جاده‌هاي ايران، بلاي جان انسان‌ها و يوزها

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: جاده‌هاي ايران، بلاي جان انسان‌ها و يوزها
هفته گذشته 2 قلاده از آخرين بازمانده‌هاي يوزپلنگ ايراني در تصادفات جاده‌هاي يزد و كرمان جان سپردند

مژگان جمشيدي: تصادف دو قلاده يوز پلنگ ايراني با خودروهاي عبوري در دو استان كرمان و يزد در هفته گذشته، بار ديگر نگراني از انقراض زودهنگام آخرين بازمانده هاي يوزايراني را شدت بخشيد.
اين نگراني زماني دوچندان شد كه پايگاه خبري سبزپرس اعلام كرد تنها در يك روز ( پنجشنبه 6 آذر ماه) دو يوز پلنگ قرباني جاده سازي هاي غير استاندارد ايران راه در مناطق حفاظت شده شدند.
صبح روز 6 آذر ماه نخست لاشه يك يوز ايراني در كنار جاده يزد- شيراز كه از قلب منطقه حفاظت شده «كالمند و بهادران» عبور داده شده، يافت شد و ساعاتي بعد در شامگاه اين روز، لاشه يك يوز ديگر باز هم در كنار جاده و اين بار در محور راور - كرمان كشف شد .
كارشناسان علت مرگ هر دوي اين يوز پلنگ ها را ضربه سنگين ناشي از برخورد با خودروهاي عبوري در جاده عنوان كرده اند. اين درحالي است كه كم شدن ناگهاني دو يوز از جمعيت كوچك باقيمانده يوزپلنگ‌ها، در نوع خود مي تواند يك فاجعه به حساب آيد.
بدين ترتيب شمار يوزپلنگ هايي كه در مدت يكسال و نيم اخير در اثر برخورد با خودروها كشته شدند به 4 قلاده افزايش يافت كه 3 قلاده از آنها فقط در منطقه حفاظت شده كالمند و بهادران يزد توسط خودروهاي عبوري زير گرفته شدند .
يوزپلنگ آسيايي كه زماني در سراسر قاره آسيا از فلسطين اشغالي تا هند پراكندگي داشت امروز در سراسر اين قاره منقرض شده و تنها جمعيت محدودي از اين گونه در ايران باقي مانده، از اين رو بسياري از كارشناسان آن را يوزپلنگ ايراني خطاب مي كنند.
يوزپلنگ سريع‌ترين دونده روي زمين و يكي از معدود گربه سانان جهان است كه از قلمرو وسيعي برخوردار است. اين گونه جانوري به دليل شكار بي رويه و تخريب زيستگاه‌هاي دشتي و استپي در بسياري ازمناطق ايران منقرض شده و از آنجا كه انقراض آن، به عنوان يكي از بزرگترين پستانداران ايران، مي تواند در نوع يك فاجعه براي تنوع زيستي كشور و جهان به شمار آيد، لذا از سال 1380 با كمك مالي و فني برنامه عمران سازمان ملل، صندوق تسهيلات جهاني و صندوق جهاني حيات وحش، پروژه اي به منظور حفاظت از زيستگاه‌ها و آخرين بازمانده هاي يوزپلنگ آسيايي در ايران آغاز بكار كرد تاشايد روند انقراض يوزها كندتر شود .
اما با وجود همه تلاش هاي صورت گرفته توسط كارشناسان و محيط بانان محيط زيست، اين گونه جانوري همچنان با تهديدات بسياري مواجه است كه ادامه حيات اين جانور را با بحران مواجه ساخته است. هرچند در اين ميان گاهي خبرهاي خوشي هم از زيستگاه‌هاي يوز مي رسد و اينكه محيط بانان موفق مي شوند تصاويري اميدوار كننده از گروههاي 3 تايي يا 4 تايي يوزها را بر روي دوربين ثبت كنند، اما در نهايت هرگونه كاهش جمعيت اين‌چنيني در اثر دخالت هاي انساني، حتي اگر محدود به دو فرد هم باشد، باز هم يك عامل تهديد كننده به شمار مي رود.
به گفته مهندس جورابچيان ، مدير پروژه حفاظت از يوز آسيايي، در حال حاضر پيش بيني مي شود حدود 60 قلاده يوزپلنگ در ايران باقي مانده باشد اما چراي بي‌رويه دام ، كمبود طعمه هاي يوز همچون آهو و قوچ و ميش در زيستگاه‌ها و احداث جاده هاي متعدد در مناطق زيست يوز و در محل كريدورهاي اين جانور ، نسل اين گربه سان كمياب ايراني را در خطر قرار داده است .

