حماسه حسيني از نگاه استاد شهيد مطهري/قسمت 7

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: حماسه حسيني از نگاه استاد شهيد مطهري/قسمت 7
كتاب " حماسه حسيني" مجموعه‏اي است مشتمل بر سخنراني‏ها و يادداشت‏هاي استاد مطهري درباره واقعه كربلا كه به مناسبت آغاز ماه محرم به تدريج توسط گروه پژوهش هاي خبري منتشر مي شود.

جلسه دوم : نهضت حسيني ، حماسه‏اي مقدس
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد الله رب العالمين باري الخلائق اجمعين و الصلوة و السلام علي‏ ?عبدالله و رسوله و حبيبه و صفيه ، سيدنا و نبينا و مولانا ابي‏القاسم محمد ?صلي الله عليه و آله وسلم و علي آله الطيبين الطاهرين المعصومين . اعوذ ?بالله من الشيطان الرجيم : « يا قوم ان كان كبر عليكم مقامي و تذكيري‏ ?عليكم بايات الله فعلي الله توكلت فاجمعوا امركم و شركائكم ثم لايكن‏ ?امركم غمة ثم اقضوا الي و لا تنظرون »?
گفتيم يك سخن يا منظومه ، يا شعر يا نثرحماسي آن است كه در روح‏ ?انساني جولان و هيجاني در جهت سلحشوري و مقاومت و ايستادگي و دفاع از ?عقيده ايجاد كند . و يك شخصيت حماسي ، آن كسي است كه در روحش اين موج‏ ?وجود دارد ، يك روحيه متموجي از عظمت ، غيرت ، حميت ، شجاعت ، ?حس‏دفاع از حقوق و حس???دارد . و باز عرض كرديم كه تاريخچه عاشورا ، تاريخچه‏اي است‏ ?كه دو صفحه دارد ، يك صفحه آن صفحه‏اي است سياه و تاريك ، نمايشي است‏ ?كه از جنايت بشريت ، جنايت بسيار بسيار عظيمي ، يك داستان جنايي و يك ظلم بي‏حدوحساب است . و بنابراين ، داستان جنائي ما قهرماناني دارد ?كه قهرمانان جنايتند . پسر معاويه ، پسر زياد ، پسر سعد و يك عده افراد ?ديگر ، قهرمان اين داستان جنايي هستند . اما تمام اين داستان جنايت‏ ?نيست . يعني داستان ما يك صفحه ندارد ، دو صفحه دارد . تنها اين نيست‏ كه يك عده جنايتكار بر يك عده مردم پاك و بيگناه جنايت وارد كردند .
بله ، داستانهائي هست كه فقط و فقط جنايي است ، يك صفحه بيشتر ندارد و ?آن هم مملو از جنايت است . ?مثلا داستان پسران مسلم‏بن‏عقيل فقط يك داستان جنايي است و بس كه دو تا ?طفل نابالغ بيگناه پدر كشته غريب در يك شهر ، بدست يك آدم جاني‏ ?مي‏افتند و او به طمع اينكه به پولي برسد به شكل فجيعي آنها را به قتل‏ ?مي‏رساند . وقتي ما اين تاريخچه را مطالعه مي‏كنيم ، از يك طرف جنايت‏ ?مي‏بينيم و از طرف ديگر ، دو تا طفل معصوم نابالغ غريب كه جنايت بر ?آنها وارد شده است كه اينها ، حرفي هم نداشته‏اند و نمي‏توانسته‏اند حرفي‏ ?داشته باشند ، چرا كه بچه‏هايي در سنين ده ساله و دوازده ساله يا كمتر ?بوده‏اند . اين فقط يك داستان جنايي است و از نظر آن دو طفل ، رثاء است‏ ?، مصيبت است ، مظلوميت است . اما داستان كربلا اين‏طور نيست ، يك‏ ?داستان دو صفحه‏اي است كه از نظر?عدالتخواهي دارد . و باز عرض كرديم كه تاريخچه عاشورا ، تاريخچه‏اي است‏ ?كه دو صفحه دارد ، يك صفحه آن صفحه‏اي است سياه و تاريك ، نمايشي است‏ ?كه از جنايت بشريت ، جنايت بسيار بسيار عظيمي ، يك داستان جنايي و ?يك ظلم بي‏حدوحساب است . و بنابراين ، داستان جنائي ما قهرماناني دارد ?كه قهرمانان جنايتند . پسر معاويه ، پسر زياد ، پسر سعد و يك عده افراد ?ديگر ، قهرمان اين داستان جنايي هستند . اما تمام اين داستان جنايت‏ ?نيست . يعني داستان ما يك صفحه ندارد ، دو صفحه دارد . تنها اين نيست‏ ?كه يك عده جنايتكار بر يك عده مردم پاك و بيگناه جنايت وارد كردند . ?بله ، داستانهائي هست كه فقط و فقط جنايي است ، يك صفحه بيشتر ندارد و آن هم مملو از جنايت است . ?مثلا داستان پسران مسلم‏بن‏عقيل فقط يك داستان جنايي است و بس كه دو تا ?طفل نابالغ بيگناه پدر كشته غريب در يك شهر ، بدست يك آدم جاني‏ ?مي‏افتند و او به طمع اينكه به پولي برسد به شكل فجيعي آنها را به قتل‏ مي‏رساند . وقتي ما اين تاريخچه را مطالعه مي‏كنيم ، از يك طرف جنايت‏ ?مي‏بينيم و از طرف ديگر ، دو تا طفل معصوم نابالغ غريب كه جنايت بر ?آنها وارد شده است كه اينها ، حرفي هم نداشته‏اند و نمي‏توانسته‏اند حرفي‏ ?داشته باشند ، چرا كه بچه‏هايي در سنين ده ساله و دوازده ساله يا كمتر بوده‏اند . اين فقط يك داستان جنايي است و از نظر آن دو طفل ، رثاء است‏ ?، مصيبت است ، مظلوميت است . اما داستان كربلا اين‏طور نيست ، يك‏ ?داستان دو صفحه‏اي است كه از نظر ?آن صفحه ديگر بيشتر قابل مطالعه است . از نظر آن صفحه ، جنبه مثبت دارد ?، صورت فعالي دارد ، نمايشگاهي است از عظمت و علو بشريت ، از رفعت‏ بشريت ، نمايشگاه معالي و مكارم انسانيت است ، سراسر حماسه است ، ?عظمت و شجاعت و حق خواهي و حق‏پرستي در آن موج مي‏زند . از اين‏نظر ، ديگر قهرمان داستان ما پسر معاويه و پسر زياد و پسر سعد و ديگران نيستند . ?ازاين نظر قهرمان داستان ، پسران علي ( ع ) هستند ، حسين‏بن‏علي
