گام‌هاي ايران به سوي «گداخت هسته‌يي»

واضح آرشیو وب فارسی:الف: گام‌هاي ايران به سوي «گداخت هسته‌يي»
گداخت تامين‌ كننده انرژي ستارگان است و از نظر اصولي مي‌تواند منبع تقريبا نامحدود و از نظر محيطي بي‌خطرترين نوع انرژي بر روي زمين باشد. مشخص شده است كه مهار انرژي گداخت چالش علمي و فني دشواري است كه در ابتدا انتظار آن نمي‌رفت، اما به نظرمي‌رسد زمان اين‌كه انرژي گرماهسته‌يي‌ (گداخت) در اختيار بشر قرار گيرد، فرا رسيده است.

از نظر رتبه‌ي ايران در جهان در زمينه‌ي گداخت هسته‌يي بايد گفت كه با وجود سرمايه‌گذاري قابل توجه صورت گرفته در بيش از يك دهه‌ اخير، برخي مشكلات از جمله مسايل مربوط به مديريت و برنامه‌ريزي سبب شده تا ايران به جايگاه شايسته خود در اين زمينه دست نيابد و امروز از چين، كره جنوبي و هند كه در اوايل دهه‌ي 70 از آنها پيش بوديم، عقب باشيم.

با توجه به اين كه ايران از گذشته، مسيري قابل تامل و رو به جلو در پژوهش و آزمايش در زمينه گداخت را پيموده است؛ايران بايد امروز يكي از كشورهاي عضو پروژه "ايتر"(راكتور آزمايشي گراماهسته‌يي بين‌المللي) مي‌بود.

شروين گودرزي، دكتراي مهندسي هسته‌يي با گرايش گداخت هسته‌يي و عضو هيات علمي پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌يي سازمان انرژي اتمي است كه از سال 1372كه در آن هنگام دانشجوي كارشناسي ارشد الكترونيك بوده است، وارد اين سازمان شده است كه با او به عنوان يكي از برجسته‌ترين كارشناسان در زمينه گداخت در خصوص جايگاه نيروگاه‌هاي گداخت هسته‌يي در آينده و نيز چشم‌انداز فعاليت ايران در اين زمينه به گفت‌و‌گو پرداختيم.

ايران دستگاه توكامك مي‌سازد

دكتر شروين گودرزي، عضو هيات علمي پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌يي و رييس آزمايشگاه "گداخت هسته‌يي با محصورسازي مغناطيسي غيرتوكامك" در گفت‌وگوي اختصاصي با ايسنا، درباره اظهارات رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام مبني بر اين‌كه "ايران وارد مرحله گداخت هسته‌يي شده است" گفت:« البته فعاليت ما در زمينه گداخت هسته‌يي خيلي وقت است كه آغاز شده و آقاي هاشمي‌رفسنجاني در دوران رياست جمهوري‌شان در زمستان 1374 در افتتاح توكامك "دماوند" در سازمان انرژي اتمي نيز حضور داشتند به خوبي از فعاليت‌هاي ايران در زمينه گداخت هسته‌يي مطلعند.»

وي كه در زمينه گداخت هسته‌يي فعاليت مي‌كند، درباره دستگاه توكامك "دماوند" ايران( توكامك پيشرفته‌ترين دستگاهي است كه تا بحال براي بدست‌آوردن شرايط جوش هسته‌يي توليد شده است)، اظهار كرد:« اين دستگاه با كمك روس‌ها طراحي و ساخته شده است و از كارآمدترين دستگاه‌هاي توكامك كوچك جهان است.»

اين عضو هيات علمي پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌يي با اعلام اين مطلب كه در حال حاضر در مرحله طراحي مفهومي دستگاه توكامك ايراني هستيم، گفت:« اين توكامك از توكامك "دماوند" بزرگ‌تر و توسط متخصصان داخلي طراحي و ساخته خواهد شد.»

وي در خصوص اندازه اين توكامك، گفت:« اندازه واقعي آن هنوز انتخاب نشده است.»