پروژه حفاظت از يوز پلنگ ارزيابي مي شود
7 سال از آغاز بكار پروژه حفاظت از يوزپلنگ آسيايي مي‌گذرد و در اين مدت بالغ بر يك ميليون و 600 هزار دلار توسط سازمان ملل و دولت ايران براي حفاظت از زيستگاه‌هاي يوز ايراني هزينه شده است، هرچند اين پروژه در ابتدا براي 4 سال تعيين شده بود اما به درخواست سازمان محيط زيست اين پروژه دو سال ديگر هم تمديد شد و بعد از گذشت دو سال همچنان به كار خود ادامه مي دهد .
به خدمت گرفتن نيروهاي محيط‌بان جديد براي بالابردن ضريب امنيتي زيستگاه‌هاي يوز، آموزش جوامع محلي براي همكاري در پروژه نجات آخرين بازمانده هاي يوز ايران، شناسايي مناطق جديد كه احتمال زيست يوز در آنجا نيز وجود دارد، نصب گردنبدهاي ردياب بر روي دو يوزپلنگ، تهيه نقشه پراكندگي يوزهاي ايران ، نصب دوربين هاي تله اي در برخي مناطق براي عكاسي از يوزها، تهيه فيلم از يوز به مدت يك ساعت و تهيه بيش از 150 قطعه عكس از اين جانور نمونه اي از تلاش هاي صورت گرفته كارشناسان پروژه حفاظت از يوزپلنگ ايراني در اين مدت بوده است و امروز اين پروژه توسط يك ارزياب ملي و يك ارزياب بين المللي قرار است ارزيابي شود.
دكتر عليزاده، عضو هيئت علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران، به عنوان ارزياب ملي انتخاب شده و «ارس برايتن موزر»، رييس گروه گربه سانان اتحاديه جهاني حفاظت (IUCN) نيز ارزياب بين المللي است كه دوهفته قبل به ايران سفر كرد تا بعد از بازديد از زيستگاه‌هاي يوز و بررسي اقدامات صورت گرفته توسط كارشناسان ايراني ، گزارش نهايي خود را به سازمان ملل ارائه كند. اما «موزر» ارائه هرگونه اطلاعات از اين ارزيابي را منوط به اتمام مطالعات و بررسيهايش در ايران عنوان كرد.

«موزر»: از ساخت جاده در مناطق زيست يوز جلوگيري شود
رئيس گروه گربه سانان اتحاديه جهاني حفاظت در گفت‌وگو با خبرآنلاين درباره تلفات جاده اي يوزپلنگ ها و اينكه تنها از ماه مارس 2007 تاكنون 4 يوزپلنگ طبق گزارش هاي رسمي در اثر برخورد با خودروها كشته شدند، گفت: جانوراني كه نيازمند زيستگاههاي وسيع هستند و از قلمرو گسترده اي برخوردارند عمدتا در نتيجه عبور جاده ها از داخل زيستگاه و برخورد با خودروها آسيب مي بيننند و اين جاده ها بر روي زيستگاه تاثيرات بسيار بد و مخربي را به جا مي گذارد. اما در مورد تلفات جاده اي يوز ايراني دو مورد را بايد در نظر داشت؛ در يك مورد ممكن است دو جمعيت نزديك به هم از يوزها در يك منطقه حفاظت شده داشته باشيم كه به نظر من در چنين مواردي از ساخت جاده در چنين مناطقي كلا بايد جلوگيري شود. در نقطه مقابل هم ممكن است دو تا جمعيت كاملا مجزا از يوز داشته باشيم و حالا يك جاده هم از بين اين دو جمعيت عبور داده شود. در اين ميان ما نمي دانيم كه آيا اساسا بين اين دوجمعيت رفت و آمدي وجود دارد و اگر وجود دارد به چه منظور و كي و چطور اين رفت و آمدها صورت مي گيرد . چنانچه رفت و آمدي بين اين دوجمعيت صورت مي گيرد عمدتا نقطه رفت و آمد ثابت است كه در اكولوژِي به انها كريدور مي گويند.
وي افزود: در چنين مواردي بايد جمعيت ها را به گونه اي قوي مديريت كنيم كه خودش بتواند از دست رفتن افراد جمعيت را جبران كند و ديگر اينكه جاده ها را طوري طراحي كنيم كه اگر بيرون از زيستگاه نيستند لااقل شرايط ترافيكي خاصي را برايش قائل شويم و مردم را آگاه كنيم يا محد وديت سرعت بگذاريم تا مرگ و مير يوزپلنگ ها را به حداقل برسانيم .

