بهاي سنگين گاز روسيه

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: بهاي سنگين گاز روسيه
انرژي- محمد منتظري:
يكشنبه‌شب گذشته و در حالي‌كه اروپا اميدوار بود با امضاي توافقنامه گازي ميان روسيه و اوكراين، اختلاف ميان اين دو كشور كه از آغاز فصل زمستان شروع شده بود و در سرماي 30 درجه زير صفر، اروپا را بدون گاز گذاشته‌بود، به پايان برسد مسكو در دقايق آخر شرايط پيشنهادي اوكراين را رد كرد و امضاي توافقنامه را نپذيرفت.

تا آخرين ساعات يكشنبه شب به‌نظر مي‌رسيد كه اتحاديه اروپا، روسيه و اوكراين به توافق رسيده‌اند تا گروهي از كارشناسان بين‌المللي بر از سر‌گيري جريان گاز در دو طرف مرز روسيه و اوكراين نظارت كنند. روسيه و اوكراين از يك ماه پيش بر سر قيمت گازي كه مسكو به كيف مي‌فروشد و همچنين هزينه‌اي كه بايد بابت انتقال گاز روسيه از اوكراين به اروپا بپردازد، دچار اختلاف شديد شدند. اين اختلاف تا آنجا پيش رفت كه در شب سال نوي ميلادي روسيه جريان گاز را قطع كرد. اين كار باعث شد چندين كشور اروپايي در سرماي 30 درجه زير صفر بدون گاز بمانند. موضوع اين اختلاف البته تنها قيمت گاز نيست بلكه روسيه فراتر از اين، اهداف ديگري را جست‌وجو مي‌كند.

مناقشه درباره قيمت گاز ميان روسيه و اوكراين در هفته‌اي كه گذشت بالا گرفت و سرانجام اروپا نيز از آسيب‌هاي قطع جريان صادرات گاز روسيه به اوكراين دچار آسيب شد. اوكراين كه از بحران جهاني اقتصاد نيز به‌شدت آسيب ديده است به سختي مي‌تواند خواسته‌هاي شركت ملي گاز روسيه (گازپروم) را برآورده كند و براي انجام اين مهم به كمك نياز دارد.
مناقشه اخير ميان روسيه و اوكراين پس از آن شدت يافت كه اوكراين اعلام كرد نمي‌تواند قيمت‌هاي جديد اعلام شده از سوي شركت گازپروم را درخصوص گاز صادراتي روسيه به اوكراين بپردازد. اوكراين چهارشنبه گذشته درخواست گازپروم مبني بر پرداخت 450 دلار بيشتر براي هر هزار مترمكعب گاز صادراتي روسيه را رد كرد.

اين قيمت دو برابر بيشتر از قيمتي است كه اوكراين تا به حال براي دريافت گاز از روسيه پرداخت كرده است. پيشتر دولت اوكراين اعلام كرده بود كه تحت شرايطي خاص تنها براي پرداخت مبلغ 235 دلار آمادگي دارد. سه‌شنبه هفته گذشته الكساندر مدودف، معاون رئيس شركت گازپروم در سفري كه به آلمان داشت به اوكراين هشدار داد كه درصورت پرداخت نكردن مبلغ مورد نظر قطع جريان گاز به اوكراين ادامه خواهد يافت و اين مسئله مي‌تواند آسيب‌هاي جدي به خطوط لوله گاز وارد كند. از آنجايي كه بخش اعظمي از گاز صادراتي روسيه به اروپا از اوكراين مي‌گذرد قطع جريان گاز موجب شده است تا برخي از كشورهاي اروپايي نيز آسيب‌هايي را متحمل شوند. جريان صدور گاز روسيه به تركيه، بلغارستان، يونان و مقدونيه قطع شده است. اتريش نيز اعلام كرده است كه ذخاير گازي‌اش دچار آسيب شده‌اند و شركت گازي OMV اتريش اعلام كرد كه در حال حاضر براي تامين نياز مشتريان خود از ذخاير گازي استفاده مي‌كند.

بحران حتي آلمان را نيز تحت‌الشعاع قرار داد و شركت‌ گاز آلمان اعلام كرد فشار گازي كه از لوله‌هاي گازي اوكراين عبور مي‌كند و به آلمان مي‌رسد به‌شدت كاهش يافته است. براساس اعلام شركت ملي گاز اوكراين اين بحران به خاطر كاهش 60 درصدي صدور گاز روسيه به اروپا به‌وجود آمده است. اوكراين اعلام كرده است كه شركت گازپروم روسيه به ميزان 92 ميليون متر مكعب گاز به كشورهاي اروپايي صادر كرده است. اين در حالي است كه روز دوشنبه هفته‌اي‌ كه گذشت اين ميزان 221 ميليون متر مكعب بود و چند روز پيش از روز دوشنبه اين ميزان به 300 ميليون متر مكعب مي‌رسيد. گازپروم اما اوكراين را مسئول بحران مي‌داند. الكساندر مدودف در لندن اعلام كرد كه اوكراين 3 خط لوله از 4 خط لوله گاز صادراتي روسيه به اروپا را كه از اوكراين مي‌گذرد بسته است. وي گفت: اروپا بايد در حال حاضر اقدامي قانوني عليه اوكراين صورت دهد.

اروپا نيز در تلاش است تا با انعقاد موافقتنامه‌اي ميان روسيه و اوكراين به نوعي به اين بحران خاتمه دهد اما به هر حال اين مناقشه بار ديگر خاطره مناقشه سال 2006 روسيه و اوكراين را زنده كرد. در آن سال نيز شركت گازپروم گاز صادراتي به اوكراين را قطع كرد و بازهم اروپا در اين ميان دچار آسيب‌هاي جدي شد.روسيه در رأس 5 كشوري قرار دارد كه بيشترين منابع گاز طبيعي جهان را در اختيار دارند.