(?عليهماالسلام ) است ، عباس‏بن‏علي ( عليهماالسلام ) است ، دختر علي ( ع ) زينب است ، يك عده از مردان فداكار درجه اولي هستند كه خود حسين ( ع ) كه حاضر نيست يك كلمه مبالغه و گزاف در سخنش باشد ، آنها را ستايش‏ مي‏كند . امام‏حسين ( ع ) در شب عاشورا اصحاب خودش را ستايش كرد . نگفت يك‏ عده مردم بيگناه و بيچاره فردا كشته مي‏شويد و به عمر شما خاتمه داده‏ ?مي‏شود ، بلكه آنها را ستايش كرد و فرمود : « فاني لا اعلم اصحابا اوفي و لا خيرا من اصحابي » من ياراني در جهان بهتر از ياران خودم سراغ ندارم ، يعني من شما را بر ياران بدر كه‏ ياران پيغمبر
( ص ) بودند ، ترجيح مي‏دهم ، بر ياران پدرم علي ( ع ) ?ترجيح مي‏دهم ، بر ياراني كه قرآن كريم براي انبياء ذكر مي‏كند « و كاين من نبي قاتل معه ربيون كثير فما وهنوا لما اصابهم في??سبيل الله و ما ضعفوا و ما استكانوا و الله يحب الصابرين »، ?ترجيح مي‏دهم . يعني اعتراف مي‏كنم كه همه شما قهرمان هستيد . سخنش اين‏ ?طور آغاز مي‏شود : " مرحبا ، مرحبا به گروه قهرمانان " . بنابراين حالا ?كه فهميديم اين داستان دو صفحه دارد ، مي‏خواهيم صفحه دوم آن را هم مورد ?مطالعه قرار دهيم و اعتراف بكنيم كه ما در گذشته اين اشتباه را مرتكب‏ ?شده‏ايم كه اين داستان را فقط از يك طرف آن مطالعه كرده‏ايم و غالبا آن‏ ?طرف ديگر داستان را مسكوت‏عنه گذاشته‏ايم . يعني ما نمايشگر قهرمانيهاي‏ ?جنايتكارانه پسر معاويه و پسرزياد و پسرسعد بوده و هستيم . ?من براي اين دسته‏ها حقيقتا ?احترام قائل هستم ، چون ابراز احساسات است‏ ?، احساساتي صددرصد طبيعي ، ناشي از عقيده و ايمان . آنهائي كه مي‏دانند ?اگر در يك ملت احساسات طبيعي ناشي از عقيده و ايمان درباره قهرمانان‏ ?بزرگ آن ملت وجود داشته باشد ، چقدر ارزش دارد ، مي‏دانند كه من چه‏ ?مي‏گويم . نبايد اينها را نسخ كرد ، نبايد با اينها مبارزه كرد ، بايد ?اينها را اصلاح كرد . بايد اين احساسات بسياربسيار عظيم را كه فقط ناشي‏ ?از قدرت عقيده و ايمان است ، اصلاح كرد . آيا اگر شما ميلياردها دلار خرج‏ ?كنيد مي‏توانيد يك چنين?احساساتي در ملت بوجود بياوريد ؟ ! ?اينكه آن بابا از جيب خودش پول خرج مي‏كند ، خودش را بيكار مي‏كند ، ?زنجير برمي‏دارد پشت خودش را سياه مي‏كند و اشك او هم متصل جاري است ، ارزش دارد و نبايد با آن مبارزه كرد و گفت اين كارها وحشيگري است . ?ابراز احساسات براي قهرمانان بزرگ‏تاريخ وحشيگري نيست . فقط اشتباه او ?در اين است كه وقتي مي‏خواهد ابراز احساسات بكند ، به شكلي ابراز ?احساسات مي‏كند كه نمايشگر قهرماني جنايتكارانه جنايتكاران و نمايشگر ?مظلوميت آن كسي است كه به او عشق مي‏ورزد و علاقه دارد . او نمي‏داند حالا ?كه مي‏خواهد نمايشگري بكند ، بايد طوري نمايشگري بكند كه نمايشگر ?حماسه‏حسيني باشد ، نمايشگر آن جنبه نوراني و روشن تاريخ عاشورا باشد ، نمايشگر روح حسين‏بن‏علي ( عليهماالسلام ) باشد . خوشبختانه كم‏وبيش اين‏ ?بيداري پيدا شده است و گاهي انسان به چشم مي‏بيند كه بعضي از دستجات‏ ?توجه كرده‏اند كه چه بايد بكنند و چه مي‏كنند . ?مرد بزرگ ، روحش صاحب حماسه است ، خواه براي خودش كار كرده باشد ، ?يا براي ي?ك ملت و يا براي بشريت و انسانيت كار كرده باشد ، و يا حتي‏ ?بالاتر از انسانيت فكر كند و خودش را خدمتگزار هدفهاي كلي خلقت بداند ، ?كه اسم آن را رضاي خدا مي‏گذارد ، بدين معني كه خداوند اين خلقت را ?آفريده و براي آن يك مسير و هدف كلي قرار داده است ، اين راه ، راه‏ ?رضاي خدا است .???مرد بزرگ كسي است كه در روحش حماسه وجود داشته باشد ، غير از اين‏ ?