تكثير در اسارت مردود است
«موزر» درباره طرح تكثير در اسارت يوزپلنگ ايراني كه بعضا از سوي برخي مديران سازمان محيط زيست شنيده مي شود به خبر آنلاين گفت: اتحاديه جهاني حفاظت عموما توصيه مي كند كه تكثير در اسارت براي گونه هايي كه به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارند صورت پذيرد ولي به شرطي كه اين نوع تكثير دراسارت ضرري را متوجه جمعيت هاي آزاد نكند و فقط براي حفاظت از گونه مورد نظر بكار رود .
وي افزود: با توجه به مطالعاتي كه شخصا در مورد يوز داشتم به اعتقاد من حفاظت از زيستگاه يوز و حفاظتا ز طعمه هاي اين جانور خيلي بهتر از تكثير در اسارت است چراكه تكثير در اسارت فقط به اين معني نيست كه جمعيت ها را در اسارت حفظ كنيم بلكه استفاده از اين روش نيازمند يك مديريت قوي و خوب براي كنترل ژنتيك جمعيت است و با توجه به تجربياتي كه وجود دارد تكثير يوز در اسارت تقريبا غير ممكن است و عموما صورت نمي گيرد .
موزر در ادامه درباره انجام كلونينگ در مورد يوز ايراني نيز گفت: كلونينگ دراينجا هيچ معنا و جايگاهي ندارد به خاطر اينكه هزينه اش اينقدر زياد است كه با اين پول مي توان زيستگاهها را به شكل درست حفاظت كرد. در كلونينگ يعني اينكه شما يك شخص ديگري را با همان ويژگي هاي ژنتيكي درست مي كنيد و اين اصلا مثبت نيست پس در نظر داشته باشيد كه كلونينگ با تكثير در اسارت تفارت دارد . كلونينيگ يك كپي برداري از ژنها است ولي در روش «تكثير در اسارت» ژنها بين جمعيت تبادل مي شود.
وي مهمترين عامل تهديد جمعيت يوز ايراني را كاهش طعمه عنوان كرد و گفت: به نظر من مهمترين تهديد يوز آسيايي در ايران كاهش جمعيت طعمه هاست. در مورد گربه سانان بزرگ دو مورد هست كه جمعيت شان راتهديد مي كند . يكي شكار مستقيم و ديگري كاهش جمعيت طعمه كه خوشبختانه الان شكار مستقيم وجود ندارد ولي مشكل يوز ايران كاهش طعمه است. براي كاهش جمعيت طعمه هم سه عامل مي توان برشمرد . نخست شكار مستقيم علفخواران چه بي مجوز و چه با مجوز ، رقابت غذايي بين دام اهلي و گونه هاي علفخوار وحشي، و شرايط آب و هوايي و خشكسالي كه زيستگاه علفخواران را از بين مي برد كه ما نمي‌توانيم هيچ كنترلي روي بارش و خشكسالي داشته باشيم ولي در دومورد ديگر مي توان با مديريت اين موارد را كنترل داشت .
با اين همه و با وجود تلاش ماموران گارد محيط زيست براي حفاظت از يوز ايراني ، اما نسل يوزپلنگ همچنان در مخاطره است چرا كه احداث جاده هاي متعدد در زيستگاههاي يوز ( كه منجر به تكه تكه شدن زيستگاه و از بين رفتن كريدورهاي زيستي مي شود) ، صدور مجوز چراي دام در زيستگاهها ( كه منجر به كاهش جمعيت علفخواران مي شود)، احداث برخي معادن و تاسيسات و راههاي مربوط به آن در زيستگاههاي يوز همچنان به عنوان خطرات بالقوه زيستگاههاي يوز ايراني را تهديد مي كند.
يوزپلنگ ايراني، ميراث ملي و طبيعي ما ايرانيان است كه حفظ آن در رديف فرهنگ و زبانمان بايد جدي تلقي شود. شايد اگر دير بجنبيم دشت هاي ايران ديگر هيچوقت شاهد حضور يوزها نباشد و يوزپلنگ نيز همچون شير ايران و ببر مازندران كه براي هميشه منقرض شدند، از روي كره خاكي محو شود.
دوشنبه 25 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 188]