امكان يا امتناع آزاد‌انديشي-1

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: امكان يا امتناع آزاد‌انديشي-1
خبرگزاري فارس: عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي(ره) گفت: در سايه آزادانديشان جهان بود كه چهره دنيا عوض شد و اگر مانند مسيحيت معتقد باشيم فكر نكنيم و ايمان بياوريم، در آن صورت مي‌توان به هر چيز مانند بت ايمان داشته باشيم.

به گزارش خبرنگار آيين و انديشه خبرگزاري فارس، «سعيد زيباكلام» استاد فلسفه دانشگاه تهران و «سيد عليرضا واسعي» دبير هيئت حمايت از كرسي‌هاي نظريه‌پردازي، نقد و مناظره در برنامه تلويزيوني «زاويه» (مجله علوم انساني شبكه ۴ سيما) به بررسي كيفيت نظريه‌پردازي و امكان آزاد‌انديشي پرداختند.
در اين برنامه سعيد زيبا كلام معتقد بود: انسان براي انديشيدن به لوازمي احتياج دارد، به همين دليل يك كودك خردسال قادر به انديشيدن نيست. انسان فارغ از تعلقات نداريم! هر انساني داراي يك سري تعلقات، ارزش‌ها، اميال و هوس‌هاست، صرفنظر از اينكه اين تعلقات رحماني، نفساني، الهي، مادي و الحادي باشد.
وي ادامه داد: انسان انديشه‌ورز مجموعه‌اي از باورهاست و اين باورها در كوچكترين سطح از تفكر تا ژرف‌ترين و تخصصي‌ترين حوزه‌ جود دارد انسان بدون اين باورها قادر به انديشيدن نيست. اگر انسان‌ها را از باورهايشان خالي كنيم در هر حوزه‌اي اعم از اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، علمي قادر به انديشيدن نيست و آزاد‌انديشي فارغ از پيش‌ورزها و باورها محال است.

به همين بهانه، در مورد امكان آزاد انديشي كه يكي از بحث‌برانگيزترين مفاهيم علوم انساني است با «سيد يحيي يثربي» عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي به گفت‌وگو نشستيم كه در پي مي‌آيد.

* بشر چاره‌اي جز استفاده از عقل به دليل نبود ابزارهاي ديگر ندارد

يثربي در ابتداي گفت‌وگوي خود درباره امكان آزادانديشي به خبرنگار فارس گفت: آزادانديشي معناي انديشيدن مي‌دهد و عقل انسان تنها ابزار در دسترس انسان است كه به وسيله آن مي‌تواند جهان را بشناسد.
وي افزود: اما همانطور كه قواي ادراكي ما توان شناختن دارند دچار خطا نيز مي‌شود. از قديم بشر متوجه اين نكته شده است عقل در عين حالي كه ابزاري براي پيشرفت و فهم جهان است قابليت اشتباه نيز دارد اما بشر چاره‌اي جز استفاده از عقل به دليل عدم ابزار ديگر ندارد.
يثربي گفت: اگر نيروي ادراكي ديگري موجود بود كه خطا نمي‌كرد تا بشر از آن بهره بگيرد بي‌شك از آن استفاده مي‌كرد. نگاه ما با توجه به عقل محدود ما محدود است و دچار اشتباه مي‌شود. در دوران افسانه و اسطوره بشر خيلي سطحي مي‌انديشيد اما در يونان باستان انسان كوشيد تا درك دقيق و علمي از جهان ارائه دهد تا اسطوره و افسانه دنيا را تسخير نكند و اين قدم مثبتي بود كه انسان كرد.

* روشن‌انديش كسي است كه بتواند بر آلايش‌ها و آوارها غلبه كند

عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي گفت: تفسيرهاي علمي از جهان نيز دچار آفت و آسيب است بطور مثلا ارسطو يكي از بزرگترين كساني است كه كوشيد جهان را علمي تفسير كند اما همين ارسطو 20 قرن وبال گردن مردم دنيا شد و مردم در قدرت و شهرت ارسطو ماندند. اين در حالي است كه عقل بشر به راحتي قادر است ارسطو شود و يا ارسطو را فراموش كند.
وي ادامه داد: از ۳ قرن پيش بشر خود را از زير آوار يونان باستان بيرون كشيد و يك بازنگري در جهان كرد كه در اين بازنگري فيزيك، طب، فلسفه جديد پا به عرصه جهان گذاشت اما همين نگاه نيز دچار آشفتگي شد.
يثربي ادامه داد: روشن‌انديش كسي است كه به دلايل مختلف از جمله نبوغ، تربيت و آموزش درست و الهام بتواند بر آلايش‌ها و آوارها غلبه كند. از«كانت» فيلسوف بزرگ غربي پرسيدند رو‌شن‌انديشي چيست؟ كه وي روشن‌انديشي را جرات فكر كردن دانست كه با انديشيدن از سيطره ديگران خارج شده و به عنوان انسان فكر كنيد.

