حسن فتحي: تعزيه بدون عنصر ايراني معنا ندارد

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: حسن فتحي: تعزيه بدون عنصر ايراني معنا ندارد
در آستانه ماه محرم، دومين همايش «تصوير عاشورا» آغاز به كار كرد. اين دوره از همايش با حضور ٣٥ فيلم در سه بخش مستند، داستاني و پويانمايي برگزار شده است و پس از سه روز نمايش فيلم، آثار مورد داوري قرار مي گيرد.

يكي از برنامه هاي اين همايش برگزاري نشست هاي تخصصي با حضور دست اندركاران و فيلم سازان است كه در نخستين روز از برگزاري اين همايش، حسن فتحي فيلم ساز و حسين معززي نيا در مقام منتقد درخصوص عاشورا و سينما سخن گفتند.

در اين نشست، ابتدا معززي نيا با اشاره به واقعه عاشورا و نگاهي كه مي توان به آن داشت، گفت: به واقعه عاشورا به دوگونه مي توان نگاه كرد. يك نگاه كاملا سنتي كه در گذشته ما و پيش از آن كه به شيوه روشنفكرانه آن را ارزيابي كنيم، وجود داشت.

اين نگاه در واقع نوعي شبيه سازي موقعيت بود كه ما را تحت تاثير قرار مي داد. اما نكته مهم اين است كه چطور مي توان به اين اتفاق نزديك شد و بازتاب تاثير اين فرهنگ را نشان داد. ضمن اين كه اين روند را هم بايد آسيب شناسي كرد تا به نمونه هاي موفق تري برسيم، چون عاشورا ابعاد ناخودآگاه فردي، جمعي و قومي ما را شكل داده است.

سپس حسن فتحي، كارگردان مجموعه تلويزيوني« شب دهم» در مورد ساخت اين مجموعه، گفت: به نظر من بهتر است كه فيلم ساز فيلم بسازد و منتقدان درباره اثر صحبت كنند. اما مسئله تئوري مولف، موضوعي قابل توجه است و حالا بعد از پنج سال احساسم اين است كه صاحب سريال «شب دهم» نيستم و الان به اندازه تعداد آدم هايي كه اين سريال را ديده اند، اين كار صاحب اثر دارد و من يكي از صاحبان اين اثر هستم.

من ذهنيت خاصي در مورد تاريخ و اسطوره دارم و سراغ هر نكته از تاريخ با ذهنيت معاصر مي روم. در واقع با اين تفكر مي توان، زشت و زيبا و بد و خوب را در تاريخ نهاد و به واسطه شرايط خاص روزگار خود با تاريخ ارتباط برقرار كرد. نياكان ايراني ما در سده هاي بعد از اسلام، با عاشورا پيوند خوردند. ضمن اين كه نزد هيچ كشور اسلامي هم شور و شعفي كه ايرانيان نسبت به تجربه عاشورا دارند، ديده نمي شود. شعر، نقاشي، ادبيات، معماري و حتي رفتارشناسي اين واقعه دربين مردم جامعه ما وجود دارد. در طول تاريخ به فراخور تجربه سياسي و اجتماعي كه داشتيم، با عزا، مصيبت و با اتكا به تجربه خود با عاشورا آشنا شديم.

فتحي در ادامه اين نشست گفت: ما در حماسه عاشورا فقط مظلوميت امام حسين(ع) را نديديم بلكه مظلوميت خود را هم ديديم و در روضه خواني ها و تعزيه خواني ها شيون و زاري كرديم؛ در واقع آشنايي ما با حماسه عاشورا از يك فيلتر تاريخي كه شامل يك تجربه بوده، عبور كرده و نمايش تعزيه يكي از آن موارد است. در نمايش تعزيه عنصر خيال فرد ايراني با واقعه عاشورا آميخته شده و چنين هنري را شكل داده است. تعزيه ذكر مصائب و واقعه عاشوراست و بدون عنصر ايراني، معنا ندارد. به همين دليل در تعزيه به شدت عنصر ايراني را مشاهده مي كنيم كه از يك منظر جانگداز است و از منظر ديگر باشكوه .فتحي با اشاره به گذر قرون و تاثير اين واقعه بر هنر اقوام ايراني گفت: نتيجه اين گذر، طومارها و آواهاي تعزيه اي است و به گفته كلنل وزيري، اگر تعزيه نداشتيم، حتي موسيقي سنتي هم نداشتيم.وقتي به سراغ حماسه و اسطوره مي رويم، بي ترديد بايد با ذهنيت امروزي با آن برخورد كنيم و اين ذهنيت بايد براساس ارزش هاي پذيرفته شده و عام جامعه باشد. رويكرد ديگر ،ساخت آثار تاريخي است. البته اگر اين رويكرد خلاف فرهنگ عموم جامعه باشد، نتايج خاصي دربر خواهد داشت اين حركت از اواخر قرن ١٩ شروع شد و تحت عنوان اسطوره شكني ادامه يافت. ولي امروز با ذهنيت انسان معاصر و امروزي وارد فضاي مدرنيته شده ايم و به همين ترتيب، سراغ تاريخ و سنت هاي تاريخي مي رويم. البته در رويكرد به مدرنيته و سنت، نوعي چالش هم به وجود مي آيد كه نوعي تعارض ميان سنت و مدرنيته را سبب شده است.فتحي در مورد ساخت سريال «شب دهم» گفت: با ساخت اين مجموعه، به پاسخ هاي بسياري كه در ذهنم بود، دست پيدا كردم و كسي ساخت اين سريال را سفارش نداد و حتي كسي خبر نداشت كه چنين فيلم نامه اي را مي نويسم.