نمي‏تواند باشد . نادرشاه‏افشار اگر يك حماسه در روحش وجود نمي‏داشت ، ?نمي‏توانست افاغنه را از ايران بيرون كند و نمي‏توانست هندوستان را فتح‏ ?بكند ، اين خودش يك حماسه است . اما اينكه بعد كارش به يك ماليخوليا ?كشيد و خودش دشمن جان ملت خودش شد ، مطلب ديگري است . ?اسكندر ، خواه‏ناخواه در روحش يك حماسه ، يك موج وجود داشته است ، ?شاه اسماعيل همين‏طور ، ناپلئون همين‏طور . اسكندر ، نادرشاه و شاه‏اسماعيل‏ ?، همه اينها يك اراده بزرگ هستند ، يك همت بزرگ هستند ، يك حماسه‏ ?بزرگ هستند ولي حماسه مقدس نيستند . براي اينكه هر يك از اينها ?مي‏خواهد شخصيت خودش را توسعه بدهد ، مي‏خواهد همه چيز را در خودش هضم‏ ?كند ، مي‏خواهد ملتها و مملكتهاي ديگر را در مملكت خويش هضم كند ، و لذا ?از نظر يك ملت ، يك قهرمان ملي است ، ولي از نظر ملت ديگر جنايتكار ?است . اسكندر براي يونانيان يك قهرمان است و براي ايرانيان يك‏ ?جنايتكار . براي يوناني يك قهرمان است چون به يونان عظمت داد ، چون‏ ?قدرتهاي ديگر ، ثروتهاي ديگر ، عظمتهاي ديگر را خرد كرد و پرچم يونان را ?در مملكتهاي ديگر به اهتزاز در آورد ، اما از نظر قوم مغلوب ، او ?نمي‏تواند يك قهرمان باشد . ناپلئون براي فرانسويها قهرمان است ، اما ?آيا براي روسيه يا براي انگلستان هم قهرمان است ؟ البته نه . آنها حماسه‏ ?هستند ، ولي يك حماسه فردي از نوع خودخواهي . يك
حماسه بزرگ است يعني يك خود خواهي بزرگ است ، يك خود پرستي بزرگ‏?است، يك جاه طلبي بزرگ است (در مقابل جاه طلبيهاي كوچك، جاه طلبيهاي‏??بزرگ هم در دنيا پيدا مي‏شود) . اما اين حماسه‏ها ، حماسه‏هاي مقدس شمرده‏??نمي‏شوند????حماسه مقدس مشخصات ديگري دارد كه عرض مي‏كنم ، مشخصاتي كه به موجب‏??آنها ديگر ناپلئون و اسكندر نمي‏توانند حماسه مقدس باشند . حماسه مقدس‏??آن كسي است كه روحش براي خود موج نمي‏زند . براي نژاد خود موج نمي‏زند ، ?براي ملت خود موج نمي‏زند ، براي قاره يا مملكت خود موج نمي‏زند ، او??اساسا چيزي را كه نمي‏بيند شخص خود است ، او فقط حق‏وحقيقت را مي‏بيند و?اگر خيلي كوچكش بكنيم بايد بگوئيم بشريت را مي‏بيند . اين آيه قرآن يك‏?آيه حماسي است???
«?قل يا اهل الكتاب تعالوا الي كلمه سواء بيننا و بينكم الا نعبد الا?الله و لا نشرك به شيئا و لا يتخذ بعضنا بعضا اربابا من دون الله »??
?اي اهل كتاب ، اي كساني كه ادعاي مذهب داريد ! بيائيد با همديگر يك‏??سخن داشته باشيم ، بيائيد خودمان را فراموش كنيم و فقط عقيده را ببينيم?، بيائيد در راه يك عقيده خود را فراموش كنيم ، بيائيد يك سخن را ايده‏??خودمان قرار بدهيم ، « الا نعبد الا الله» جز خدا هيچ?موجودي را قابل پرستش ندانيم: «و لا يتخذ بعضنا بعضا اربابا من دون‏ ?الله» ، بيائيد استثمار را ملغي كنيم ، استعباد را ملغي كنيم ، بشر پرستي‏ ?را ملغي كنيم ، عدل و مساوات را در ميان بشريت بياوريم . نگفت قوم من‏ ، قوم تو ، با هم همدست شويم و پدر يك قوم ديگر را در بياوريم ، اين‏ ?حرفها نيست . پس يك جهت كه اين حماسه مقدس مي‏شود اين است كه هدفش‏ ?مقدس و پاك و منزه است ، مثل خورشيد عالمتاب است كه بر همه مردم و
بر همه جهانيان مي‏تابد .
دومين جهت تقدس اينگونه قيامها و نهضتها اين است كه در شرايط خاصي‏ ?كه هيچكس گمان [ وقوع آن را ] نمي‏برد قرار گرفته‏اند ، يعني يك مرتبه در ?يك فضاي بسيار بسيار تاريك و ظلماني يك شعله حركت مي‏كند ، شعله‏اي در ?يك ظلمت مطلق . فرياد عدالتي است در يك استبداد و ستم مطلق ، جنبشي‏ ?است در يك سكون ، در حالي كه همه ساكن و مرعوبند ، كلام و سخني است در ?يك خاموشي مرگبار .
به عنوان مثال نمرودي پيدا مي‏شود كه يك مرد باقي نمي‏گذارد . و در همين‏ ?زمان نهضت مقدس ابراهيم صورت مي‏گيرد . « ان ابراهيم كان امة قانتا ?، و يا فرعوني پيدا مي‏شود و همان‏طوري كه قرآن مي‏فرمايد : « ان فرعون‏ ?علا في الارض و جعل اهلها شيعا يستضعف طائفة منهم يذبح ابنائهم و يستحيي‏ ?نسائهم »، و در همين عصر موسي اي???پيدا مي‏شود . و يا در عصر بعثت خاتم‏الانبياء ( ص ) كه تمام دنيا در ?ظلمت و خاموشي و هرج و مرج و فساد فرو رفته است ، ناگهان فرياد « قولوا ?لا اله الا الله تفلحوا » بلند مي‏شود .