* خدا عقل را عادلانه تقسيم كرده است

وي گفت: روشن‌انديش كسي است كه از سنت‌هاي گذشته، شخصيت‌هاي بزرگ، متون شگفت، با روش انتقادي برخورد كند و سخن درست را دريابد به طوري كه «رنه‌دكارت» معتقد است خدا عادلانه عقل را تقسيم كرده است همه عقل دارند اما طريق استفاده از آن را بلد نيستند.
عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي ادامه داد: امكاناتي كه در حال حاضر در اختيار داريم در دوران صفويه نداشتيم و روش استفاده از آن را نمي‌دانستيم در حال حاضر نيز بشر بسياري از امكانات را ندارد و در آينده مي‌تواند از اين امكانات استفاده كند.

* روشن‌انديش زير بت‌هاي ذهني و آوار نمي‌ماند

وي گفت: روشن‌انديش خود را از زير بت‌ها، تحجرها بيرون مي‌كشد و در تحولات جهان اثر مي‌گذارد، امثال: دكارت، فرانسيس بيكن و كانت توانسته‌اند اين كار را انجام دهند و اين تفكرها مدنيت جديد را براي بشر به ارمغان آورد اما مطلب از اين قرار است كه به قول آن مورخ فلسفه آلماني قدم‌هاي اول را نبايد تبديل به قدم‌هاي آخر كنيم.

* ما ابن‌سينا زده‌ايم

يثربي گفت: اما اين خطر هميشه بيخ گوش تاريخ بشر است. در تاريخ تمدن اسلامي ما نيز اتفاق افتاده است به طور مثال ابن‌سينا در تفكر، قدم اول ماست اما ما در ابن‌سينا مانديم.
وي ادامه داد: كسي كه بتواند با توجه به همين محدوديت‌ها افق تازه‌اي باز كند و در اختيار مردم قرار دهد امكان تازه‌اي از آزادانديشي را فراهم كرده است.
عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي گفت: اما آزادانديشي از دو جهت محدوديت‌هايي نيز دارد يكي اينكه انسان هر اندازه خود را از قيد قيودات رها كند هنوز درگير است اما پاسخ در اين است كه همين اندازه نيز رها شده است كه فيزيك ارسطويي را نقد كرده و به فيزيك نيوتني رسيده است. همچنين استبداد قرون وسطايي را نقد كرده و به جاي آن مدنيت و دموكراسي را جايگزين كرده است.

* هميشه افراد كمي هستند كه به ساحت مقدس آزادانديشي مي‌رسند

يثربي با بيان اينكه درصد عظيمي از انسان‌ها به صورت روشن و آزاد فكر مي‌كنند و گفتند هر چه كه ارسطو گفته همان درست است اما انسان از جهتي نمي‌تواند مطلقا از تمام تعلقات آزاد باشد و در طول تاريخ جامعه‌اي نبوده كه كاملا آزادانديش باشد و هميشه افراد كمي هستند كه به ساحت مقدس آزادانديشي مي‌رسند.

*رسيدن به حقيقت مطلق در شأن بشر نيست

يثربي در پاسخ به اين پرسش كه آيا با فرض پذيرفتن سخنان شما به پلوراليسم يا معرفت نسبي نمي‌رسيم، پاسخ داد: شايد رسيدن به حقيقت مطلق در شأن بشر نباشد، بشر بايد سعي كند در حد امكان از خطاهاي خود بكاهد، بشر توانسته است كه بت‌پرستي را رها ولي شايد نتواند خدا را به صورت مطلق بشناسد و براي بشر امكان شناخت مطلق هيچگونه فراهم نمي‌شود.
وي گفت: شناخت و معرفت انسان در نسبت با شناخت معرفت انسان يونان باستان متفاوت است. ما بايد تلاش كنيم به حقيقت نزديك شويم و در اين تلاش يك عده ريزش مي‌كنند و خرافه و اديان باطل نيز ريزش مي‌كند.

* چهره دنيا در سايه آزادانديشان عوض شد

عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي گفت: اگر آزادانديشي نباشد پيروان هر دين و مسلكي كه در آن دين و مسلك به دنيا آمده‌اند مي‌ميرند در نتيجه هيچ تحول شگرفي در جهان اتفاق نمي‌افتد. اگر ما آزادانديشي را نمي‌دانستيم دنيا در همان شك 10 قرن پيش باقي مي‌ماند.
وي در پايان گفت‌وگوي خود با فارس گفت: در سايه آزادانديشان جهان بود كه چهره دنيا عوض شد و اگر مانند مسيحيت معتقد باشيم فكر نكنيم ايمان بياوريم در آن صورت مي‌توان به هر چيز مانند بت ايمان داشته باشيم.
انتهاي پيام/ك

شنبه|ا|10|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 167]