گودرزي در ادامه با اشاره به زمان شروع تحقيقات گداخت هسته‌يي در ايران گفت:« تحقيقات ايران در اين زمينه بيش‌تر از سه دهه است كه آغاز شده و راه‌اندازي بخش فيزيك پلاسماي سازمان انرژي اتمي به چند سال قبل از انقلاب اسلامي باز مي‌گردد.»

رييس آزمايشگاه گداخت با محصورسازي مغناطيسي غيرتوكامك، اراده ايران براي ساخت دستگاه توكامك در كشور را نشان دهنده حركت كشور به سمت گداخت هسته‌يي خواند و تامين بودجه لازم براي اين كار را ضروري دانست و افزود:« در مرحله اول بايد بودجه لازم براي طراحي دستگاه تامين شود كه رقم قابل توجهي است. هم‌چنين در مرحله ساخت به بودجه بسيار بيشتري احتياج داريم.»

برنامه‌هاي ايران در سال‌هاي آغازين دهه‌ي 30 بلند پروازانه بود

وي با بيان اين‌كه اگر در موقع لازم كار بر روي شكافت هسته‌يي در ايران آغاز و به خوبي مديريت مي‌شد، امروز در جايگاه مناسبي قرار داشتيم و امروز براي ساخت نيروگاه هسته‌يي آب سبك محتاج ديگران نمي شديم، اظهار داشت:« از سال‌هاي آغازين دهه 30 رهبران ايران با اينكه مي‌دانستند انرژي اتمي در آينده جايگاه خاصي خواهد داشت، اما براي اين كار خيلي دير اقدام كردند و وقتي كار را شروع كردند، بلند‌پروازانه عمل كردند.در 1353 يك مرتبه تصميم گرفتند، سازمان انرژي اتمي تاسيس كنند و برنامه‌ريزي كردند تا 20 سال بعد، 25 هزار مگاوات برق هسته‌يي توليد كنيم.»

اين كارشناس مسائل هسته‌يي در خصوص تاثير تشويق‌ها و حمايت آمريكا براي هسته‌يي شدن ايران در سال‌هاي قبل از انقلاب بر دولتمردان وقت ايران با تاييد اين موضوع، گفت:« با اين حال اگر رهبران وقت كشور تعقل كافي مي‌داشتند در فاصله سال‌هاي 1333 تا 1353 كاري مي‌كردند كه از همان سال‌ها كارشناسان و متخصصان كشور كار را شروع كنند، در آن صورت قطعا امروز نتايج بهتري در دست داشتيم.»

گداخت فرآيندي‌ است كه در خورشيد و ستارگان رخ مي‌دهد

وي گفت:« برخلاف روش شكافت هسته‌يي كه در آن عناصر سنگين با بمباران نوترون‌ها شكافته و انرژي آزاد مي‌شود، در گداخت، هسته‌هاي سبك مثل هيدروژن با يكديگر تركيب و به هسته عناصر سنگين‌تر مثل هليوم تبديل مي‌شوند و در ضمن اين واكنش مقداري از جرم به انرژي تبديل مي‌شود. اين‌ همان فرآيندي است كه در خورشيد و ستارگان رخ مي‌دهد. از آن‌جايي كه در كره زمين احتمال واكنش هسته‌هاي هيدروژن بسيار كم است، از ايزوتوپ سنگين هيدروژن (دوتريم) استفاده مي‌شود و چون بارهاي الكتريكي هسته‌ها مثبت است و بارهاي هم‌نوع يكديگر را دفع مي‌كنند، از اين رو واكنش گداخت خود به خود صورت نمي‌گيرد و براي انجام آن بايد به شكلي بر نيروي دافعه بين هسته‌ها غلبه كرد. براي اين كار بايد سرعت تحرك هسته‌ها را افزايش داد كه اين به معناي بالا بردن دماست. در دماهاي بسيار بالايي كه براي وقوع گداخت لازمند، ماده به حالت پلاسما (حالت چهارم ماده) كه از هسته‌هاي مثبت و الكترون‌ها با بار منفي كه آزادانه در حال حركت‌اند، تشكيل شده، در مي‌آيد.»