دولت اموي است ، تمام نيروها را به نفع خودش تجهيز كرده است ، حتي‏ ?نيروي مذهب را . باين ترتيب كه محدثين از خدا بي‏خبر را استخدام كرده و ?به آنها پول مي‏دهد تا به نفع او حديث جعل كنند . مي‏گويند يك عالم اموي‏ گفته است : ان الحسين قتل بسيف جده ، حسين ( ع ) با شمشير جدش‏ ?كشته شد ، و منظور او اين بوده است كه حسين ( ع ) به حكم دين جدش كشته‏ ?شد . ولي من مي‏گويم اين حرفها به معني ديگري درست است و آن اينكه‏ ?بني‏اميه توانسته بودند اسلام را آنچنان استثمار و استخدام و منحرف بكنند ??كه يك عده مردم از خدابي‏خبر به عنوان جهاد و خدمت به اسلام به جنگ حسين‏ ?( ع ) بيايند . و كل يتقربون الي‏الله بدمه ، بعد از شهادت‏ ?اباعبدالله ( ع ) به شكرانه اين عمل چندين مسجد ساخته شد . ببينيد ظلمت‏ ?و تاريكي چقدر بوده است !
آن وقت شعله‏اي مانند شعله‏حسيني در يك چنين شرايطي پيدا مي‏شود . ?شرايطي كه نوشته‏اند اگر يك نفر مي‏خواست يك جمله درباره علي عليه‏السلام‏ ?روايت بكند ، مثلا بگويد من از پيغمبر ( ص ) چنين چيزي را درباره علي ( ?ع ) شنيدم ، يا مي‏خواهم فلان قضيه يا فلان خطبه را از علي ( ع ) نقل بكنم???مي‏رفتند در صندوقخانه‏ها ، درها را از پشت مي‏بستند ، بعد كسي كه مي‏خواست‏ ?جمله را نقل كند ، طرف را قسمهاي مؤكد مي‏داد كه من به اين شرط براي تو ?نقل مي‏كنم كه آن را براي احدي نقل نكني ، مگر براي كسي كه به اندازه‏ ?خودت قابل اعتماد باشد ، و تو هم او را به همين اندازه قسم بدهي كه براي‏ ?شخص غير قابل اعتماد نقل نكند . ?سومين جهت تقدس نهضت حسيني اين است كه در آن يك رشد و بينش‏ ?نيرومند وجود دارد . يعني اين قيام و حماسه از آن جهت مقدس است كه‏ ?قيام كننده چيزي را مي‏بيند كه ديگران نمي‏بينند ، همان مثل معروف ، آنچه‏ ?را كه ديگران در آينه نمي‏بينند او در خشت خام مي‏بيند . اثر كار خودش را ?مي‏بيند ، منطقي دارد مافوق منطق افراد عادي ، مافوق منطق عقلائي كه در ?اجتماع هستند . ابن‏عباس ، ابن‏حنفيه ، ابن‏عمر و عده زيادي در كمال خلوص‏
نيت ، حسين‏بن‏علي ( عليهماالسلام ) را از رفتن به كربلا نهي مي‏كردند ، آنها ?روي منطق خودشان حق داشتند ، ولي حسين ( ع ) چيزي را مي‏ديد كه آنها ?نمي‏ديدند . نه آنها به اندازه حسين‏بن‏علي ( عليهماالسلام ) خطر را احساس‏ ?مي‏كردند و نه مي‏توانستند بفهمند كه چنين قيامي در آينده چه آثار بزرگي‏ ?دارد . اما او بطور واضح مي‏ديد . چندين بار گفت : به خدا قسم اينها مرا ?خواهند كشت ، و به خدا قسم كه با كشته شدن من ، اوضاع اينها زيرورو
خواهد شد . اين بينش قوي اوست . ?حسين‏بن‏علي عليهماالسلام يك روح بزرگ و يك روح مقدس است . اساسا روح‏ ?كه بزرگ شد ، تن به زحمت مي‏افتد? و روح كه كوچك شد ، تن آسايش پيدا ?مي‏كند . اين خود يك حسابي است . اين عباسها??بيايند نهي بكنند ، مگر روح حسين ( ع ) اجازه مي‏دهد . متنبي شاعر معروف‏ ?عرب شعر خوبي دارد ، مي‏گويد :
و اذا كانت النفوس كبارا ? ?تعبت في مرادها الاجسام
مي‏گويد وقتي كه روح بزرگ شد ، جسم و تن چاره‏اي ندارد جز آنكه به دنبال‏ ?روح بيايد ، به زحمت بيفتد و ناراحت شود . اما روح كوچك به دنبال‏ ?خواهشهاي تن مي‏رود ، هر چه را كه تن فرمان بدهد اطاعت مي‏كند . روح كوچك‏ ?بدنبال لقمه براي بدن مي‏رود ، اگر چه از راه دريوزگي و تملق و چاپلوسي‏ ?باشد . روح كوچك دنبال پست و مقام مي‏رود ولو با گروگذاشتن ناموس باشد ?، روح‏كوچك تن به هر ذلت و بدبختي مي‏دهد براي اينكه مي‏خواهد در خانه‏اش‏ ?فرش يا مبل داشته باشد ، آسايش داشته باشد ، خواب راحت داشته باشد . ?اما روح بزرگ به تن نان‏جو مي‏خوراند ، بعد هم بلندش مي‏كند و مي‏گويد ?شب‏زنده‏داري كن . روح بزرگ وقتي كه كوچكترين كوتاهي در وظيفه خودش‏ ?مي‏بيند ، به تن مي‏گويد اين سر را توي اين تنور ببر تا حرارت آن را ?احساس كني و ديگر در كار يتيمان و بيوه‏زنان كوتاهي نكني. ?روح بزرگ آرزو مي‏كند كه در راه هدفهاي الهي و هدفهاي بزرگ خودش كشته‏ ?شود . فرقش شكافته مي‏شود ، خدا را شكر مي‏كند.
روح وقتي كه بزرگ شد ، خواه‏ناخواه بايد در روز عاشورا سيصد زخم به بدنش‏ ?وارد شود . آن تني كه در زير سم اسبها لگدمال مي‏شود ، جريمه يك روحيه‏ ?بزرگ را مي‏دهد ، جريمه يك حماسه را مي‏دهد ، جريمه حق‏پرستي را مي‏دهد ، ?جريمه روح شهيد را مي‏دهد .
و اذا كانت النفوس كبارا ?تعبت في مرادها الاجسام ?وقتي كه روح بزرگ شد به تن مي‏گويد من مي‏خواهم به اين خون ارزش بدهم .
