اخلاق و كلاس درس فلسفه

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: اخلاق و كلاس درس فلسفه
خبرگزاري مهر - گروه دين و انديشه: اينكه آيا يك معلم فلسفه اين حق را دارد كه در كلاس درس خود از مواضع فلسفي خاصي دفاع نمايد و يا اينكه آيا با اين كار وي خطايي آموزشي را مرتكب شده يا حقوق دانش آموزان و دانشجويان را نقض كرده پرسشهايي مهم براي هر فردي است كه خواهان فهمي عميق در باب تدريس فلسفه است.

براي تلاش در جواب به اين پرسش ما مي توانيم از شاهدي جالب‌توجه آغاز كنيم. به طور حتم اين پرسش در علومي مانند شيمي، فيزيك يا تاريخ هم مطرح است و دليل طرحش دو امر است.

از يكسو در اين علوم ما توافقي قابل توجه را در باب نتايج آموزه ها مشاهده مي‌كنيم و از سوي ديگر اين آموزه ها به عنوان علومي عيني قلمداد مي شوند كه اطلاعاتي را در باب واقعيت ارائه مي‌كنند. شكي نيست توافقي كه در علومي چون: فيزيك و شيمي به دست مي‌آيد در فلسفه قابل حصول نيست و همچنين آشكار است كه توجيهي كافي براي دفاع از موضعي فلسفي در كلاس درس بايد مبتني بر ارزشي شناختي و عينيت معرفت باشد كه رسيدن بدان كاري شاق است.

بنابراين فقدان توافق گسترده و وسيع به خودي خود دليلي براي اعضاي ديگر رشته‌ها نيست تا آنها آموزش و انتشار ديدگاههاي شخصي شان را ناديده بگيرند. اگر به طور مثال يك فيزيكدان حقيقتي انقلابي و دوران ساز را كشف كرد كه به وسبله بيشتر همكارانش پذيرفته نيست هيچ كس او را از ارائه و حمايت از كشفش در كلاس درس منع نمي كند. باور خود فرد به اينكه كشفي عيني در زمينه اي از حقايق واقعي صورت داده كفايت مي كند كه در كلاس درس آن نظريه را مطرح و از آن دفاع نمايد.

در واقع فردي ممكن است در خود الزامي اخلاقي را براي دفاع از نظريه اش در كلاس درس فيزيك بيابد حتي اگر ترديدهايي هم در باب صدق يا كذبش دارا است. دسترسي به دانش عيني در اينجا به معناي توجيه كامل و حمايت از موضعي خاص است كه فرضيه اي صادق و درست از سوي جامعه علمي قلمداد مي شود.

در فلسفه اما پرسش بر سر فقدان توافق در اين زمينه ها نيست بلكه پرسش بر سر فرضي بنيادين است كه فلسفه قادر نيست حقيقتي عيني را نشان دهد و حتي روش كلي و عمومي را براي فعاليت علمي ارائه كند. اين نكته دليل در دست مخالفان ارائه مواضع فلسفي در كلاس درس مي دهد.

اگر ما بتوانيم در نشان دادن قابليت فيلسوفان براي داشتن روشهاي عقلاني مرتبط با دانش صادق موفق باشيم ( همانگونه كه افلاطون و ارسطو و ديگر فيلسوفان در اين راستا تلاش كرده اند) آنگاه نتيجه مي گيريم كه دفاع از محتواي فلسفي به هيچ عنوان نمي تواند پرمناقشه تر از دفاع از مواضع و اصول فيزيك و شيمي در نظر گرفته شود.

اگر شكاكيت افراطي و نسبي گرايي كه مسائلي جدي در مقابل شكلي از دانش عيني مطرح مي كنند از سوي استاد يا استاديار فلسفه مورد دفاع قرار گيرد آنگاه متوليان آموزشي مي توانند اين ديدگاهها را ديدگاههاي شخصي قلمداد كنند و از آن بابت كه استاد و استاديار اين آموزه ها را به عنوان حقايق عيني مطرح كرده اند ايراد بگيرند. از موضع يك نسبي گرا هر دفاعي از موضع خصوصي و ذهني شكلي از فريب دانش اموزان و دانشجوبان قلمداد مي گرددد كه موضعي شخصي را دانشي فلسفي و عيني قلمداد مي كند.

اما از آنجا كه فلسفه در كنه خودش جستجوي حكمت و حقيقت را شامل مي شود و مواضع نسبي گرايانه و شك گرايانه خودابطالند و در مقابل ادعا كسب شناخت از طريق فلسفه قرار مي گيرند چنين مواضعي بدان جا ختم مي شوند كه ما مخالف تدريس اين مضامين در كلاس درس باشيم. اين موضع البته به نظر ما قابل دفاع نيست. توجه داشته باشيد كه هر تلاشي براي پرهيز از ارائه موضعي فلسفي در كلاس درس هم نامطلوب و هم نامقدور است.

اين ايده كه انسان نبايد از نظريه اي در كلاس درس حمايت كند موضعي فلسفي است و دفاع از آن خود به كلاس درس و ارائه آن در آنجا نياز دارد! در كتاب "مابعدالطبيعه" ارسطو هنگامي كه از رفتار شك گرايانه كرايتيلوس سخن به ميان مي آيد كه اين يكي از شاگردان هراكليتوس است تلاش او براي سازگاري كامل با شك گرايي اش ناكام مي ماند. اين شكاكيت به اعتدال در طرفداري از هر موضعي در كلاس درس ختم مي شود و اما حالت افراطي آن به سكوت براي سالها مي انجامد. اين شكاكيت او را از هر ابراز نظر باز مي دارد. اما ارسطو به ما گوشزد مي كند كه او هنوز ناچار است پاره اي از مواضع خود را به ايما و اشاره هم كه شده نسبت به پرسشهايي ابراز كند.

حتي اشارات او، وي را از ابراز حقيقت مطلق و دفاع از اصولي نظير اصل امتناع تناقض وا مي دارند. اگر معلم شك گرا به اين اصل شك كند و آن را رد نمايد حتي ايما و اشاره هاي وي شك‌گرايي‌اش را رد مي‌كنند. بنابراين حتي شك‌گراترين افراد ، آنها كه با حركت انگشت حرف مي زنند، اصل امتناع تناقض را تأييد مي كنند. اين نه مقدور و نه مطوب است كه از استاد و معلم فلسفه بخواهيم كه از ارائه مواضع شخصي اش پرهيز كند. در واقع انسان بايد از آنها بخواهد كه در كلاس درس فلسفه ورزي كنند و اين كار راهم به بهترين نحوه ممكن صورت دهند.
جمعه 6 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 80]