عضو هيات علمي پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌يي گفت: « براي رخ دادن واكنش گداخت، پلاسما بايد با دماي ميليون‌ها درجه سانتيگراد (در رآكتورهاي گداخت حدود 100 ميليون درجه سانتيگراد) گرم شود. دماي زياد پلاسماي درون محفظه رآكتور به خاطر سرعت بالاي ذرات آن است و چون برخورد ذرات پلاسما به ديواره محفظه موجب از بين رفتن انرژي آن‌ها و سرد شدن پلاسما مي‌شود، بايد به شكلي، از برخورد پلاسما به ديواره محفظه جلوگيري شود و پلاسما با چگالي مناسبي براي مدت زمان كافي محصور شود.»

رييس آزمايشگاه گداخت با محصورسازي مغناطيسي غيرتوكامك سازمان انرژي اتمي، ادامه داد:« هيچ ظرف و محفظه‌ي مادي قادر به محصورسازي پلاسما در دماهاي مورد نياز در رآكتورهاي گداخت نيست. پلاسماي توليد شده به دو روش محصور مي‌شود؛ محصورسازي لختي و مغناطيسي.»

وي در ادامه توضيح داد:« پس از پايان جنگ در 1946 در كالاهان انگليس اولين ايده‌ها درباره تكنيك‌هاي گداخت هسته‌يي مورد بررسي قرار گرفت و به تدريج روش‌هاي محصور‌سازي مغناطيسي و لختي براي انجام واكنش گداخت انتخاب شدند.»

او با بيان اين‌كه روش مغناطيسي امروز در دنيا بيش‌تر مورد توجه است، اظهار كرد:« بهترين دستگاه براي محصورسازي مغناطيسي توكامك است. اين دستگاه در اوايل دهه 1960 اختراع شد و انستيتو "كورچاتف" مسكو اولين توكامك به نام T3 را ساخت. در كنفرانس نووسيبيرسك در 1968 نتايج تحقيقات بر روي توكامك مطرح شد، اين نتايج به قدري خيره‌كننده بودند كه تمام كشورهاي دنيا سراغ آن رفتند.»

ايران دستگاه‌هاي توكامك "الوند" و "دماوند" را در اختيار دارد

گودرزي گفت:« در حال حاضر در پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌يي، دستگاه‌هاي توكامك "الوند" و "دماوند" را در اختيار داريم.»

عضو هيات علمي پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌يي با اشاره به طراحي يك توكامك بزرگ بومي در كشور تصريح كرد:« معتقدم اين پروژه را مي‌توان با هزينه مناسبي در داخل طراحي كرده و ساخت. در حال حاضر سرگرم بررسي و برآورد اوليه زمان و هزينه طراحي آن هستيم.»

انرژي هسته‌يي تنها چاره كار بشر براي تامين انرژي است

او با اشاره به تمايل و تلاش بشر براي دسترسي به منابع انرژي نامحدود از جمله توليد انرژي از طريق گداخت هسته‌يي، گفت:« مصرف انرژي بشر روز افزون شده است. از 1850 تا 1950 مصرف سالانه انرژي جهان بيش از ده برابر شده است و در خوشبينانه‌ترين حالت از 1950 تا 2050 هم مصرف انرژي جهان دست كم ده برابر مي‌شود كه با توجه به رشد سريع كشورهايي مثل هند و چين ميزان تقاضاي انرژي در دنيا بسيار افزايش مي‌يابد و از اين مقدار بيشتر هم خواهد شد، اين در حالي است كه سيستم‌هاي متداول توليد انرژي ديگر پاسخگوي نياز بشر نيستند. هم‌چنين براي استفاده از انرژي‌هاي به اصطلاح نو نيز چشم‌انداز اميد بخشي وجود ندارد. منابع انرژي فسيلي هم محدودند و هم محيط زيست را به شدت آلوده مي‌كنند.»