شهيد به چه كسي مي‏گويند ؟ روزي چقدر آدم كشته مي‏شوند ، مثلا هواپيما سقوط ?مي‏كند و عده‏اي كشته مي‏شوند ، چرا به آنها شهيد نمي‏گويند ؟ چرا دور كلمه‏ ?شهيد را هاله‏اي از قدس گرفته است ؟ چون شهيد كسي است كه يك روح بزرگ‏ ?دارد ، روحي كه هدف مقدس دارد ، كسي است كه در راه عقيده كشته شده‏ ?است ، كسي است كه براي خودش كار نكرده است ، كسي است كه در راه حق و ?حقيقت و فضيلت قدم برداشته است . شهيد به خون خودش ارزش مي‏دهد ، ?همان طور كه مثلا يك نفر به ثروت خودش ارزش مي‏دهد و به جاي آنكه‏ ?ثروتش در بانكها ذخيره باشد ، آن را در يك راه خير مصرف مي‏كند كه هر
يك ريالش با مقياس معنا بيش از صدها هزار ريال ارزش داشته باشد ، ?ثروت خود را به صورت يك مؤسسه عام‏المنفعه مفيدفرهنگي ، مذهبي و اخلاقي‏ ?در مي‏آورد و با اين عمل به آن ارزش مي‏دهد . ديگري به فكر خودش ارزش‏ ?مي‏دهد ، به خودش زحمت مي‏دهد و يك كتاب مفيد و اثر علمي به وجود ?مي‏آورد . ديگري به ذوق فني خودش ارزش مي‏دهد و صنعتي را در اختيار بشر ?قرار مي‏دهد???ديگري به خون خودش ارزش مي‏دهد ، در راه رفاه بشريت ، خون خودش را ?فدا مي‏كند . كداميك بيشتر خدمت كرده‏اند ؟ شايد خيال بكنيد علماء يا ?مخترعين و مكتشفين و ثروتمندان بيشتر به بشر خدمت كرده‏اند ، خير ، ?هيچكس به اندازه شهداء به بشريت خدمت نكرده است . چون آنها هستند كه‏ ?راه را براي ديگران باز مي‏كنند و براي بشر آزادي را به هديه مي‏آورند ، ?آنها هستند كه براي بشر محيط عدالت به وجود مي‏آورند كه دانشمندان به كار ?دانش خود مشغول باشد ، مخترع با خيال راحت بكار اختراع خودش مشغول‏ ?باشد ، تاجر تجارت بكند ، محصل درس بخواند و هر كسي كار خودش را انجام‏ ?بدهد . اوست كه محيط را براي ديگران به وجود مي‏آورد . مثل آنها مثل چراغ‏ ?و مثل برق است . اگر چراغ يا برق نباشد ما و شما چكار مي‏توانيم انجام‏ ?دهيم ؟
قرآن كريم پيغمبر ( ص ) را تشبيه به يك چراغ مي‏كند ، بايد چراغ باشد ?تا ظلمتها از ميان برود و هر كسي بتواند بكار خودش مشغول باشد . چقدر ?عالي گفته است اين شاعره زمان ما پروين‏اعتصامي ، خدايش بيامرزد . از ?زبان شاهدي و شمعي مي‏گويد : يك شاهد ، يك محبوب ، يك زيباروي مورد ?توجه ، يك شب تا صبح در كنار شمعي نشست ، هنرنمائيها كرد ، گلدوزيها ?كرد ، صنعتي بخرج داد ، همين كه از كارهايش فارغ شد ، رو كرد به شمع و ?گفت ، نمي‏داني من ديشب چه كارها كردم .
شاهدي گفت به شمعي كامشب
در و ديوار مزين كردم
ديشب از شوق نخفتم يكدم
دوختم جامه و بر تن كردم
كسي ندانست چه سحرآميزي
به پرند از نخ و سوزن كردم
تو بگرد هنر من نرسي
زانكه من بذل سر و تن كردم
يعني براي سر و تن خودم هنر بذل كردم . شمع هم به او جواب داد :
شمع خنديد كه بس تيره شدم
تا زتاريكيت ايمن كردم
پي پيوند گهرهاي تو بس
گهر اشك بدامن كردم
تو مي‏گوئي كه من تا صبح گوهرها را بهم دوختم ، ولي اين گوهر اشك من‏ ?بود كه تا صبح ريخت تا تو توانستي آن گوهرها را در يك رشته بكشي و به‏ ?گردن خود بيندازي .
خرمن عمر من ارسوخته شد
حاصل شوق تو خرمن كردم
من آن كسي هستم كه تا صبح سوختم و تابيدم تا تو به هدف و مقصدت رسيدي‏ ?، بعد مي‏گويد :
كارهايي كه شمردي بر من
تو نكردي ، همه را من كردم
ابن‏سينا قانون ننوشت ، محمدبن‏زكريا الحاوي ننوشت ، سعدي ذوق خودش را ?در بوستان و گلستان نشان نداد ، مولوي همين‏طور ، مگر از پرتو شهداء ، از ?آنهائي كه تمدن عظيم اسلامي را پايه‏گذاري كردند ، موانع را از سر راه‏ ?بشريت برداشتند ، از آنهائي كه مثل شعله‏هائي در يك ظلمتهائي درخشيدند و ?جان خودشان را فدا كردند ، از آنهائي كه سراسر وجودشان حماسه الهي بود ، ?سراسر وجودشان????حق‏خواهي و حق‏پرستي بود ، آنهائي كه پرچم توحيد را در دنيا به اهتزاز ?درآوردند و مستقر كردند ، آنهائي كه منادي عدالت بودند ، منادي حريت و ?آزادي بودند . ما و شما كه اينجا نشسته‏ايم مديون قطرات خون آنها هستيم ،
مديون حماسه‏هاي آنها هستيم . حسين‏بن‏علي ( عليهماالسلام ) سراسر وجودش‏ ?حماسه است .
