مسجد جامع عتيق، نمادي از بندگي مردمان شهر دارالمومنين قزوين

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: مسجد جامع عتيق، نمادي از بندگي مردمان شهر دارالمومنين "قزوين"
مسجد جامع عتيق يا كبير يكي از كهن ترين و كم نظيرترين مساجد چهار ايواني ايران به شمار مي رود كه شيوه هاي معماري و هنر ادوار مختلف را مي توان در آن به تماشا نشست.

اين مسجد در محله دباغان و در كنار حاشيه غربي خيابان شهدا (سپه) واقع شده است.
گنبد باشكوه، مناره هاي مجلل، ايوانهاي رفيع، گچبري هاي نفيس و ساختمان محتشم آن نشانه بهترين سبك معماري و هنرمندي عصر سلجوقي وصفوي است.
مناره هاي كاشيكاري شده ورنگارنگ اين مسجد كه از دور دست ها جلوه گر مي باشد، از كف حياط تا نوك گلدسته 27/5 متر و به غايت زيبا و استوار مي باشد.
مقصوره كهن يا طاق هاروني, قديمي ترين بخش از بناي مسجد جامع عتيق قزوين است كه به دهليز ورودي شرقي آن متصل بوده و همانطوري كه از نامش پيداست توسط هارون الرشيد در سال 192 هجري قمري بنا شده است.
گويند هنگاميكه "هارون الرشيد" عازم خراسان بود به قزوين آمد و چنين بنايي استوار كرد و به روايتي ديگر نيز، قاضي ابوالحسن محمدبن يحيي بن زكريا و صاحب الوالياس بن سريح اين مسجد را به دستور هارون ساخت كه اكنون بخش از آن به "طاق هاروني" معروف است.
در چهار جهت حياط مسجد جامع قزوين كه افزون بر چهار هزار متر مربع است, چهار ايوان رفيع قرار دارد كه در دو سوي هر يك رواقي طولاني ساخته اند.
مقصوره بزرگ و گنبد آجري دوپوش عظيم آن در بخش جنوبي مسجد به وسيله "امير زاهد خمارتاش بن عبداله عمادي" حاكم وقت قزوين در سالهاي 500 تا 509 هجري در زمان محمد بن ملكشاه سلجوقي بنا شده است.
"زكرياي رازي" در خصوص اين گنبد مي گويد: "در غايت ارتفاع و خربزه اي شكل است، ساختمان زيبا وبلند آن نه در شهرهاي اسلامي مانند دارد و نه در شهرهاي كفار".
يكي از مهمترين بخش هاي اين مسجد گنبد خمارتاشي است كه بسيار رفيع و عظيم است، بطوريكه محيط آن 56 متر و ارتفاع آن از كف مقصوره تا نوك قبه 46/80 متر مي باشد كه چشم هر بيننده اي را خيره مي كند.
در وسط ديوار جنوبي صحن مربع شكل مقصوره خمارتاشي, محرابي از سنگهاي مرمر صيقلي واقع گرديده است كه طرفين آن با كاشي هاي رنگارنگ زينت يافته و در گوشه شمال غربي آن نيز منبر سنگي قرار گرفته است.
يك قطعه از مرمرها كه در وسط محراب نصب شده است چنان شفاف مي باشد كه هنگام تابش آفتاب از پشت محراب، مانند چراغ روشن و فروزان مي شود.
بر ديوارهاي اين مقصوره پنج كتيبه نفيس با منتهاي ظرافت و قشنگي به خطوط ثلث, نسخ و كوفي با نهايت ظرافت گچبري شده كه معروف ترين آن كتيبه اي به خط كوفي مارپيچي مشتمل بر سوره مباركه بقره كه از جبهه شرقي محراب آغاز شده و در قسمت غربي محراب كل سوره به اتمام مي رسد كه از حيث ظرافت كار و زيبايي خط از شاهكارهاي هنر ايراني محسوب مي شود.
اهميت مقصوره خمارتاشي گذشته از رفعت بنا ، به نفيس بودن كتيبه ها برمي گردد كه اين بناي معظم را در شمار يكي از آثار مهم دوران باستاني قرار داده است.
بناي مسجدجامع قزوين تا قبل از دوره صفويه عبارت از طاق هاروني, مقصوره و شبستان خمارتاشي و شبستان "ملك مظفرالدين آلب ارغو" بود كه ضلع جنوبي مسجد را تشكيل مي داد كه در سال 617 توسط سپاه مغول به آتش كشيده شد.
عليرغم حمله خانمانسوز مغول و وارد شدن آسيب هاي جدي به جامع عتيق قزوين, اين بناي پرشكوه همچنان استوار باقي مانده است.
در دوره صفويه ساخت وسازهاي بسياري در بخش هاي مختلف آن انجام شد كه به صورت بناي كنوني درآمد.
در روزگار شاه طهماسب ايوان شمالي و دو مناره كاشي كاري شده نفيس مسجد و در زمان شاه سليمان صفوي نيز ايوان غربي بنا شد و ايوان جنوبي كه زيباترين ايوان مسجد است در زمان شاه عباس دوم به مدخل مقصوره خمارتاشي ملحق شد.
البته از بناي اوليه ايوان شرقي در جنب طاق هاروني اطلاعي در دست نيست و همين قدر معلوم است كه در سال 1312 هجري سعدالسلطنه حاكم وقت قزوين از طرف ميرزا علي اصغر اتابك آن را از نو ساخته است.
از ويژگي هاي ممتاز اين مسجد علاوه بر داشتن هشت شبستان بزرگ در چهار طرف حياط، يك شبستان زيرزميني در ضلع جنوب غربي مسجد است كه بناي آن توسط سعدالسلطنه در روزگار قاجار پايان يافته است.
اين مسجد در فهرست آثار ملي به شماره 121 به ثبت رسيده است.
614/ 3404

دوشنبه|ا|19|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 218]