اين كارشناس مسايل هسته‌يي هم‌چنين به محدوديت‌هاي موجود در تامين انرژي براي توليد برق اشاره كرد و گفت:« امكان گسترش استفاده از انرژي برق آبي امروز بسيار محدود شده است. در حال حاضر بر روي اكثر رودخانه‌هاي بزرگ سد بسته شده است. برق آبي ظاهرا انرژي پاكي است، اما آلودگي‌هاي زيست محيطي كه در اكثر سدهاي بزرگ پيش مي‌آيد و مشكلات ديگري مانند مسايلي كه سد "سيوند" براي آثار باستاني ايجاد كرد، مساله است.»

وي با بيان اين نكته كه هيچ كدام از اين انرژي‌ها واقعا نو نيستند، اظهار داشت:« 2000 سال پيش در سيستان ايران، هزاران آسياب بادي مي‌چرخيدند و گندم آرد مي‌كردند، اگر كنار گذاشته شدند به اين دليل بود كه در حجم وسيع نمي‌توان از آن‌ها استفاده كرد و به همين شكل انرژي‌هاي زمين‌گرمايي و خورشيدي. انرژي‌هايي مثل زمين گرمايي‌، خورشيدي، جزر و مد، بيوگاز و غيره يك درصد برق جهان را هم تامين نمي‌كنند، بنابراين انرژي هسته‌يي تنها چاره كار بشر است.»

رآكتورهاي گداخت درمقابل هرگونه انفجار صد درصد ايمن هستند

سوخت اوليه رآكتور گداخت پرتوزايي ناچيزي دارند

گودرزي با اشاره به مشكلات رآكتورهاي هسته‌يي شكافت، تصريح كرد:« محدوديت منابع اورانيوم جهان، تاثير مسايل سياسي بر ساخت رآكتورهاي اتمي، كاربرد نظامي مواد هسته‌يي حاصل از شكافت و خطر بالقوه آن، پسمان‌هاي خطرناك راديو‌اكتيو، خطر بالقوه انفجار هسته‌يي در رآكتور و نيز دشواري غني‌سازي اورانيوم از جمله اين محدوديت‌هاست. اما رآكتورهاي گداخت شش برتري مطلق دارند؛ پسمان راديو‌اكتيو بسيار كمي دارند، پسمان گرمايي ندارند، در مقابل انفجار هسته‌يي صد در صد ايمن هستند، در برابر هرگونه حمله نظامي، خرابكاري و حوادث غيرمترقبه ايمن هستند، مشكل تامين منابع سوخت ندارند؛ چون هيدروژن فراوان‌ترين عنصر در دنياست و مواد حاصل از واكنش گداخت هسته‌يي كاربرد تسليحاتي ندارد.»

اين كارشناس مسائل هسته‌يي در ادامه اين گفت‌وگو با اشاره به واكنشي كه در نيروگاه‌هاي گداخت هسته‌يي صورت مي‌گيرد، گفت:« در رآكتورهاي گداخت توليد انرژي از طريق واكنش‌هاي گداخت دوتريم - تريتيم و يا دوتريم - دوتريم انجام مي شود. به طور متوسط در هر 6700 اتم هيدروژن يك دوتريم وجود دارد كه به راحتي از آب دريا قابل استخراج است. تامين تريتيم نيز از طريق برهم كنش ليتيوم با نوترون انجام مي‌شود. منابع عظيمي از ليتيوم در خاك، به ويژه در كشورهاي آفريقايي وجود دارد، بنا‌بر‌اين از نظر منابع سوخت هيچ جاي نگراني نيست. يعني سوخت اوليه رآكتور گداخت، دوتريم و ليتيوم است و حاصل آن هليوم يا تريتيم است كه پرتوزايي ناچيزي دارد. اين در حالي است كه سوخت اوليه رآكتور شكافت (اورانيوم) پرتوزاست و پسمان آن پرتوزايي‌اش بسيار زيادتر است.»