اين كشور همچنين يك چهارم گاز مورد نياز كشورهاي اروپايي را تامين مي‌كند و بخش اعظمي از آن از طريق خطوط لوله‌اي كه از اوكراين و بلاروس مي‌گذرند به اروپا منتقل مي‌شود. بنابراين مي‌توان گفت كه اروپا بازاري بسيار پردرآمد براي گاز توليدي روسيه محسوب مي‌شود. از سوي ديگر افزايش قيمت انرژي موجب مي‌شود كه اقتصاد روسيه كه هم‌اكنون با تبعات بحران جهاني اقتصاد دست و پنجه نرم مي‌كند، قوت بيشتري يافته و همچنين موقعيت ژئوپليتيكي روسيه در خارج از مرزها، تقويت شود. از سوي ديگر افزايش قيمت انرژي، استانداردهاي زندگي مردم روسيه را نيز بالا مي‌برد و عايدي فراواني را نصيب روسيه مي‌كند. از همين طريق بود كه روسيه كسري بودجه خود را طي 10 سال گذشته به صفر رساند و مازاد درآمدهايش را صرف پرداخت جلوتر از موعد بدهي‌هاي خارجي‌اش كرد.

همچنين روسيه با بيش از 50 ميليارد دلار ذخيره ارزي به‌تدريج نام خود را در مقام سومين كشور دارنده ذخاير ارزي جهان ثبت كرده است و اين خود باعث به‌وجود آمدن نوعي اعتماد به نفس در ميان دولتمردان روسيه شده است.

به عقيده بسياري از تحليلگران همين اعتماد به نفس است كه به روسيه جرات مي‌بخشد تا از صادرات انرژي خود به‌عنوان سلاحي قدرتمند در سياست ‌خارجي استفاده كند كه يكي از موارد استفاده آن اعمال فشار بر اوكراين درخصوص قيمت گاز در سال 2006 بود. روسيه با قطع جريان گاز اوكراين آن هم در فصل زمستان از دولت كي‌يف خواست تا تغييرات مورد نظر خود را در عرصه سياسي اين كشور اجرا كند. البته روسيه تنها در مورد اوكراين دست به اين كار نزده است. روسيه با كشورهايي نظير بلاروس، تركمنستان و گرجستان نيز معامله‌اي مشابه را صورت داده است. بسياري از تحليلگران بر اين عقيده‌‌اند كه اقدام روسيه براي افزايش گاز صادراتي به اوكراين تلاشي سياسي بوده است كه با هدف زير فشار قرار دادن دولت كي‌يف صورت گرفته است. روسيه از زمان جنگ ماه اوت با گرجستان، روابط بسيار تيره‌اي را با اوكراين تجربه كرده است و همواره اين كشور را به حمايت گسترده از گرجستان در آن جنگ متهم مي‌كند.

روسيه، اوكراين را عامل اصلي فروش سلاح به گرجستان مي‌داند. از سوي ديگر با نزديك شدن موعد انتخابات در اوكراين و بحران سياسي در اين كشور شايد روسيه سعي داشته باشد تا با ايجاد بي‌ثباتي در اوكراين زمينه را براي روي كار آمدن دولت مورد نظر خود در اوكراين فراهم كند. البته مناقشه روسيه و اوكراين تنها يك روي ماجراست و مسكو مناقشه‌اي مشابه را البته با شدت كمتر با اروپا نيز دارد. خلل در روابط روسيه و اتحاديه اروپا در حوزه انرژي از ژانويه سال 2005 و پس از ماجراي اختلاف روسيه و اوكراين درخصوص قيمت گاز صادراتي به اين كشور ايجاد شد. در آن زمان روسيه براي مدتي گاز صادراتي به اروپا را قطع كرد و اين اتفاق باعث شد تا كشورهاي اروپايي به فكر تامين منبعي جايگزين براي تهيه گاز مورد نيازشان بيفتند. در آن زمان گزينه‌هايي نظير آفريقاي جنوبي و نروژ مطرح شد و برخي از كشورهاي اروپايي هم برنامه‌هاي انرژي هسته‌اي را در دستور كار خود قرار دادند. البته اروپا خواه ‌ناخواه يكي از بزرگترين مصرف‌كنندگان انرژي است كه براي تامين 65 درصد از نياز خود به منابع خارجي وابسته است. از سوي ديگر كمپاني گازپروم نيز همچنان به‌دنبال بازارهاي بيشتر در اروپا است.

از آنجايي كه نياز اروپا به منابع خارجي براي تامين انرژي مورد نيازش سال به سال افزايش مي‌يابد تحليلگران پيش‌بيني مي‌كنند كه باز هم كمپاني گازپروم روسيه به صرفه‌ترين، آخرين و تنها گزينه قدرتمند اروپا براي تامين انرژي مورد نيازش است. اروپا مجبور است به هر صورتي كه مي‌تواند با اين كمپاني كنار بيايد چون تنها اين كمپاني غول‌پيكر روسي است كه مي‌تواند نياز فزاينده اروپا به انرژي را به‌صورت تمام و كمال برآورده كند. بنابراين واضح است كه كمك اروپا به اوكراين براي حل مشكلات خود با كمپاني گازپروم تنها راه‌حل پيش‌‌پاي سران اتحاديه اروپا است و اين دقيقا همان كاري است كه اتحاديه اروپا در حال حاضر انجام مي‌دهد.
چهارشنبه 25 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 42]