تابستان سال ٨٠ به قول پائولوكوئيلو همان لحظه جادويي زندگي من اتفاق افتاد و اين فيلم نامه را نوشتم. آن زمان مي خواستم نگاهي مدرن و امروزي به عاشورا داشته باشم و حاصل كار من «شب دهم» بود. در اين اثر، نسبت زيبايي بين عشق زميني و عشق آسماني وجود دارد. دغدغه ديگر من زبان فارسي بود. چون طبق آماري كه اعلام شده، تعداد واژگان زبان انگليسي يك ميليون واژه است و زبان فارسي با پيشينه چند هزار ساله فقط يك صد هزار واژه است.در حالي كه زبان فارسي، زبان شعر، فلسفه، هنر و راز و نياز بوده است. ما حتي در آن دوره كه وسايل ارتباطي و تلويزيون، راديو و... نداشتيم، آيين سخنوري داشتيم و اين دغدغه را داشتم كه به زبان از ياد رفته بپردازم و دل مشغولي ديگر من تعزيه بود و در نهايت داستان شيخ صنعان كه همان عشق زميني و آسماني بود و در يك مقطع در قالب يك قصه همه اين ها تركيب شد و نتيجه آن سريال «شب دهم» بود.

فتحي همچنين با اشاره به فعاليت هاي مركز گسترش سينماي مستند و تجربي گفت: اين مركز متولي تجربه در سينماست. در حوزه سينماي تجربي و آوانگارد نيز تجربه دارد. وقتي كه نگاه آوانگارد در سينماي غرب شكل گرفت، موضوع اصلي واقعيت هاي معاصر زندگي فيلم ساز بود و با اين شگرد سراغ تاريخ هم رفتند. بعد از مدتي كه فرهنگ رفته رفته بسط پيدا كرد، به مسائل اسطوره اي هم به تدريج پرداخته شد. اگر امروز يك سينما و گرايش سينمايي آوانگارد داشته باشيم و سينماي تجربي را هم جدي بگيريم، بدون ترديد به سراغ تاريخ و اسطوره خواهيم رفت.

يكي از اين وقايع كه خصلت تاريخي، اعتقادي و اسطوره اي دارد، عاشوراست. اين اتفاقي است كه فرآيند آن در حال شكل گيري است ولي فضاي سياسي و فرهنگي هم بايد چنين امكاني را فراهم كند. البته ما فيلم سازان خوبي داريم ولي با محدوديت هايي مواجه هستيم. با اين حال بايد ديد كه چطور مي توان اين محدوديت ها را رفع كرد و داخل متن قضيه شد. حتي در مورد ساخت فيلمي در مورد امام حسين(ع) و كربلا هم با محدوديت هايي روبه رو هستيم. با توجه به اين حساسيت ها، محدوديت ها و مصلحت انديشي ها چگونه مي توان به تجربه عاشورا نزديك شد؟ وقتي در مورد امام حسين(ع) نمي توانيم به راحتي كاري بسازيم، چطور مي توانيم در زمينه ساخت فيلم آوانگارد تجربي كار كنيم؟

فتحي همچنين گفت: تجربه ، به ما كمك مي كند تا به شعاري بودن فكر نكنيم. مبناي عزيمت هر فيلم ساز بيش از آن كه از دنياي بيرون باشد، از دنياي دروني اوست، در واقع همان دنيايي كه بر او گذشته است. فيلم سازي مي تواند فيلم خوبي بسازد كه بازتاب زندگي وي در آن نمود داشته باشد. اگر به سراغ موضوعي برويد كه انس و الفتي به آن نداشته باشيد، درمي يابيد كه آن اثر به شما تعلق ندارد. اما با رجوع به الگوهاي كهن كه در تاريخ ما وجود دارد و ريشه در اسطوره و اتفاقات تاريخي هم دارد، مي توانيم آثار خوبي را ارائه دهيم.

امام حسين(ع) و يارانش در راه يك باور كه سعادت انسان ها مبتني بر آن است، جان خود را فدا مي كنند تا به عدالت و آزادي برسند و فكر نمي كنم در هيچ فرهنگي با چنين خصايصي مخالفتي شود.

دومين همايش تصوير عاشورا تا امروز به نمايش فيلم ها اختصاص دارد و پس از داوري روز سه شنبه در مراسم اختتاميه كه در فرهنگسراي هنر برگزار مي شود، برترين ها معرفي خواهند شد.
يکشنبه 8 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 91]