وي در خصوص پروژه بين‌المللي ايتر، با بيان اين‌كه طرح ايتر در 1985 آغاز شد، گفت:« در اجلاس سران در ژنو در 1985 تحت عنوان "اتم براي صلح" ميخاييل گورباچف به رونالد ريگان پيشنهاد داد، دو كشور تلاش‌هايشان در خصوص گداخت را روي هم بگذارند؛ چرا كه در آن زمان تحقيقات روي گداخت هسته‌يي كاملا علني شده بود. پس از آن با پيوستن اتحاديه اروپا و ژاپن اين پروژه به شكل گسترده‌اي مطرح شد.»

اين عضو هيات علمي پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌يي در ادامه در خصوص همكاري روسيه با آمريكا در پروژه ايتر و ساير كشورها كه در آن اطلاعات فني و تكنولوژيك رد و بدل خواهد شد، در حالي كه در بسياري از زمينه‌ها اين دو كشور و كشورهاي هسته‌يي ديگر به شدت از دانش و تكنولوژي خود به ويژه در زمينه هسته‌يي حفاظت مي‌كنند، گفت:« آغاز اين مشاركت به پايان جنگ سرد باز مي‌گردد، در دهه 1980، دو پروژه مهم به عنوان مظهر همكاري متقابل شرق و غرب، يكي قرار دادن ايستگاه‌ فضايي بين‌المللي در مدار زمين و ديگري پروژه‌ي ايتر معرفي شدند.»

هزينه‌ بالاي مالي و عظيم بودن پروژه و متمركز نبودن نيروهاي متخصص از مهمترين دلايل مشاركت كشورهاي بزرگ در ايتر است

وي با تاكيد بر ضرورت همكاري ميان كشورهاي بزرگ از جمله آمريكا و روسيه براي حل مشكلات بزرگ جهان امروز از جمله مساله محيط زيست، تصريح كرد:« علم و تكنولوژي، فرهنگ استفاده از آن و تعامل با ديگران را با خود به همراه مي‌آورد. بايد در نظر داشته باشيم كه مساله انرژي، امروز جهاني شده است و آلودگي محيط زيست بر اساس سوخت فسيلي به يك كشور منحصر نمي‌شود. امروز همه متوجه شده‌اند كه بر روي يك كشتي سوارند، لايه‌ي ازن فقط بالاي سر آمريكا سوراخ نشده است، بنابراين چه كشورهاي پيشرفته و صنعتي كه سهم بيشتري در آلودگي محيط زيست دارند و چه كشورهاي كمتر توسعه‌يافته و ضعيف به كمك يكديگر نياز دارند.»

او اضافه كرد:« البته يكي از دلايل مهم مشاركت كشورهاي بزرگ در پروژه ايتر هزينه‌ بالاي مالي و عظيم بودن اين پروژه و متمركز نبودن نيروهاي متخصص مورد نياز در كشورهاي مختلف است.»

اين عضو هيات علمي پژوهشگاه علوم و تكنولوژي هسته‌يي اظهار داشت:« طراحي مفهومي ايتر از 1988 آغاز و تا 1992 ادامه يافت. آزمايش‌هاي صورت گرفته نشان دادند كه جريان الكتريكي توكامك ايتر، بايد حدود 10 برابر توكامك معروف "جت" باشد و انتظار مي‌رود، سه فاكتور مهم چگالي، زمان محصور‌سازي و دما به طور هم زمان به دست آيد.»

