتر كند، بپرهيزيد. (مثلا فكركردن به گرفتاري‌هاي مالي)

روزانه بيشتر ورزش كنيد، غروب قدم بزنيد و قبل از خواب ورزش نكنيد.

غذاهاي سنگين و پر ادويه نخوريد، با معده سنگين يا گرسنه به رختخواب نرويد.

اگر وظيفه مراقبت شبانه (از كودك، والدين سالمند و فرد بيمار) را به‌عهده داريد، آن را با ديگران تقسيم كنيد يا كمك بگيريد.

از چرت‌زدن‌هاي روزانه يا سر شب بپرهيزيد. اگر لازم است چرتي بزنيد نبايد بيش از 10 تا 20 دقيقه طول بكشد.

مصرف كافئين را پايين بياوريد و سيگاركشيدن را كم يا ترك كنيد، چون عملا خواب را مختل مي‌كند.

اگر دارويي مي‌خوريد و دچار بي‌خوابي هستيد، با پزشكتان صحبت كنيد و مطمئن شويد، دارو عامل بي‌خوابي‌تان نيست. زمان بودن در رختخواب را محدود كنيد. صرف وقت بيش از حد مورد نياز در رختخواب، خوابيدن را دشوارتر مي‌كند.

پرخوابي

افرادي كه شب‌ها يعني 7 تا 9 ساعت مي‌خوابند، اما صبح‌ها قادر نيستند براحتي از خواب بيدار شوند يا طي روز مرتب چرت مي‌زنند را مي‌توان «پرخواب» تلقي كرد. در حال حاضر پرخوابي يك شكايت شايع و كاملا جدي است هر چند در مقايسه با مشكل بي‌خوابي كمتر است.

نكته: نمونه‌هايي از تنش‌هاي مزمن كه منجر به بي‌خوابي مي‌شوند شامل دعواهاي خانوادگي، جدايي يا طلاق، مشكلات مالي بيماري خود يا اعضاي خانواده يا مشكلات مربوط به محل كار است

شكايات افراد پرخواب شامل خواب ناخواسته و نامناسب در ساعات بيداري، كاهش فعاليت‌هاي حركتي و شناختي، چرت‌زدن‌هاي غيرقابل‌كنترل و افزايش مدت زمان كلي خواب در 24 ساعت است.

گاهگاهي بروز رفتارهاي اتوماتيك، مستي خواب، اختلال تكلم، اختلال حركتي و عدم‌تمركز را مي‌توان در مورد افراد دچار بي‌خوابي ذكر كرد. بيماران پرخواب برعكس افراد بي‌خواب افرادي منفعل و خوشخو هستند، بسياري از بيماران پرخواب افرادي گيج، تنبل، بي‌عار و كند ذهن هستند و تا چند سال پيش ، خواب‌آلودگي را نشانه ضعف شخصيت مي‌دانستند و به عنوان بيماري و اختلال محسوب نمي‌شد.

از طرفي ، پرخوابي روزانه يك علت مهم حوادث صنعتي يا تصادفات جاده‌اي محسوب مي‌شود و اين بيماران اغلب داراي مشكلاتي در مدرسه، محل كار و خانه هستند.

تنش‌ها و فشارهاي رواني، عامل بسيار موثر در اختلالات خواب

در حال حاضر مطابق با شرايط امروز هر نوع تنش و فشار رواني مي‌تواند منجر به اشكال در به خواب‌رفتن و در خواب‌ماندن شود.

نمونه‌هايي از تنش‌هاي مزمن كه منجر به بي‌خوابي مي‌شوند، شامل دعواهاي خانوادگي، جدايي يا طلاق، مشكلات مالي، بيماري خود يا اعضاي خانواده يا مشكلات مربوط به محل كار است. در اغلب موارد اين تنش‌ها منجر به پيدايش افسردگي بخصوص در زنان مي‌شود.

براي مثال، دانشمندان معتقدند تنش‌هاي بيشتري كه زنان با آن روبه‌رو هستند، آنان را مستعد ابتلا به افسردگي و متعاقب آن مبتلاشدن به اختلال خواب مي‌كند. تنش‌هاي شايع در زنان شامل داشتن مسووليت‌هاي سنگين در خانه و محل كار، تك والد بودن، تامين هزينه‌هاي زندگي و مراقبت از فرزندان، سالمندان يا افراد بيمار خانواده است.

طبق تحقيقات به عمل آمده، بيماران زني كه مشكلات خواب مرتبط با افسردگي داشته‌اند، اغلب در مراحل طلاق يا داراي روابط خانوادگي ضعيف بوده‌اند، برخي از آنان نيز فرزنداني با مشكلات زناشويي و گرفتاري‌هاي ديگر داشته‌اند.

فقدان كيفيت و دوام ازدواج، دعواهاي مكرر يا شديد خانوادگي و ناخشنودي از زندگي زناشويي باعث بالارفتن فشار و تنش در‌زنان، افسردگي و اختلال خواب در آنان مي‌شود.

اختلال خواب در زنان بيشتر از مردان است

زنان در تمام جنبه‌هاي زندگي با مردان متفاوتند و خواب هم مستثنا از اين نيست. در همه دنيا تحقيقات نشان مي‌دهد بي‌خوابي در زنان شايع‌تر از مردان است. معمولا زنان دو برابر مردان در به‌ خواب‌رفتن يا در خواب‌ماندن دچار مشكل مي‌شوند.