روانشناسها خصوصا كساني كه بيوگرافي مي‏نويسند ، كوشش مي‏كنند براي‏ ?روحيه‏ها يك كليد شخصيت پيدا كنند . مي‏گويند شخصيت هر كس يك كليد ?معين دارد ، اگر آن را پيدا بكنيد سراسر زندگي او را مي‏توانيد توجيه‏ ?بكنيد . البته بدست آوردن كليد شخصيت افراد خيلي مشكل است ، خصوصا ?شخصيتهاي خيلي بزرگ . عباس‏محمودعقاد دانشمند متفكر مصري ، كتابي نوشته‏ ?بنام عبقريةالامام و در اين كتاب اظهار نظر مي‏كند كه : من كليد شخصيت‏ ?علي را در فروسيت جستجو و پيدا كردم . علي ، مردي است كه در سراسر ?زندگيش چه در ميدان جنگ ، چه در محيط خانواده ، چه در محراب عبادت ، ?چه در مسند حكومت و در هر جائي ، روح مردانگي وجود دارد . فروسيت يعني‏ ?مردانگي ، و مردانگي مافوق شجاعت است . او مي‏گويد كليد شخصيت علي ، ?مردانگي است . ملاي‏رومي حدود هفتصدسال قبل از او به اين نكته پي برده‏ ?بوده است كه در علي ، چيزي بالاتر از شجاعت وجود دارد .
در آن داستان معروف وقتي علي عليه‏السلام دشمنش را به زمين زد و خواست‏ ?او را بكشد ، آن مرد آب دهان خود را به صورت علي ( ع ) انداخت?و علي ( ع ) در آن لحظه او را نكشت و برخاست و قدم زد و بعد كه آمد سر ?او را ببرد آن مرد سؤال كرد : چرا اول مرا نكشتي ؟ گفت چون من تحت‏ ?تأثير غضب خودم قرار گرفتم و نمي‏خواستم دستم حركت بكند در حالي كه خشم‏ ?خودم هم تأثير داشته باشد ، بلكه مي‏خواستم تو را در راه رضاي خدا و ?هدفهاي كلي خلقت كشته باشم . مولوي اين داستان را خيلي عالي به نظم‏ ?درآورده است . اين نظم دو بيت دارد كه به نظر من بهتر از اين در مدح‏ ?علي ( ع ) گفته نشده است ، مي‏گويد:
?تو ترازوي احدخو بوده‏اي
بل زبانه هر ترازو بوده‏اي
در شجاعت شير ربانيستي
در مروت خود كه داند كيستي
در بيت دومش كه مورد نظر من است مي‏گويد :
در شجاعت ، تو اسدالله هستي اما در مروت و مردانگي كه ما فوق شجاعت‏ ?است ، هيچكس نمي‏تواند تو را توصيف بكند ، تو مافوق توصيف هستي . اين‏ ?مرد مصري هم به اينجا رسيده است كه به عقيده او كليد شخصيت علي ( ع ) ?مروت است ، مروئت است ، فروسيت است .
ادعاي اينكه كسي بگويد من كليد شخصيت كسي مانند علي ( ع ) يا ?حسين‏بن‏علي
(عليهماالسلام ) را بدست آورده‏ام ، انصافا ادعاي گزافي است ، ?و من جرأت نمي‏كنم چنين سخني بگويم ، اما اين قدر مي‏توانم ادعا بكنم كه‏ ?در حدودي كه من حسين ( ع ) را شناخته و تاريخچه زندگي او را خوانده‏ام و ?سخنان او را كه متاسفأنه بسياركم به دست ما رسيده است به دست?آورده‏ام ، و در حدودي كه تاريخ عاشورا را كه خوشبختانه اين تاريخ مضبوط
است مطالعه كرده و خطابه‏ها و نصايح و شعارهاي حسين ( ع ) را بدست‏ ?آورده‏ام ، مي‏توانم اين طور بگويم كه از نظر من كليد شخصيت حسين حماسه‏ ?است ، شور است ، عظمت است ، صلابت است ، شدت است ، ايستادگي است، ?حق‏پرستي است .
سخناني كه از حسين بن علي عليهماالسلام نقل شده نادر است ، ولي همان‏ ?مقداري كه هست ، از همين روح حكايت مي‏كند . از حسين‏بن‏علي ( عليهماالسلام‏ ?) پرسيدند ، شما سخني را كه با گوش خودت از پيغمبر ( ص ) شنيده باشي‏ ?براي ما نقل بكن . ببينيد انتخاب حسين
( ع ) از سخنان پيغمبر ( ص ) ?چگونه است ، از همين جا شما مي‏توانيد مقدار شخصيت او را بدست آوريد . ?حسين عليه‏السلام گفت آنچه كه من از پيغمبر ( ص ) شنيده‏ام اين است :
« ان الله تعالي يحب معالي الامور و اشرافها و يكره سفسافها » ، خدا كارهاي بزرگ و مرتفع را دوست مي‏دارد ، از چيزهاي پست بدش مي‏آيد . رفعت و عظمت را ببينيد كه وقتي مي‏خواهد سخني از پيغمبر ( ص ) نقل كند ، اين چنين سخني را انتخاب مي‏كند . در واقع دارد خودش را نشان مي‏دهد . از حسين عليه‏السلام اشعاري هم بدست ما رسيده است كه باز همين روح در آن‏ متجلي است :
سبقت العالمين الي المعاني
بحسن خليقة و علو همه ??