آمريكا و روسيه نپذيرفتند پروژه ايتر در خاك هر يك از اين كشورها ساخته شود

گودرزي ادامه داد:« هريك ازدست‌اندركاران پروژه ايتر خواهان آن بودند كه اولين نمونه از اين رآكتور در خاك كشورشان باشد، اما آمريكا به هيچ وجه نمي‌پذيرفت كه اين پروژه به ويژه در خاك روسيه انجام شود و بالعكس. در اين شرايط اتحاديه اروپا مورد توافق اكثريت قرار گرفت. بحث‌ها ادامه داشت تا اين كه سال گذشته كلنگ بناي اين نيروگاه در جنوب فرانسه به زمين زده شد و انتظار مي‌رود تا 2015 يا 2016 ساخت آن به پايان رسد.»

اين كارشناس مسائل هسته‌يي گفت:« اگر جهش بهاي نفت كه چند بار در سال‌هاي گذشته پيش آمد، باز تكرار شود به اقتصاد كشورهاي غربي ضربه‌هاي سختي وارد مي‌شود. آن‌ها تقريبا راهكاري براي مقابله با جهش قيمت نفت ندارند، از اين رو، اين مساله دليل خوبي است تا همكاري بر سر پروژه ايتر توجيه داشته باشد.»

فهم جديدي از انرژي و نياز به آن ميان قدرت‌هاي بزرگ و هسته‌يي شكل گرفته است

دنيا تا 15 سال ديگر از دوران شكافت به دروازه‌هاي گداخت وارد مي‌شود

وي گفت:« تا 15 سال ديگر پروژه ايتر به سرانجام مي‌رسد و دنيا از دوران شكافت به دروازه‌هاي گداخت وارد مي‌شود.»

اين عضو هيات علمي پژوهشگاه علوم و تكنولوژي هسته‌يي تصريح كرد:« به نظر مي‌آيد، فهم جديدي از انرژي و نياز به آن در آينده در ميان قدرت‌هاي شمال و پيشرفته با توافقي كه در پروژه ايتر صورت گرفت در حال شكل‌گيري است.»

كره‌ جنوبي در دهه‌ي 80 در شكافت و گداخت از ايران عقب‌تر بود

گودرزي در ادامه گفت‌و‌گو با ايسنا در خصوص جايگاهي كه ايران مي‌توانست، امروز در گداخت هسته‌يي داشته باشد با تاكيد بر اين‌كه ايران بدون ترديد مي‌توانست جايي بالاتر از جاي فعلي كره‌جنوبي و بسياري از ممالك ديگر در گداخت هسته‌يي داشته باشد، دليل اين امر را مربرط به مديريت علمي و پژوهشي ضعيف در كشور دانست و افزود:« كره‌جنوبي در دهه 1980 در خيلي از بخش‌هاي علمي و اقتصادي از ما عقب‌تر بود. نه تنها در گداخت، بلكه در شكافت هم از ما عقب‌تر بود.»

وي گفت:« دكتر نراقي مسوول وقت بخش فيزيك پلاسماي سازمان انرژي اتمي در سال 1354 يكي از بهترين دستگاه‌هاي تحقيقاتي مولد پلاسماي داغ و چگال (تتا پينچ) را ساخت. نراقي كسي بود كه توكامك كوچك "الوند" را با كمك كارشناسان داخلي و خارجي طراحي كرده و ساخت. شايد مسائلي مانند جنگ تحميلي گرفتاري‌هايي را براي ما ايجاد كرد، اما فقط مساله جنگ نبود كه ما را در گداخت عقب انداخت، بلكه اعمال سليقه‌هاي شخصي و اشتباه نيز در اين كار بي‌تاثير نبوده است. در دوران جنگ تحميلي به خاطر جنگ فعاليت كارشناسان و متخصصان كشور زير نظر دكتر نراقي معطوف به كارهاي اساسي‌تر شد و بعد از پايان جنگ مجددا كار و بررسي بر روي موضوع گداخت آغاز شد.»

فروپاشي شوروي فرصت مناسبي را براي استفاده از امكانات هسته‌يي روسي در زمينه گداخت فراهم كرد

وي ادامه داد: « با توجه به تحريم‌ها، مطالعاتي درباره اين‌كه از كجا كمك فني گرفته شود و چه تجهيزاتي خريداري ‌شود صورت گرفت. در اين زمان به خاطر فروپاشي شوروي فرصت مناسبي پيش آمد تا از امكانات روسي استفاده كنيم و توكامك "دماوند" بر اساس مدل توكامك TVD روسيه كه از بهترين دستگاه‌هاي توكامك كوچك جهان بود، ساخته شد.»