شايع‌ترين اختلال خواب در زنان بي‌خوابي است. عوامل متعددي بر خواب زنان تاثير مي‌گذارند، از قبيل تغييرات هورموني و جسماني ناشي از قاعدگي، حاملگي، استرس‌هاي رواني ـ اجتماعي، يائسگي، افسردگي و اضطراب و چاقي زنان.

زنان دچار نشانگان بيش‌قاعدگي علائم مختلفي مثل مشكل خوابيدن، تحريك‌پذيري، تغيير خلق و خو و پف‌كردگي را پيش از شروع قاعدگي از خود نشان مي‌دهند و تغيير در كاركرد هورمون‌هاي جنسي در چرخه قاعدگي چه منظم و نامنظم يا بودن آن مي‌تواند تاثيرات عميقي بر خواب زن داشته باشد. همچنين وقتي زني باردار مي‌شود تغيير هورموني چشمگيري جهت آمادگي براي تولد در جسم و اعمال بدن او روي مي‌دهد بنابراين خواب حدود 80 درصد زنان باردار آشفته است و برخي از آنها دچار مشكل تنفسي در خواب و اختلال حركت مي‌شوند.

شايد بتوان گفت استرس‌هاي رواني ـ اجتماعي زنان بيشتر از تغييرات هورموني آنان مانع خواب مي‌شود. مطالعات نشان داده است زناني كه روابط دوستانه سالمي دارند ، بهتر مي‌خوابند.

وقتي زنان دچار استرس مي‌شوند، به دنبال شخصي مي‌گردند كه با او درددل كرده و استرس‌هايشان را تخليه كنند و مورد‌حمايت واقع شوند.

اين كار باعث ايجاد آرامش بيشتري در‌زنان مي‌شود. تغيير بزرگ هورموني ديگر در دوران يائسگي رخ مي‌دهد كه از جنبه‌هاي مختلف بر زن تاثير مي‌گذارد. زناني كه در دوران يائسگي يا پس از آن هستند، بيشتر دچار بي‌خوابي مي‌شوند تا زناني كه در مرحله پيش از آن هستند.

كاهش ميزان طبيعي هورمون‌هاي زنانه، خطر بروز اختلالات تنفسي در خواب و نيز بيماري‌هاي قلبي را بالا برده و باعث علائم شديد يائسگي مثل گرگرفتگي مي‌شود كه مي‌تواند خواب را به طور جدي بر هم بزند. نكته بسيار مهمي كه در اين مقطع از زندگي زنان اغلب ناديده گرفته مي‌شود، تاثير عوامل بيروني مثل دور‌شدن فرزندان، پيري والدين يا ساير اعضاي خانواده است كه باعث مي‌شود زنان دچار ناپايداري هيجاني شوند.

افسردگي و اضطراب كه در زنان شايع‌تر از مردان است، مي‌تواند باعث اختلالات خواب در زنان شود. اضطراب مانع از شروع خواب و افسردگي موجب بسيار زود بيدار شدن از خواب مي‌شود. اضافه وزن و چاقي نيز احتمال ابتلاي زنان به اختلال خواب را افزايش مي‌دهد.

از ديگر عوامل مهم كه باعث اختلال خواب زنان مي‌شود، فشار محيط كار، مشكلات خواب كودك يا اختلال خواب همسر (مانند مشكل تنفسي در خواب يا خروپف) است.

اختلال خواب در سالمندان

درباره اين پرسش كه چرا با افزايش سن و در سنين سالمندي بي‌خوابي شايع‌تر است، مطالعات متعددي نشان داده است كه افراد سالمند چندان از خواب خود لذت نمي‌برند و اختلالات خواب مي‌تواند در اين افراد باعث افزايش خطر تصادفات، افتادن به زمين، همچنين تخريب اعمال شناختي شده و در نهايت روي كيفيت زندگي‌شان اثر نامطلوبي داشته باشد.

پديده‌اي كه در خواب سالمندان جلب توجه مي‌كند، افزايش تعداد و مدت زمان بيدارشدن‌هاي شبانه است كه باعث قطعه‌قطعه‌شدن خواب شب مي‌شود.

در واقع افراد سالمند، زمان بيشتري را در مراحل اول و دوم خواب كه مراحل خواب سبك است، مي‌گذرانند و مراحل سوم و چهارم كه خواب عميق و راحت‌ترين و بهترين نوع خواب است، كاهش پيدا مي‌كند.

در سالمندان تغيير ساعت دروني خواب كه معمولا زودتر خسته مي‌شوند و صبح‌ها هم زودتر از خواب بيدار مي‌شوند، مشكلات جسماني مانند درد مفاصل، تنگي‌نفس ‌ هنگام درازكشيدن، گرگرفتگي در خانم‌ها به علت يائسگي و تكرر ادرار در آقايان به علت مشكل پروستات مي‌تواند باعث بيدارشدن شبانه شود.

همچنين استفاده از برخي داروها، افسردگي و مسائل مربوط به بهداشت خواب و بالاخره اختلالات رواني ـ اجتماعي از جمله مواردي است كه باعث ايجاد اشكال در خواب سالمندان مي‌شود.

معصومه اسدي - جام جم

دوشنبه|ا|12|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 296]