قلعه شميران دژي بر فراز سفيد رود

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: قلعه شميران دژي بر فراز سفيد رود
جام جم آنلاين: قلعه شميران يا سميرم طارم دركنار سد سفيدرود و در جنوب بهرام آباد بر فراز تپه اي مرتفع و سنگي كه رود قزل اوزن از جنوب آن مي گذرد، قرار دارد.

به گزارش ايرنا، براي رسيدن به اين قلعه بايد جاده كنار سد سفيدرود را از منجيل با مسيري نامناسب پيش گرفت و پس از طي مسير سنگلاخي، به پاي ديوار استوار قلعه رسيد.

پيشينه بناي آن را به دوران قبل از اسلام نسبت مي دهند و در طول سالهاي سده چهارم هجري تختگاه كنگريان (آل مسافر) بوده است.

عظمت و شكوه بي نظير اين دژ را مي توان در نوشته هاي جهانگردان و جغرافي دانان مسلمان همچون ابودلف (331 ه. ق)، ياقوت حموي در ابن حوقل به سال 376 هجري قمري و ناصر خسرو (438 ه. ق) پي برد.

دژ شميران نزديك به دو قرن جزو قلعه هاي اسماعيليان بوده و پس از هجوم هلاكو تا پايان دوره صفوي نيز در كشمكشهاي سياسي اهميتي بسزا داشته است.

طرح كلي بناي قلعه به شكل مستطيل و ارتفاع برجها و ديوار نزديك به 15 متر است كه تمام آن را با كمك سنگهاي لاشه و گچ به ضخامت هشت پا ساخته اند.

در فاصله هاي يك متري بنا كلافي چوبي در دل ديوار بكار برده اند كه علاوه بر استحكام و همبستگي اجزا، نظمي منطقي به بنا بخشيده و از دور به صورت يك رج سنگ خودنمايي مي كند.

در ديوار شمالي قلعه دو برج شكوهمند وجود دارد كه در قسمت بالا داراي پنجره هاي بلند مستطيلي شكل با قوس نيزه دار هستند كه بيشتر براي نگهباني پايين قلعه از آنها استفاده مي شد.

طرز ساختمان ديواره غربي قلعه با جانب شرقي تفاوت دارد و به جاي برجهاي مدور، ديواري صاف برآورده اند كه نماي خارجي ساختمانهاي اين بخش قلعه بشمار مي رود و به تمامي از گچ پوشش يافته و بخوبي حفظ شده است.

قسمت جنوبي دژ نيز ديواري صاف دارد كه به خاطر رود قزل اوزن از امنيت بيشتري برخوردار بوده و نيازي به استحكامات دفاعي بيشتر احساس نمي شد.

ناصرخسرو قبادياني درباره اين قلعه مى نويسد: " به كنار شهر، قلعه اى بلند بنيادش بر سنگ خاره نهاده است، سه ديوار بر گرد آن كشيده و كاريزى به ميان قلعه فرو برده تا كنار رودخانه، كه از آنجا آب برآورند و به قلعه برند.

هزار مرد از مهتر زادگان ولايت در آن قلعه هستند تا كسى بيراهى و سركشى نتواند كرد و گفتند آن امير را قلعه هاى بسيار در ولايت ديلم باشد و عدل و ايمنى تمام باشد چنان كه در ولايت او كسى نتواند كه از كسى چيزى ستاند و مردمان كه در ولايت وى به مسجد آدينه روند همگى كفش ها را بيرون مسجد بگذارند و هيچ كس كفش آن كسان را نبرد".

ابودلف ينبوعى جهانگرد عرب است كه در سال 331 هجرى قمرى از قلعه شميران ديدن كرد و در اين باره مى نويسد: "به دژى از سرزمين ديلمان موسوم به سميران رسيدم،ابنيه و عماراتى را كه در اين دژ ديدم تاكنون در هيچ يك از مراكز حكومت و سلطنت ملوك نديدم.

در اين قلعه دو هزار و هشتصد و پنجاه و اند خانه كوچك و بزرگ بود، صاحب دژ محمدبن مسافر بود و هر وقت اثرى ظريف و يا كار هنرى دقيقى مى ديد، از سازنده آن خبر مى گرفت و نشان او را مى جست تا مى يافت، مال فراوانى براى او مى فرستاد و او را به محل خود دعوت مى كرد و متعهد مى شد در صورت آمدن چندين برابر آن مال را بدو بدهد.

هنگامى كه هنرمند به خدمت او را مى رفت، او را در دژ مى نشاند و نمى گذاشت باقى عمر از آنجا بيرون رود، روستازادگان را نيز در دژ مى نشاند و به آموختن هنر و صنعت وامى داشت".

اين روايتگري نشانگر تاريخ با عظمت اين خطه بوده و علاوه بر ارزشهاي تاريخي اهميت معنوي اين ميراث را نشان مي دهد.

از ديگر بناهاي پيراموني اين قلعه "آرامگاه بزرگ يا قلعه ساسان" است كه با طرحي هشت ضلعي از مصالح سنگ و آهك و بر قله كوهي ساخته شده است.

با فاصله اندكي نيز بناي تاريخي "آرامگاه كوچك" نيز طرحي همچون قلعه ساسان دارد و امامزاده قاسم نيز با پلاني مستطيلي متشكل از چند فضاي مجزا بوده و به تدريج گسترش يافته است.

بنا امامزاده قاسم از سنگ لاشه ساخته شده است وفضاهاي مختلف آن داراي پوشش گنبدي، طاق و تويزه و كاربندي است.

اسلوب بناي امامزاده شبيه قلعه ساسان مي باشد ولي بايد خيلي متاخر از ديگر بناهاي اين مجموعه باشد و به نظر مي رسد متعلق به دوره ايلخاني يا صفويه است.

بناي چهار طاقي نيز كه از مجموعه بناهاي مجزاي قلعه شميران است به شيوه چهار طاقي هاي ساساني ساخته شده در كنار آثار دو برج ويرانه ديگر كه شبيه قلعه ساسان مي باشد، خود نمايي مي كند.

طارم در 90 كيلومتري غرب استان قزوين واقع شده است.

دوشنبه|ا|19|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 262]