گودرزي معتقد است، پيشرفت كره‌جنوبي در ارتباط مستقيم با ثبات در مديريت و پرهيز از اعمال سليقه‌هاي شخصي بوده است و تاكيد كرد:« مديريت در عرصه‌ فني و علمي به الگوهاي خاص خود نياز دارد.»

در تامين دوتريم مشكل داريم

در تحقيقات گداخت مانعي بر سر راه ما وجود ندارد

وي در پاسخ به اين پرسش كه ايران در حال حاضر در گداخت هسته‌يي در چه رتبه‌اي در دنيا قرار دارد و به لحاظ مسايل سياسي با چه موانعي در اين زمينه روبروست، گفت: « از نظر تحقيقات در زمينه گداخت مانعي بر سر راه وجود ندارد. كشورهايي كه روش گداخت را پيش مي‌گيرند، خطري براي دنيا نيستند، اما به لحاظ تحريم‌هايي كه به طور يكجانبه و بين‌المللي در مورد ايران اعمال مي‌شود با مشكلاتي روبرو هستيم، از جمله براي تامين دوتريم. تهيه‌ي گازهاي مختلف با خلوصي مناسب و مطمئن به توانايي‌هاي تكنيكي و صنعتي نياز دارد، هر چند ايران توانايي وارد شدن به اين عرصه را دارد و تحقيقات اوليه در اين خصوص انجام شده است.»

اين كارشناس مسائل هسته‌يي در خصوص استفاده از دوتريم موجود در آب، با توجه به اين‌كه ايران كارخانه توليد آب سنگين در اختيار دارد، اظهار داشت:« البته، آب سنگين ارزشمندتر از آن است كه بخواهيم براي اين كار از آن استفاده كنيم. آب سنگين توليد كارخانه اراك براي استفاده در رآكتور تحقيقاتي 40 مگاواتي اراك در نظر گرفته شده است و در حال حاضر دوتريم مورد احتياج در آزمايشگاه‌هاي گداخت را از خارج خريداري مي‌كنيم.»

در سال‌هاي اخير بازدهي در بهره‌برداري از امكانات موجود در زمينه گداخت در سازمان انرژي اتمي افزايش يافته است

وي ادامه داد:« يكي از مشكلات تحقيقاتي در ايران نداشتن ثبات مديريتي است. از سال 72 كه دستگاه توكامك دماوند راه اندازي شد تا امروز پنج بار رييس مركز تحقيقات گداخت هسته‌يي سازمان انرژي اتمي كه امروز به عنوان پژوهشكده فيزيك پلاسماي گداخت هسته‌يي زير نظر پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌يي فعاليت مي‌كند، تغيير كرده است. در سال‌هاي اخير بازدهي كار در اين زمينه و بهره‌برداري از امكانات موجود به طور قابل ملاحظه‌اي در سازمان انرژي اتمي افزايش يافته است. در عين حال حجم فعاليت فعلي در زمينه گداخت براي اين‌كه به دنيا برسيم، كافي نيست و مي‌طلبد هماهنگ‌تر و منسجم‌تر پيش برويم. جا به جايي مديران و يا اعمال محدوديت براي مديران پژوهشي و تحقيقاتي به خصوص در زمينه گداخت، منطقي و اصولي نيست. هم‌چنين بايد به آموزش نيروهاي فني و پژوهشي كارآمد مورد نياز و حفظ آن‌ها توجه بيشتري كرد.»