ولاح بحكمتي نورالهدي في
ليال في الضلالة مدلهمه
يريد الجاحدون ليطفؤن
و يابي الله الا ان يتمه
سخنان بسيار محدودي كه از حسين عليه‏السلام به ما رسيده همين طور است . ?اينها مربوط به حادثه عاشورا هم نيست ، مربوط به قبل از آن است و ربطي‏ ?به آنجا ندارد . سخن ديگر از او اين است : « موت في عز خير من حياة في‏ ?ذل » مردن با عزت و شرافت از زندگي با ذلت بهتر است . جمله ديگري كه‏ ?باز از او نقل كرده‏اند اين است : « ان جميع ما طلعت عليه الشمس في‏ ?مشارق الارض و مغاربها ، بحرها و برها و سهلها و جبلها عند ولي من اولياء
الله و اهل المعرفة بحق الله كفيئي الظلال » ضمنا شما از اينجا ?بفهميد يك مردي كه حماسه الهي است فرقش با ديگران چيست ؟ مي‏گويد جميع‏ ?آنچه خورشيد بر آن طلوع مي‏كند ، تمام دنيا و مافيها ، درياي آن و خشكي آن‏ ?، كوه و دشت آن در نزد كسي كه با خداي خودش آشنائي دارد و عظمت الهي‏ ?را درك كرده است و در پيشگاه الهي سر سپرده است ، مثل يك سايه است . ?بعد اين‏طور ادامه مي‏دهد : « الا حر يدع هذه اللماظة لاهلها » آيا يك‏ ?آزادمرد پيدا نمي‏شود كه به دنيا و مافيهاي آن بي‏اعتناء باشد ؟ دنيا و ?مافيها براي انساني كه بخواهد خود را برده و بنده آن بكند ، به آن طمع‏ ?داشته باشد و آن را هدف كار خودش قرار بدهد ، مثل لماظه است مي‏دانيد ?لماظه چيست ؟ آدم وقتي غذا مي‏خورد ، لاي دندانهايش????يك چيزهايي ، مثلا يك تكه گوشتي باقي مي‏ماند كه با خلال آن را درمي‏آورد ،?همان را لماظه مي‏گويند . يزيد و ملك يزيد و دنيا و مافيهايش در منطق‏ حسين عليه السلام لماظه هستند . بعد مي‏گويد ، ايهاالناس در دنيا بجز خدا ?چيزي پيدا نمي‏شود كه اين ارزش را داشته باشد كه شما جان و نفس خودتان‏ ?را به آن بفروشيد ، خودتان را نفروشيد ، آزاد مرد باشيد ، خودفروش‏ ?نباشيد .
جمله‏اي ديگر : « الناس عبيدالدنيا » مردم را به حالت بردگي و ?بندگيشان اين طور تحقير مي‏كند كه عيب مردم اين است كه بنده دنيا هستند ، ?برده‏صفت هستند ، بنده مطامع خودشان هستند . روي همين جهت ، دين كه جوهر آزادي است و انسان را از غير خدا آزاد و بنده حقيقت مي‏كند ، در عمق‏ ?روحشان اثر نگذاشته است « و الدين لعق علي السنتهم يحوطونه ما درت‏ ?معائشهم فاذا محصوا بالبلاء قل الديانون ».
ابوذر غفاري را عثمان تبعيد مي‏كند و اعلام مي‏كند كه احدي حق ندارد اين‏ ?مرد را كه از نظر حكومت مجرم است مشايعت كند . ولي علي ( ع ) اعتنا به‏ ?اين فرمان خليفه نمي‏كند كند و خودش و حسن و حسين ( عليهماالسلام ) او را ?مشايعت مي‏كنند . هر كدام از آنها جمله‏هائي دارند ، حسين‏بن‏علي ( ?عليهماالسلام ) هم جمله‏اي دارد كه مبين پرتو روحش است . ابوذر شيعه علي‏ ?( ع ) است و در سنين عمري مانند سنين علي ( ع ) ، و شايد هم از علي ( ع‏ ?) بزرگتر باشد لذا???حسين عليه‏السلام او را عمو خطاب مي‏كند و مي‏گويد عمو جان ! نصيحت من به‏ ?تو اين است : « اسأل الله الصبر و النصر ، و استعذ به من الجشع و الجزع‏»
عموجان ! از خدا مقاومت و ياري بخواه و از اينكه حرص بر تو ?غالب بشود كه بدبخت مي‏شوي بر خدا پناه ببر ، از جزع بترس . عمو جان !
توصيه من به تو اين است كه مبادا در مقابل فشارها و ظلمها اظهار جزع و ?ناتواني بكني . اين چه روحيه‏اي است كه در تمام سخنانش اين روح كه ما از ?آن غافل هستيم متجلي است . آن سخن اولش ، كه گفت : « خط الموت علي‏ ?ولد آدم مخط القلادة علي جيد الفتاة و ما اولهني الي اسلافي اشتياق يعقوب‏ الي يوسف ». در بين راه كه به كربلا مي‏روند ، بعضيها با او صحبت‏ ?مي‏كنند كه نرو خطر دارد ، و حسين عليه‏السلام در جواب ، اين شعرها را ?مي‏خواند: سامضي و ما بالموت عار علي الفتي
اذا مانوي حقا و جاهد مسلما
و واسي الرجال الصالحين بنفسه
و فارق مثبورا و خالف مجرما
اقدم نفسي لا اريد بقائها
لتلقي خميسا في الهياج عرمرما
فان عشت لم اندم و ان مت لم الم
كفي بك ذلا ان تعيش و ترغما
به من مي‏گوئيد نرو ، ولي خواهم رفت . مي‏گوئيد كشته مي‏شوم ، مگر مردن‏ براي يك‏جوانمرد ننگ است ؟ مردن آن وقت ننگ است كه هدف انسان پست‏ باشد و بخواهد براي آقائي و رياست كشته بشود كه مي‏گويند به هدفش نرسيد . اما براي آن كسي كه براي اعلاي كلمه حق و در راه حق كشته مي‏شود كه ننگ‏ نيست . چرا كه در راهي قدم برمي‏دارد كه صالحين و شايستگان بندگان خدا قدم برداشته‏اند .
پس چون در راهي قدم بر مي‏دارد كه با يك آدم هلاك شده بدبخت و گناهكار مثل يزيد مخالفت مي‏كند بگذار كشته بشود . شما مي‏گوئيد كشته‏ مي‏شوم ، يكي از اين دو بيشتر نيست: يا زنده مي‏مانم يا كشته مي‏شوم . « فان عشت لم اندم » اگر زنده ماندم ، كسي نمي‏گويد تو چرا زنده ماندي . « و ان مت لم الم‏» و اگر در اين راه كشته بشوم ، احدي در دنيا مرا ملامت‏
نخواهد كرد اگر بداند كه من در چه راهي رفتم ، كفي بك ذلا ان تعيش و ترغما ، براي بدبختي و ذلت تو كافي است كه زندگي بكني اما دماغت را به خاك‏ بمالند . باز مي‏بينيد كه حماسه??است . در بين راه نيز خطابه مي‏خواند و مي‏فرمايد : « الا ترون ان الحق لا يعمل به و ان الباطل لا يتناهي عنه » ، بعد در آخرش مي‏فرمايد :
« اني لا اري الموت الا سعادة و لا الحيوة مع الظالمين الا برما » من‏ مردن را براي خودم سعادت ، و زندگي با ستمگران را موجب ملامت مي‏بينم . اگر بخواهم همه سخنان او را بيان كنم طولاني مي‏شود . مي‏پردازم به شب‏ عاشورا و به نكته‏اي اشاره مي‏كنم كه معمولا به اين نكات كمتر توجه مي‏كنيم‏ .