عضو هيات علمي و رييس آزمايشگاه "گداخت هسته‌يي با محصورسازي مغناطيسي غيرتوكامك" گفت:« در پروژه‌هاي بين‌المللي گداخت مثل "جت" بعضي از مديران آن از دهه 1970 ميلادي در اين پروژه هستند؛ چرا كه به افرادي كه در اين جايگاه قرار مي‌گيرند به لحاظ علمي و مديريتي اعتماد وجود دارد، مگر آنكه به دليل فساد مالي، اخلاقي و يا از كار افتادگي مجبور به تغييرات شوند. متاسفانه جا به‌ جايي مديريت در بخش گداخت در ايران بدون توجه به اهميت اين موضوع ما را از روند كار عقب انداخت.»

در 10 سال گذشته سرعت كار در پروژه‌هاي پلاسماي كانوني، گداخت ليزري افزايش يافته است

گودرزي درباره بودجه‌ تخصيص داده شده براي پروژه‌ گداخت، اظهارداشت:« براي مدتي گداخت در حال ركود بود با اين حال بودجه‌هايي كه در گداخت هر چند كم اختصاص داده مي‌شد، منطقي و دقيق صرف مي‌شد.»

وي تاكيد كرد:« در 10 سال گذشته پروژه‌هايي مثل پلاسماي كانوني، گداخت ليزري و غيره در بخش گداخت سرعت گرفتند كه از مهمترين پروژه‌ها در گداخت هستند.»

"طرح بنياد آسيايي گداخت" ايران مدل كوچك شده پروژه ايتر بود كه جدي گرفته نشد

اين كارشناس مسائل هسته‌يي در ادامه با اشاره به پيشرفت‌هايي كه در زمينه گداخت عملي بود، اما به دليل مشكلات حاصل نشدند، گفت:« به عنوان مثال در سال 1374 طرحي ارايه شد كه مدل كوچك پروژه ITER (ايتر) تحت عنوان "طرح بنياد آسيايي گداخت" بود. اين طرح در سطح بين‌المللي مطرح شده بود و با متخصصان برجسته روسيه، قزاقستان و پاكستان درميان گذاشته شده و قرار بود در گام‌هاي بعدي در مدت يكسال هند، كره‌جنوبي و چين به اين پروژه بپيوندند، اما از آنجايي كه پايه‌ي كار در ايران بد گذاشته شده بود، اين اهداف محقق نشد. در حالي كه افراد شناخته شده‌يي از جمله متخصصان بسيار برجسته روسي مانند آكادميسين وليخوف (مشاور علمي يلتسين كه مشاور گورباچف بوده است) كه بخشي از تحقيقات گداخت در جهان را در دهه‌ي 70 و 80 هدايت كرده است و از افرادي بود كه طرح اوليه "ايتر" توسط او مطرح شده است و هم‌چنين يكي از دانشمندان برجسته پاكستاني و رييس تحقيقات هسته‌يي قزاقستان در گردهمايي بنياد آسيايي گداخت در تهران شركت كرده بودند، اما متاسفانه در برابر چنين شخصيت‌ها و طرح عظيمي كه براي آن برنامه‌ريزي زيادي شده بود، يك فرد غير متخصص و ناكارآمد قرار گرفت كه حتي تحصيلاتش در زمينه‌ي فيزيك يا مهندسي هسته‌يي نبود و نمايندگي ما در اين طرح به وي سپرده شد. در چنين شرايطي انتظار مي‌رفت چه نتيجه‌اي بگيريم؛ جز اين‌كه كار از همان ابتدا جدي گرفته نشده و به بن‌بست رسيد.»

گودرزي در پايان با بيان اين اعتقاد كه علت اينكه از كره‌جنوبي و يا پروژه ايتر جا مانديم، تغييرات مديريتي پي در پي تصريح كرد:« كشورهاي مختلفي در اين پروژه سرمايه‌گذاري و شركت كرده‌اند، ما هم در حال حاضر بايد تلاش‌مان اين باشد كه بتوانيم حداقل به قسمت‌هاي جانبي پروژه ايتر وصل شويم.»
يکشنبه 29 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: الف]

[مشاهده در: www.alef.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 33]