هر كس ديگري ، هر شخصيت تاريخي ، در شرايطي قرار بگيرد كه حسين‏بن‏علي‏ عليهما السلام در شب عاشورا قرار گرفت ، يعني در شرايطي كه تمام راههاي‏ قوت و غلبه ظاهري بر دشمن بر او بسته باشد ، و قطعا بداند كه خود و اصحابش بدست دشمن كشته مي‏شوند ، در چنين شرايطي زبان به شكايت باز مي‏كند و اين را تاريخ گواهي مي‏دهد . جملاتي مي‏گويند نظير : تف بر اين‏ ?روزگار ، افسوس كه طبيعت با من مساعدت نكرد . مي‏گويند وقتي ناپلئون در مسكو دچار آن حادثه شد ، گفت : افسوس كه طبيعت چند ساعت با من‏ مخالفت كرد . ديگري دستش را بهم مي‏زند و مي‏گويد : روي تو اي روزگار سياه باد كه ما را به اين شكل در آوردي .??
اما حسين‏بن‏علي ( عليهماالسلام ) اصحابش را جمع مي‏كند چنانكه گوئي روحش‏ از هر شخص موفقي بيشتر موج مي‏زند ، و مي‏فرمايد : « اثني علي الله احسن‏ الثناء و احمده علي السراء و الضراء ، اللهم اني احمدك علي ان اكرمتنا ?بالنبوة ، و علمتنا القرآن ، و فقهتنا في الدين» مثل اينكه تمام‏ محيط برايش مساعد است و واقعا هم مساعد بود ، آن شرايط براي كسي‏ نامساعد است كه هدفش حكومت دنيوي باشد . براي كسي كه حتي حكومت و همه‏
چيز را در راه حق و حقيقت مي‏خواهد ، و مي‏بيند در راه خودش قدم برداشته‏ ، محيط مساعد است . او جز سپاس و شكر چيز ديگري نمي‏بيند .
از شعارهاي روز عاشوراي حسين عليه‏السلام يكي اينست :
الموت اولي من ركوب العار
و العار اولي من دخول النار
تا آخرين لحظه‏ها عملش ، حركاتش ، سكناتش ، سخنانش ، تمام حق‏خواهي ، حق پرستي و موجي از حماسه است . شب تاسوعا كه براي آخرين بار به او عرضه مي‏دارند يا كشته شدن يا تسليم ! اظهار مي‏دارد ، « و الله لا اعطيكم‏ بيدي اعطاء الذليل و لا افر فرار العبيد ».
به خدا قسم كه من هرگز نه دست ذلت به شما مي‏دهم و نه مثل??بردگان فرار مي‏كنم . مردانه مقاومت مي‏كنم تا كشته بشوم . آن ?اعتهاي آخر ?، اباعبدالله ( ع ) باز همان است . باور نكنيد كه اباعبدالله اين جمله‏ ?را گفته باشد : « اسقوني شربة من الماء فقد نشطت كبدي » . من كه اين‏ ?جمله را در جائي نديده‏ام ، حسين ( ع ) اهل اين‏جور درخواستها نبود ، بلكه‏ او در مقابل لشكر دشمن مي‏ايستد و فرياد مي‏كند : « الا و ان الدعي ابن‏ ?الدعي قد ركز بين اثنتين بين السلة و الذلة و هيهات منا الذلة يابي الله‏ ?ذالك لنا و رسوله و المؤمنون و حجور طابت و ظهرت »
مردم كوفه ! آن ناكس پسر ناكس ، آن زنازاده پسر زنازاده ، امير شما ، ?فرمانده كل شما ، آن كسي كه شما به فرمان او آمده‏ايد به من گفته است كه‏ ?از اين دو كار يكي را انتخاب كن يا شمشير ، يا تن به ذلت دادن ، آيا من‏ ?تن به ذلت بدهم ؟ هيهات كه ما زير بار ذلت برويم ! ما تن خودمان را در ?جلوي شمشيرها قرار مي‏دهيم ولي روح خودمان را در جلوي شمشير ذلت هرگز ?فرود نمي‏آوريم . خداي من كه در راه رضاي او قدم بر مي‏دارم راضي نيست و مي‏گويد نكن ، پيغمبر ( ص ) كه وابسته به مكتب او هستم ، مي‏گويد نكن ، ?آن دامنهايي كه من در آنها بزرگ شده‏ام ، دامن علي ( ع ) كه روي زانوي او ?نشسته‏ام به من مي‏گويد تن به ذلت نده .
اين يك حماسه است اما نه يك حماسه شخصي يا قومي . در?آن منيت نيست ، در آن خود پرستي نيست ، خدا پرستي است. در روز عاشورا?
حسين?عليه‏السلام حد آخر مقاومت را هم مي‏كند ، ديگر وقتي است كه به كلي‏?
توانايي از?بدنش سلب شده است . يكي از تيراندازان ستمكار تير زهرآلودي‏?
را به كمان مي‏كند?و بسوي اباعبدالله (ع) مي‏اندازد كه در سينه?
اباعبدالله ( ع ) مي‏نشيند و آقا?ديگر بي‏اختيار روي زمين مي‏افتد . چه‏?
مي‏گويد ؟ آيا در اين لحظه تن به ذلت?مي‏دهد ؟ آيا خواهش و تمنا مي‏كند ؟?
نه ، بلكه بعد از گذشت اين دوره جنگيدن?رويش را بسوي همان قبله‏اي كه از?
آن هرگز منحرف نشده است مي‏كند و مي‏فرمايد: «رضا بقضائك و تسليما?
لامرك و لا معبود سواك يا غياث المستغيثين» اين?است حماسه الهي‏?
، اين است حماسه انساني???
"و لا حول و لا قوة الا بالله?العلي العظيم و صلي الله علي محمد و آله‏?
الطاهرين".
يکشنبه 15 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 296]